de Akropolis

Het Parthenon, Nike-tempel & Erechtheion

Inhoudsopgave:

Omschrijving Paginanummer(s)
Inleiding 2
Hoofdstuk 1: de Akropolis 3
Hoofstuk 2: het Parthenon 4, 5, 6
Hoofdstuk 3: de Nike-tempel 6, 7
Hoofdstuk 4: het Erechtheion 7, 8, 9
Bronnen 9
Nawoord 10

Hoofdstuk 1) De Akropolis; inleiding

De Akropolis domineert het hele stadsbeeld van Athene. Waar je ook bent, overal kun je het zien. De Griekse staatsman Pericles bereikte rond 450 voor Christus precies wat hij wilde na de Griekse overwinning op de Perzen. Athene werd het culturele centrum van Griekenland en daarom ontwikkelde Pericles een wederopbouwprogramma voor de tempels op de Akropolis die door de oorlog helemaal verwoest waren. Binnen vijftig jaar werden het Parthenon, de Propylaeen, het Nike-tempeltje en het Erechteion gebouwd. In deze volgorde werden ze ook gebouwd.
Dit project had drie doelen:
1. Een woonhuis voor de goden zijn;
2. Herinneren aan de overwinning op de Perzen;
3. De grootheid van Athene uitstralen.
De tempels hadden perfecte verhoudingen en zijn door de eeuwen heen fris en nieuw gebleven.
Toch zijn er veel delen verwoest die door de eeuwen heen ook weer gerestaureerd zijn. Tegenwoordig zijn er ook restauraties op de Akropolis. In 2004 zijn er Olympische Spelen in Griekenland en de Griekse overheid probeert ervoor te zorgen dat de steigers dan verdwenen zijn en dat de vele bezoekers die er dan zullen komen, kunnen genieten van een gerestaureerde Akropolis zonder steigers.

Hoofdstuk 2) Het Parthenon

* De historische achtergrond
Vermoed wordt, dat er al in de zevende of zesde eeuw voor Christus een vroegarchaische tempel heeft gestaan. Daarna kwam er een ander gebouw, het Hekatompedon, dat ten oosten van het huidige Parthenon in de noordelijke muur van de Akropolis stond. Dat werd in 488 voor Christus gesloopt, om plaats te maken voor een nieuwe tempel. Deze tempel was nog in aanbouw toen de Perzen in 480 voor Christus de Akropolis verwoestten. In 447 voor Christus werd de tempel helemaal afgemaakt in opdracht van de Atheense politicus Pericles. De bouw van het Parthenon duurde tot 432 voor Christus en het symboliseerde de kracht en invloed van Pericles.
Het Parthenon is als eerste gebouwd op de Akropolis in de vijfde eeuw voor Christus. Deze tempel is ontworpen door de Griekse architecten Ictinus en Kallicrates. De beeldhouwer Phidias werd aangesteld als bouwmeester door Pericles.
Het Parthenon bleef ongeveer intact tot 1687 toen de Venetiers en de Turken aan het vechten waren voor het bezit van de Akropolis. Het Parthenon werd gebruikt als kruitmagazijn, en een inslag van een kanonskogel verwoestte de tempel.
Vanaf 1834 wordt het Parthenon gerestaureerd. Tegenwoordig is men bezig met nieuwe aanvullingen aan de tempel die de samenhang moet verbeteren.
* De kunsthistorische achtergrond
Het Parthenon is gewijd aan de Griekse stadsgodin Athene in de vorm van Athena-Parthenos (de maagd Athena). Hier heeft het Parthenon ook haar naam aan te danken, die pas later werd bedacht. In de cella van de tempel staat een 12 meter hoog gouden en ivoren beeld van Athena. Dit beeld is gemaakt door Pheidas. In de ene hand houdt ze een beeld vast van de godin Nike en in de andere hand een speer. Athena was beschermheilige van alle Griekse staten. Ze was de dochter van Zeus maar Zeus dacht er aan om haar te vermoorden omdat hij bang was dat ze machtiger zou worden dan hij. Ze werd vaak afgebeeld als een uil, symbool van de wijsheid.
Tot 1687, toen het Parthenon werd verwoest door een kanonskogel, had de tempel al eeuwen lang een religieus karakter. Het heeft veel religieuze functies gehad: Byzantijnse kerk, Latijnse kerk en een moslim-moskee.
* De geografisch relevante zaken
Het Parthenon ligt op de berg de 'Akropolis' (wat oorspronkelijk een burcht was, die meestal op een heuvel gelegen was) en je komt er nadat je bij de Propylaeen bent geweest. Vanuit de hele stad Athene kun je de Akropolis zien.
Het Parthenon is de grootste tempel op de Akropolis en hij is ook het bekendst van de tempels. Zie kaartje voor plaats op de Akropolis.
* De technische aspecten
Het Parthenon is de grootste tempel van de Akropolis. Hij is 70 meter lang, 31 meter breed en 20 meter hoog. In plaats van zes zuilen aan beide smalle zijden heeft het Parthenon er acht en in plaats van twee zuilen in zowel de voor- als achterhal staan er hier zes. In totaal heeft het Parthenon 52 zuilen. Om het door Phidias gemaakte beeld van Athena Parthenos beter te doen uitkomen, is de cella (een cella is een centrale ruimte in een tempel, meestal met cultusbeeld) sterk verbreedt. Hij is gebouwd in de Dorische orde.
Het Parthenon heeft veel mooie decoraties en is daar ook erg bekend om. Er is op het Parthenon 200 meter relief te zien, wat gemaakt is door beeldhouwers uit heel Griekenland. De buitenmuren van de cella waren op een hoogte van 12 meter versierd met een fries (een rand van de zuilengalerij die is onderverdeeld in triglyphen en metopen. Binnen dat vierkant zijn scenes afgebeeld) dat de feestelijke optocht naar de Panatheneeen toont, het belangrijkste festival ter ere van de godin Athena, waarbij de burgers van de stad naar de Akropolis trokken om haar een nieuw gewaad te brengen en met processies, een offermaal en wedstrijden eer te bewijzen (tegenwoordig is dit fries voor het grootste gedeelte in het British Museum in Londen).
In het Parthenon zijn verschillende stijlen door elkaar gebruikt:
Dit betekent een combinatie van Dorische en Ionische stijlen:
* De buitenste zuilengalerij is gebouwd in de Dorische orde
* Het 160 meter lange doorlopende fries aan de binnenkant is gebouwd in de Ionische orde
Dit betekent een combinatie van Dorische en Ionische stijlen.
De tempel is volledig uit marmer vervaardigd, met uitzondering van de funderingen, de deuren, de plafonds en het dak. Het marmer voor de bouw werd gehaald uit Pentelikos en het marmer voor de beeldhouwwerken uit Paros.
De zuilen lijken loodrecht maar zijn het niet; ze zijn licht naar het midden en naar binnen hellend geplaatst zodat de oneffenheid van de bodem werd opgevangen en het gevaar van instorting bij aardbevingen werd verminderd.
In de cella staat een twaalf meter hoog beeld van Athena. Het was vervaardigd uit goud en ivoor. In de ene hand houdt Athena een beeld van de godin Nike vast en in de andere een speer. De kleinere kamer werd gebruikt als schatkamer, wat dus het eigenlijke Parthenon was.
Hoofdstuk 3) Nike-tempel
* De historische achtergrond
In 448 voor Christus ontstond het idee om dit tempeltje te bouwen en in 420 voor Christus is het ontworpen en gebouwd door de Griekse architect Callicrates.
De Nike-tempel, die nu boven een rotswand lijkt te zweven, is in de 17e eeuw volledig verdwenen geweest. De Turken hadden de tempel afgebroken in de oorlog en met de brokstukken ervan hun bastion versterkt. De Duitse archeoloog Ludwig Ross heeft in 1835 het Nike-tempeltje teruggevonden. De tempel kon in zijn geheel worden gereconstrueerd omdat ze veel fragmenten en fundamenten tegenkwamen. Tussen 1935 en 1939 is de Nike-tempel nog een keer afgebroken ter versteviging van de fundering.
* De kunsthistorische achtergrond
De Nike-tempel is -zoals de naam al zegt- gewijd aan Nike. Athena-Nike of Nike-Apteros. Dit was de gevleugelde godin van de overwinning. De tempel straalt nieuwe hoop uit, die mensen in moeilijke tijden, bijvoorbeeld in de strijd tegen de Spartanen, weer nieuwe moed gaf om te strijden tegen deze vijanden.
* De geografisch relevante zaken
De Nike-tempel ligt ook op de Akropolis, ongeveer naast de Propylaeën en goed te zien want het ligt aan de voorkant. Het eerste wat je van de Akropolis ziet als je deze beklimt, is het Nike-tempeltje.
* De technische aspecten
De Nike-tempel is gebouwd op een Myceens vestingwerk en is een eenvoudige tempel met een cella, een voor- en achterportaal met vier elegante Ionische zuilen. Het is ontworpen en gebouwd door de Griekse architect Callicrates. De tempel is geheel in Ionische stijl, wat bij geen enkele tempel op de Akropolis zo is, die zijn allemaal gedeeltelijk in Ionische stijl of niet in de Ionische stijl gebouwd. De Nike-tempel heeft een doorlopend Fries in laagreliëf (laagreliëf betekent dat de beelden niet los van de achtergrond komen. Het is minder driedimensionaal dan hoogreliëf, waar de beelden wel loskomen van de achtergrond), waarop - heel uitzonderlijk- een historisch tafereel is afgebeeld: de strijd tussen de Grieken en de Perzen. De oorlog werd beslist door de slag bij Plataiai, die gewonnen werd door de Grieken.

Hoofdstuk 4) Het Erechtheion

* De historische achtergrond
De tempels werden niet meer gebouwd aan het einde van de vijfde eeuw voor Christus om de als onheilspellend ervaren almacht van de goden uit te beelden, maar om de grootsheid van de mens te laten zien.
Dit gebouw werd gebouwd in 406 voor Christus en is voltooid in 409 voor Christus. Het is niet zeker, maar waarschijnlijk is deze tempel ontworpen door Mnesikles. Over de Kariatiden, de marmeren vrouwen die in de tempel de functie hebben als zuilen, wordt beweerd door kenners dat dit het mooiste stukje Griekse cultuur is, vanwege de bewegingen en de spanningen die schuilen in het beeld. Ook de perfecte verhoudingen van het lichaam en in plooien vallende kleding maken de Kariatidenhal de beroemdste zuilenhal ooit gebouwd. Tegenwoordig worden de originele Kariatiden bewaard in musea, vooral in het Akropolismuseum te Athene, maar ook in Londen. De originele Kariatiden zijn vervangen door exacte kopieën, omdat ze anders teveel zouden lijden onder de luchtvervuiling en uitlaatgassen.
* De kunsthistorische achtergrond
Het middelpunt van de Akropolis is officieel het Erechtheion. Hier vond de mythische wedstrijd plaats tussen Pallas Athene en Poseidon om het bezit van Athene en Attica. Het verhaal gaat zo dat Zeus degene die het Attische volk de grootste weldaad bewees, het beschermheerschap kreeg over dit volk. Poseidon kwam met een edel paard, het eerste krijgsros dat men ooit zag en Athene plantte de olijfboom. Koning Kekrops, de koning van het Attische volk, was heel blij met deze olijfboom een Zeus schreef de overwinning toe aan Athene. Zij werd de stadsgodin van Attica. Poseidon werd hier zo boos om dat hij met zijn drietand in de rosten sloeg en er ontstond spontaan een zoutwaterbron.
Het Erechtheion is gewijd aan Athena en aan Erechtheus of Erichthonius. Erechtheus was een uit de aarde geboren mythisch wezen en was de stamvader van Attica. Erechtheus was ook een bijnaam van Poseidon en samen werden zij vereerd in het Erechtheion. Daar schijnt ook het graf van Erechtheus te zijn (geweest). Het gebouw bestaat uit twee verschillende kamers, waarvan er een gewijd was aan de god Poseidon en de andere kamer aan Athena.
De naam van de Kariatiden is hiervandaan gekomen: in de oorlog tegen de Perzen kozen de bewoners van Kariai partij voor de Perzen. Kariai was een Spartaans stadstaatje op de Peloponnesus. Toen de Grieken de oorlog gewonnen hadden werden de Karyanen gestraft: de mannen werden vermoord en de vrouwen werden tot slavin gemaakt. De zes vrouwen beelden deze geschiedenis uit.
* De technische aspecten
Het Erechtheion is een grotendeels Ionische tempel die drie portalen heeft. Het meest zuidelijke portaal, de Kariatidenhal is gebouwd tussen 421 en 409 voor Christus. Het portaal wordt staande gehouden door zuilen, die jonge maagden voorstellen.
In de cella van Athena staat een oud Archaisch beeld van deze godin. Het beeld werd dag en nacht door een lamp belicht.
Aan de westkant van het staan altaars van Poseidon, Hephaistos en de held Butes. Hier zijn ook de gaten in de rots zichtbaar die Poseidon met zijn drietand gemaakt heeft nadat Athena de strijd gewonnen had.
Het gebouw is heel sierlijk en er is niet gebruik gemaakt van een schema voor een ideale plattegrond. Het ontwerp was gebaseerd op verschillende buitenaanzichten.

Gebruikte bronnen:

* http://www.angelfire.com/sk/akropolis
* http://www.cyberschool.nu/school/werkstukken/alles/kcv_akropolis.html
* forum: basisboek KCV - Caroline Fisser en Ton Jansen
* geschiedenis van de architectuur van de oudheid tot heden - Jan Gympel
* gekregen informatie bij de uitreiking van de toewijzing van het onderwerp waarover je het werkstuk moest maken.