Polyfemos

Homerus Grieks dichter op wiens naam een tweetal grote epische dichtwerken staan, namelijk de Ilias met als onderwerp de Trojaanse oorlog en de Odysseia (Odyssee) met als onderwerp de zwerftochten van Odysseus, en enkele kleinere o.a. een aantal hymnen op Griekse goden, die waarschijnlijk van andere hand zijn. Omtrent de persoon van Homerus bestond reeds in de oudheid geen eensgezindheid. Noch de tijd waarin hij leefde, noch zijn levensloop staat vast, evenmin als zijn geboorteplaats. Zelfs is in de 19e eeuw door de moderne kritiek zijn gehele bestaan in twijfel getrokken, niet omdat men de echtheid van Ilias en Odyssee als Oud-Griekse gedichten bestreed, maar omdat men ze wilde toeschrijven aan een groep van dichters, een opvatting die reeds uit de oudheid stamt en ook nu nog aanhangers vindt. Ilias en Odyssee verraden echter vooral door hun opzet de hand van één man, zodat men over het algemeen het bestaan en de rol van Homerus als dichter erkent. Vermoedelijk leefde hij ca. 800 v.Chr. en was hij (blijkens zijn dialect) afkomstig uit Smyrna of omgeving. Volgens oude bronnen was hij blind. Mogelijk heeft het feit dat Homerus een blinde minstreel ten tonele voert in de Odyssee, aanleiding gegeven tot dit verhaal. Homerus is voor de Griekse oudheid van zeer grote betekenis geweest als richtsnoer voor het maatschappelijk en geestelijk leven. Hij werd geciteerd (o.a. door Plato) als gezaghebbende autoriteit op velerlei gebied, speciaal de godsdienst. Herodotus zegt reeds, dat Homerus en Hesiodus de Grieken hun godenleer hebben gegeven. Inderdaad heeft de Olympische godenwereld vooral in en door het werk van deze dichters vaste vorm verkregen. Homerus' werk de `Bijbel der Grieken' te noemen, zoals in moderne tijd wel geschied is, is stellig overdreven, maar bevat een kern van waarheid. Homerus speelde een grote rol in het onderwijs. De jeugd leerde er van alles uit: taal, geschiedenis, aardrijkskunde, religie en moraal. De betekenis van Homerus is voor ons dan ook veel meer dan alleen literair. Hij vormt een rijke bron voor onze kennis van de oudste geschiedenis, de maatschappelijke structuur en het wereldbeeld der Grieken. De Ilias leert ons de maatschappij kennen van het standpunt van de feodale burchtheer, waarnaast Hesiodus een waardevol pendant vormt. Historisch zeer belangrijk is ook, dat bij Homerus twee tijdvakken dooreenspelen: zijn eigen tijd, waarin het ijzer de hoofdrol speelt, en een oudere periode met als hoofdkenmerk het brons. De Odyssee mist het militair-feodale karakter van de Ilias en geeft ons meer inzicht in het gewone leven; bovendien bevat dit werk tal van fantastische verhalen (bijv. Scylla en Charybdis, Phaeaken, Cyclopen), typische `sterke' verhalen van de thuiskomende zeeman, die toch ook weer kunnen bijdragen tot de kennis van het wereldbeeld in die dagen. Achilles Cycloop Herodotus Hesiodus Mycene Odysseus Olympische goden Phaeaken Plato school Scylla Smyrna Troje zeven Verhaal Het is een bloedhete dag op ons eiland en ik, Unoeil, laat mijn kudde schapen naar buiten. Ik rol de steen weer voor de opening van de grot zodat niemand naar binnen kan die daar niets te zoeken heeft. Hoewel .... dat zal toch wel nooit gebeuren, want de meeste mensen mijden ons eiland. Ze zijn bang voor ons cyclopen. Wij, grote ferme kerels met een oog die af en toe nog wel eens een mensje verschalken, zijn toch niet zo angstaanjagend? Die reactie van de mensen komt zeker voort uit verhalen van verhalen van verhalen. Want ze kunnen alleen maar raden wat er met de mensen gebeurd is die hier op de een of andere manier verzeild geraakt waren, want zij kunnen het in ieder geval nooit zelf navertellen. Het leven is daarom ook niet bepaald een pretje hier op ons eiland. Het is er rondweg saai. Met de andere bewoners praat ik nooit zo veel, we zeggen wel gedag als we elkaar tegen komen tijdens het schapen uit laten, maar daar blijft het ook bij. In ieder geval geen boeiende conversaties, geen intellectuele hoogstandjes. Maar dat kan je ook niet van ons eenogigen verwachten. Wij staan bekend als tamelijk dom en log. Wij zijn verzot op wijn, veel wijn als het kan. Maar dat komt maar eens in de zoveel tijd een keertje langs en in te kleine hoeveelheid. Want als we een keer een schip uit het water pikken dan is dat wel genoeg voor mensenmaagjes maar voor ferme kerels als ons slechts een versnapering. Maar zeker het proberen waard. Maar wacht eens even ... wie hoor ik daar brullen, schreeuwen en tieren tegelijk? Als dat mijn buurman Polyfemos niet is. Wat zal er aan de hand zijn? Zal hij een boze droom hebben gehad, of gestoken zijn door een bij? Meestal zijn wij reuzen niet zo kleinzerig. Kijk eens aan het hele cyclopen leger is op gang gekomen. Iedereen van het hele eiland komt eraan lopen. Dan moet er wel iets heel erg zijn gebeurd. " Wat is er gebeurd?" vraag ik aan Rylotes, de oudste der cyclopen. "Polyfemos zijn oog is uitgestoken!!" schreeuwt hij over het gebrul van Polyfemos heen. "Door wie dan?" :vraag ik verschrikt. "Door niemand!!" :schreeuwt Polyfemos, "Door niemand!! Niemand heeft mij mijn enige oog ontnomen." Iedereen kijkt wazig om zich heen en iedereen praat met iedereen. Het onderwerp is steeds het zelfde, Polyfemos en zijn uitgestoken oog. Iedereen vraagt zich af wat er gebeurd is en niemand slaat meer acht op de tierende Polyfemos die Niemand vervloekt en bidt tot onze vader Poseidon. Daarna keert de rust weer op het eiland en iedereen gaat weer naar zijn eigen grot als of er niets is gebeurd. Ik heb er zo mijn twijfels over. Polyfemos die maar roept dat niemand zijn oog heeft uitgestoken .... Ik denk dat ik toch niet de enige ben met het zelfde probleem. Dat Polyfemos toch niet de stoere bink was waar iedereen hem voor hield. Dat hij ook wegkwijnde van eenzaamheid en dat hij daarom zijn eigen oog uit heeft gestoken. Wat is er nu gebeurd in het hol van Polyfemos? En wie is “niemand” nou echt? Toen ene Odysseus en zijn mannen vanuit Troje naar huis (Ithaka) voeren, joeg een storm hen uit de koers. Ze kwamen daar door op het eiland van de cyclopen, daar zagen ze een grote grot en daar gingen ze in. Plotseling trilde de grot en kwam er een eenogig monster, het was een cycloop, Polyphemus, de zoon van de zeegod Poseidon. Hij dreef zijn schapen naar binnen om te melken. Hij was woedend toen hij de vreemdelingen zag. Toen Odysseus en zijn mannen om genade smeekte pakte Polyphemus 2 van de mannen en beukte hun hoofden tegen de rotsen en at hen op. Hij rolde een gigantische steen voor de uit gang zodat Odysseus niet kon ontsnappen. Om de steen voor de uitgang weg te krijgen moest je minstens 12 keer zo sterk zijn dan Odysseus en zijn mannen. De mannen van Odysseus waren er zeker van dat dit de dood was, maar Odysseus gaf het niet zomaar op. Hij gaf de Cycloop heel sterke wijn te drinken (hij was zelfs nog te sterk als je de helft water nam en de andere helft wijn). “Je bent nog niet zo’n slechte vent” zei Polyphemus, “hoe heet jij?” “Ik heet niemand” zei Odysseus pienter. De reus viel in slaap door de sterke wijn. Odysseus had een boomstam zien liggen in de grot, hij maakte er (zachtjes zodat de reus niet wakker zou worden) een scherpe punt aan en hield de stam in het vuur. Odysseus stak de punt van de stam in Polyphemus’ oog. Hij schok en gilde zo hard dat de andere cyclopen gelijk kwamen kijken. “Wat is er?” vroegen de cyclopen. Toen zei Polyphemus: “Niemand (Odysseus had gezegd dat hij zo heette) heeft in mijn oog gestoken, niemand heeft mij pijn gedaan.” Toen zeiden de andere cyclopen terug: “Als niemand je pijn heeft gedaan dan moet je uitzieken.” En ze gingen weg. Polyphemus ging er van uit dat Odysseus zou ontsnappen, daarom ging Polyphemus voor de uitgang zitten terwijl de schapen naar buiten werden gedreven, en hij voelde (hij was blind geworden door de stam!) op de ruggen van zijn Vee, maar hij dacht er niet aan dat Odysseus aan de onderkant van de schapen vast zat gebonden. Zo is Odysseus dus ontsnapt, dreef al het vee naar zijn schip en voer weg. Het was al te laat toen Polyphemus er achter kwam dat Odysseus ontsnapt was. Polyphemus bad tot zijn vader, de zee god, dat hij Odysseus’ zeereis zou verstoren, en veel ellende zou veroorzaken. Zijn gebed werd verhoord.
Evaluatie: We hebben een beschrijving gegeven van het verhaal. Dit was tot nu toe erg objectief. Maar een verhaal is geen verhaal als er geen meningen zijn
over de personen die in het verhaal voorkomen. In deze evaluatie zullen we onze mening geven over de personen
die in dit verhaal voorkomen. Eerst een opsomming van de personen die we gaan beschrijven. • Odysseus (de hoofdpersoon) • Polyfemos (de cycloop) • De mannen van Odysseus • De andere Cyclopen • Poseidon Odysseus Odysseus is de leider van de mannen die op het eiland komen. Hij is een listig, slim en eigenwijs persoon. Soms is hij te eigenwijs. Dat blijkt uit het feit dat hij het eiland moest verkennen. Zijn mannen waarschuwden hem maar ondanks dat moest hij dat eiland gaan verkennen. Dit heeft hem ook mannen gekost. De les die je hieruit kunt trekken is dat je niet alles moet willen weten. Je moet nooit onnodige risico’s nemen. Hij is overigens wel listig want hij weet de problemen wel grotendeels op te lossen door de Cycloop blind te maken. Maar ook nu blijkt hij eigenwijs en overmoedig door de Polyfemos uit te gaan lachen. Dit werkte ook in zijn nadeel. De les die je hieruit kan trekken is deze: Wees niet overmoedig want dat werkt in je nadeel. Polyfemos Polyfemos is een echte barbaar. Een mensenleven telt bij hem niet. Hij eet zonder
Gewetenswroeging een paar mannen op. Dit getuigd niet van veel beschaafdheid. Verder is hij ook niet slim want hij laat zich dronken drinken. Dan kun je er op rekenen dat de andere mannen wat bij je uithalen. De mannen van Odysseus In dit verhaal zijn ze verstandiger dan Odysseus zelf. Want ze stellen voor om niet dat eiland te gaan verkennen. Of dat uit angst of dat ze dat om andere redenen niet willen is mij niet duidelijk. De andere Cyclopen Volgens dit verhaal zijn het niet erg sociale mensen. Ze hebben weinig over voor elkaar. Ze zullen niet gaan kijken wat er echt aan de hand was met Polyfemos. Ze waren alleen belust op sensatie. De les die je hieruit kan trekken is dat je niet teveel van je vrienden moet verwachten.
Poseidon Naar aanleiding van andere gebeurtenissen uit de Odyssee. Kun je zeggen dat hij wel machtig maar niet altijd slim was. Hij kon ondanks de wil van de andere goden Odysseus dwars zitten. Maar desondanks jaagde hij zonder daar zelf voordeel van te hebben de andere goden tegen zich in het harnas wat niet altijd voordelig is. In dit verhaal kun je merken dat hij toch wel een beetje van z’n zoon houdt. Dit laat hij merken door Odysseus dwars te zitten. Waarom Poseidon niet eerder ingreep toen Polyfemos werd blind gemaak is mij nog een raadsel. Maar ach, het verhaal is een mythe en deze verhalen hoeven niet altijd logisch te zijn.