Hypnos

Griekse mythologie: Hypnos (somnus)

Hypnos in de kunst

Hypnos is de Griekse personificatie van de slaap en wordt gelijkgesteld met de Romeinse god Somnus. In Griekenland had hij een kleine eredienst. In de beeldende kunst werd hij voorgesteld als een naakte jongeman met vleugels aan de schouders of slapen, een papaverstengel en een hoorn, waaruit hij de slaap doet druppelen. Op sarcofagen en grafreliëfs verschijnt hij ook als een bebaarde oude man met schouder- en hoofdvleugels, die met gesloten ogen op een staf of omgekeerde fakkel leunt, waarbij hij het hoofd op de handen laat rusten.

Woonplaats

Hypnos leefde samen met zijn tweelingbroer Thanatos (de dood) in de onderwereld, in een grot in Cimmeria langs de Lethe, de rivier van de verwardheid en de vergeetachtigheid. Het ruisen van deze rivier zou je doen slapen. Voor de grot groeiden klaprozen en ontelbare slaapverwekkende kruiden, en Hypnos zelf lag met verzwaarde oogleden op een ebbehouten bank in het centrale gedeelte van de grot, omgeven door lege “droombeelden”. Er was voortdurend schemerlicht en de zon scheen er niet. Het enige geluid was dat van de rivier.

Familieverwanten

Hypnos was de tweelingbroer van Thanatos (de dood). Hun moeder zou Nyx (de nacht) geweest zijn, maar ze hadden geen vader. Beide broers hadden veel gemeen. Hypnos, de jongste, deed zijn broer in alles na en ze waren bijna altijd samen.
Hij was ook getrouwd met Aglia, ook wel Pasithea genoemd. Zij was één van de gratiegodinnen en schonk hem 3 zonen : Morpheus, Icelus en Phantasus.

Zijn taak als god

Hypnos zou zowel stervelingen als goden in slaap hebben gesust door met een tak water van de Lethe over hun ogen te sprenkelen. Soms gebruikte hij ook wel zijn hoorn, waar hij dan sprankelende sappen in deed. Hij zou zelfs Endymion, een herder, hebben toegelaten om met zijn ogen open te slapen, zodat deze zijn geliefde kon blijven bekijken. Hypnos’ bijnaam was “de welige”, omdat hij de zorgen deed verdwijnen en levende en dode lichamen met elkaar verzoende. Hij kon vormen tevoorschijn toveren in je slaap, die echt leken, en in deze kunst kreeg hij hulp van zijn zonen.
Hij drong in de slaap van stervelingen binnen, op verzoek van de olympusgoden, en gaf hen dromen van domheid en inspiratie, afhankelijk van de persoon en zijn goddelijke beschermers of vijanden. De dromen werden ofwel door een hoornen ofwel door een ivoren hek gestuurd. Het hoornen hek liet alleen echte dromen door, terwijl het ivoren hek diende voor valse droombeelden. Icelus gaf de mens dromen over dieren, Phantasus zorgde voor de onbeweeglijke beelden en Morpheus, de eigenlijke god van de dromen, had de wonderbaarlijke gave om vorm te geven aan eender welk menselijk wezen. Hypnos zond hem dan ook iedere nacht op weg om als een geliefde te verschijnen in de droom van sterfelijken.
Hera vroeg hypnos meerdere malen om een gunst. Gedurende de Trojaanse oorlog wou Hera dat hij Zeus afleidde zodat zij de Achaïers kon bijstaan, die de oorlog gingen verliezen. Hij weigerde omdat hij het ooit al had gewaagd om Zeus te dwarsbomen en dit was bijna slecht afgelopen, maar uiteindelijk veranderde hij zich toch in een vogel en terwijl Hera Zeus verleidde vloog hij naar Poseidoon om deze te overtuigen de Achaïers te helpen. Zeus heeft nooit geweten van dit opzet.
Vele jaren daarvoor had hij Hera nog ooit geholpen toen deze boos was op Heracles.
Zeus was toen zo boos, dat hij een bliksemflits naar hem zou hebben geslingerd.