Wat heeft Gorbatsjov voor de Sovjet-Unie betekend?

Inleiding

In 1953 werd Stalin (vanaf 1928 zeer machtig dictator van Rusland) opgevolgd door Chroesjtjov. Deze leek weinig op zijn voorganger. Hij was een vlotte, joviale man, die nu en dan zelfs een grappige indruk maakte. Onder zijn leiding kwam er ene eind aan de terreur. De politieke gevangen werden vrijgelaten uit de kampen. De misdaden van Stalin werden door Chroestjov aan de kaak gesteld. Daarbij zorgde hij er wel voor dat niet de hele communistische partij, maar alleen Stalin de schuld van alle fouten kreeg. Chroesjtjov probeerde de welvaart in zijn land te verhogen. Zijn doel was de kapitalistische landen, vooral de VS, in te halen. Hij kondigde grootste plannen aan en spiegelde het volk mooie toekomstdromen voor: omstreeks 1980 zouden de Russen even welvarend zijn als de Amerikanen, waarschijnlijk welvarender. In sommige opzichten hadden de Russen inderdaad succes: als eerste brachten zij een satelliet in een baan om de aarde (1957) en daarna ook een mens in de ruimte (1961). Maar de welvaart in Rusland bleef achter bij die in kapitalistische landen in het Westen. Andere hoge leden van de partij werden steeds meer ontevreden over Chroesjtjov. Steeds wisselende plannen voor de economie, soms zelfs vrijheid voor mensen die kritiek hadden op het communisme, waar moest dat heen? In 1964 besloten men om Chroesjtjov af te zetten. De nieuwe partijleider werd Brezjnev. Hij voerde de politiek van onderdrukking weer in. Over de misdaden van Stalin werd niet meer gesproken. Voor de economie paste Brezjnev de oude vertrouwde regels toe: vijfjarenplannen werden weer keurig op tijd opgesteld. In de tijd van Brezjnev bleven dezelfde partijleiders jarenlang op hun post. Het waren mannen die in de jaren ’30 waren opgeleid. Door de zuiveringen van Stalin waren toen veel plaatsen vrijgekomen, waarop nieuwe ambtenaren moesten worden benoemd. Brezjnev zelf had ook op die manier carrière gemaakt. In 1980 waren die communistische leiders oude mannen geworden. Journalisten uit het buitenland waren vaak mee nieuwsgierig naar hun gezondheidstoestand dan naar hun besluiten. Hoelang zouden ze nog leven?
In 1982 overleed Brezjnev. Na hem kwamen nog twee keer oude mannen aan de macht, die beiden na ruim een jaar overleden. Ten slotte werd in 1985 Gorbatsjov partijleider. Die was toen 54 jaar oud. Hij trad heel anders op dan de Russen van hun leiders gewend waren. Er kwam vrijheid van meningsuiting; zelfs kritiek op de regering werd toegestaan. In de economie werd niet langer alles centraal vanuit Moskou geregeld. De bedrijven moesten minder gaan werken volgens een planeconomie en meer volgens een vrije-markteconomie. Maar de Russen waren zo lang aan een planeconomie gewend, dat ze maar moeilijk konden wennen aan een andere manier van werken. Daardoor liep de economie in de tijd van Gorbatsjov helemaal vast. In veel winkels was bijna niets meer te koop. De ontevredenheid groeide, sommigen verlangden zelfs terug naar de tijd van Brezjnev. Toen mocht je weliswaar nooit zeggen wat je dacht, maar in de winkels was tenminste iets te krijgen.
Tegenover de andere communistische landen van Oost-Europa stelde Gorbatsjov zich ook heel anders op dan al zijn voorgangers. Hij vond dat de volken zelf moesten kunnen beslissen over hun toekomst. Daardoor verdwenen in de jaren 1989-1990 de communistische machthebbers in alle Oost-Europese landen. Er werden parlementaire democratieën ingevoerd, met meerpartijenstelsels. Oost- en West-Duitsland werden weer tot één staat samengevoegd. Ook binnen de Sovjetunie werd de macht van de communistische partij bedreigd. In 1990 keurde Gorbatsjov het goed dat ook andere partijen werden opgericht, in de toekomst zouden er vrije verkiezingen worden gehouden. Het werd de ouderwetse communisten allemaal te gortig. Ze besloten Gorbatsjov af te zetten, net zoals ze in 1964 met Chroesjtsjov deden. In augustus 1991 pleegden ze een militaire staatsgreep om de partijdictatuur te herstellen. Toen bleek dat de bevolking het oude communisme niet terug wilde. In Moskou en ander steden ontstond massaal verzet Ook het grootste deel van het leger deed niet mee. En zo mislukte de staatsgreep. Nu kreeg de communistische partij de wind van voren. Zo lang er nog partijleiders waren, zou altijd de kans bestaan dat ze weer een dictatuur zouden willen vestigen. Daarom werden de communistische partij verboden. Ook Gorbatsjov (leider van de communistische partij) moest ontslag nemen, omdat hij er niet voor had gezorgd dat zijn collega’s nooit zo’n staatsgreep hadden kunnen plegen. In september 1991 werd zelfs de Sovjet-Unie opgeheven. In plaats daarvan kwamen er vijftien onafhankelijke staten, de vroegere sovjetrepublieken. (Het GOS)

Hoofdvraag

De hoofdvraag van mij werkstuk is:

Wat heeft Gorbatsjov voor de Sovjet-Unie betekend?

De deelvragen die ik heb gebruikt voor het beantwoorden van de uiteindelijke hoofdvraag zijn:

ð 1. Biografie van Gorbatsjov
ð 2. Wat was zijn boodschap
ð 3. Wat was zijn belang/rol voor de verhouding tussen de
Sovjet-Unie en het Westen
ð 4. Waarom is Gorbatsjov uit beeld verdwenen?

Deelvraag 1
Biografie van Gorbatsjov

Michail Sergejevitsch Gorbatsjov werd geboren op 2-3-1931 te Provolnoje (klein boerendorp in Rusland) Sovjetpoliticus.

Hij groeide op in de Kaukasus. In tegenstelling tot vele andere
Russische gezinnen maakte hij de moeilijke tijd van Stalin's zuiveringen en de Tweede Wereldoorlog mee, zonder persoonlijk verlies van familieleden
Hij studeerde rechten en werd in 1952 lid van de Communistische Partij. Hij klom al snel op naar de hoogste regionen en was van 1978 tot 1985 secretaris van het Centraal Comité en daarna secretaris-generaal. Van 1985 tot 1990 was hij lid van het Oresidium van de Opperste Sovjet waarin de twee laatste jaren als voorzitter. Van 1990 tot 1991 was hij President van de Sovjet-Unie. Hij leidt sindsdien de Gorbatsjov Stichting in Moskou en is voorzitter van Green Cross International en de Civic Forum beweging. Hij was getrouwd met Raisa Gorbatsjov en heeft een dochter en twee kleinkinderen.

Veel mensen zien in Gorbatsjov, de man, die een einde maakte aan de koude oorlog tussen het oosten en het westen en die de communistische staat, de Sovjet Unie, ophief. Dit waren de belangrijkste redenen waarom aan hem de Nobel Vredesprijs in 1990 werd toegekend.
In de zeventiger jaren werd Michail Gorbatsjov opgemerkt door partijleider Brezhnev. In 1978 werd hij benoemd tot secretaris van het Centraal Comité voor de landbouw. De economie had veel te lijden door verkeerd management en liep verder achteruit na de Sovjet-invasie in Afghanistan in 1979. Het Westen veroordeelde deze inmenging en de spanning tussen oost en west werd groter, waardoor de defensie-uitgaven van de Sovjet Unie verder opliepen ten koste van de economische ontwikkeling.

In 1985 werd Michail Gorbatsjov gekozen tot partijvoorzitter van de communistische partij. Tijdens bezoeken aan West-Europa en de Verenigde Staten van Amerika realiseerde Gorbatsjov zich, dat de economische ontwikkeling van de Sovjet Unie ver achter liep.
Zijn eerste actie na terugkomst was het in gang zetten van een campagne tegen alcoholisme om zo het arbeidsmoraal op te krikken. Daarna ontwikkelde hij met zijn "glasnost" (openheid) en "perestrojka" (herinrichting) nieuwe standpunten. Hij trok de Russische troepen terug uit Afghanistan en begon onderhandelingen met de Verenigde Staten om tot een vermindering van het wapenarsenaal te komen.

Eerst wilde Michail Gorbatsjov het communisme niet afschaffen maar reformeren. Het communisme brokkelde echter langzaam af en verloor prestige in eigen land. In 1991 werd Michail Gorbatsjov tot aftreden gedwongen en viel de Sovjet Unie uiteen in een groot aantal kleinere staatjes. Onder leiding van Boris Jeltsin begon Rusland aan een nieuwe toekomst.
Nadat Gorbatsjov zich wegens binnenlandse politieke problemen op een conservatieve koers moest begeven, concentreerde hij zich erop, nader tot het Westen te komen.

Michail Gorbatsjov werd een graag geziene gast in de westerse wereld, maar slaagde er na 1991 niet in om in eigen land als politicus een rol van betekenis te spelen.

Enkele jaartallen op een rij:

Michail Sergejevitsch Gorbatsjov geb. 2-3-1931 te Provolnoje (klein boerendorp in Rusland)

Sinds 1971 lid van het Centraal Comité van de CPSU.
Sinds 1978 secretaris van dit comité.
In 1980 lid van het politbureau.
Van maart 1985 tot 24-8-1991 partijleider van de communistische partij
1987 INF-overeenkomst (vermindering van het aantal raketten voor de middellange afstand)
Vanaf maart 1990 (tot 25-12-1991) eerste president van de Sovjet-Unie.
Zijn doel was de politieke en economische hervorming onder de trefwoorden "Glasnost" en "Perestrojka".

1990-1991: De politiek van Gorbatsjov leidde tot een sterke toenadering van het Oostblok tot het Westen, maar vooral tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie
In 1990: Nobelprijs voor de Vrede
In 1990-1991: Pogingen van Gorbatsjov om het uiteenvallen van de USSR te voorkomen of om de Sovjet-Unie in een andere vorm te scheppen, leiden tot grote ontevredenheid van zijn partijgenoten, KGB en militairen.
In augustus 1991 werd de ratificering van het Unieverdrag verhinderd door de staatsgreep van behoudsgezinde krachten en de gevangenneming van Gorbatsjov (de Krim.)
Juni 1991: Jeltsin aan de macht, president van de Russische federatie
28-08-1991: Gorbatsjov werd als partij leider afgezet door de ouderwetse communisten.
December 1991: USSR gaat op in de GOS (Gemeenschap van Onafhankelijke Staten)
Op 25-12-1991: Na de oprichting van de GOS legde Michail Gorbatsjov zijn functie neer als president van de USSR en hield de USSR op te bestaan.

Deelvraag 2
Wat was zijn boodschap

"Mijn levensdoel was de vernietiging van het communisme.." Zo zei Gorbatsjov aan de Amerikaanse universiteit in de Turkse hoofdstad Ankara. Later kozen talloze westerse politici kozen Gorbatsjov tot politicus van de eeuw……
In zijn toespraak in Ankara ontmaskerde hij zich als een gezworen anticommunist: "Mijn levensdoel was de vernietiging van het communisme, dat een ondraaglijke dictatuur betekent voor het volk. Mijn vrouw steunde me daarbij en spoorde me aan een hogere functie te gaan bekleden, van waaruit ik meer zou kunnen doen. Toen ik persoonlijk het Westen leerde kennen, stond mijn besluit vast: ik moest de hele leiding van de Communistische Partij en van de Sovjetunie zien te verwijderen. Ik moest ook de leiding van alle socialistische staten opzij zetten. Mijn ideaal was de weg van de sociaal-democratische partijen. De planeconomie had de capaciteiten van het volk zo beperkt dat het zich niet kon ontplooien. Alleen de markt kan die ontwikkeling in goede banen leiden.
Een wereld zonder communisten zal beter zijn. Na het jaar 2000 komt de tijd van vrede en bloei van de mensheid. Toch is er nog een grote hinderpaal op de weg naar de vrede en het welzijn van de mensheid. Dat is het communisme in China. Ik was in Beijing ten tijde van het studentenoproer in 1989, toen het er naar uit zag dat het communisme in China in elkaar zou storten. Ik wilde de betogers op het plein van de Hemelse Vrede toespreken en hen zeggen dat ze moesten volhouden, dat wij aan hun kant stonden en dat er ook in China een perestrojka nodig was. De Chinese leiding wilde dat niet. Dat was verschrikkelijk spijtig. Als het communisme ook in China gevallen was, dan was de wereld verder kunnen gaan op weg naar vrede en gerechtigheid."
Geen wonder dat de Duitse socialistische voorman Willy Brandt in 1985, bij een bezoek aan Moskou zei: "Ik heb in mijn leven al veel gezien maar nog nooit zag ik een anticommunist aan de top in het Kremlin."

Deelvraag 3
Wat was zijn belang/rol voor de verhouding tussen de
Sovjet-Unie en het Westen

Als partijleider ging Gorbatsjov rondreizen en ontdekte in het westen (Europa en Verenigde Staten) dat ze veel meer economische ontwikkeld waren. Zoals het politiek en economisch georganiseerd was in het westen werd voor hem een voorbeeld.

In alle lagen van de Russische bevolking was men diep ontevreden. Het communisme maakte mensen monddood en murf. (mijnwerkers en huisvrouwen die razend waren over de chronische tekorten aan consumentengoederen en hun slechte kwaliteit, boeren en dorpsonderwijzers die ontmoedigd waren door het verval op het platteland, gewone burgers die ziedend waren over de arrogante, alomaanwezige en maffia-achtige corruptie van ministers en partijfunctionarissen.)
Onder andere doordat Gorbatsjov buiten de Sovjet-Unie ontdekte dat het anders kon ontstonden zijn plannen en drijfveer voor fundamentele hervorming.

Dus eigenlijk heeft het westen hem geholpen om in de Sovjet-Unie van het communisme af te komen.

Deelvraag 4
Waarom is Gorbatsjov uit beeld verdwenen

Zomer 1991.
Na pogingen om het land weer uit de wanorde te halen (staatsinrichting veranderen, van koers veranderen en toch weer niet) werd het een onhoudbare situatie. Ondertussen was Boris Jeltsin gekozen als president van republiek Rusland (in juni 1991). Toen een aantal ministers onder Jeltsin en zijn premier een staatsgreep probeerde te plegen, werd deze, mede dankzij een grote rol van Jeltsin binnen 36 uur teniet gedaan. Jeltsin was nu echt boos op de communisten en verbood de communistische partij. Gorbatsjov was nu dus alleen nog maar president van de Sovjet-Unie, die weinig waarde meer had, omdat Gorbatsjov de republieken niet binnen de Unie kon houden. Op 8 december 1991 werd de Sovjet-Unie ontbonden, en het GOS (Gemeenschap van de Onafhankelijke Staten) opgericht. Op 74-jarige ‘leeftijd’ overlijdt het communisme als staatsvorm in Rusland.

Nu is de vraag of het de schuld is van Gorbatsjov dat de Sovjet-Unie uit elkaar is gevallen. Eigenlijk kun je het niet schuld noemen. Want je zou kunnen zeggen dat hij zichzelf heeft opgeofferd. Door de ‘glasnost’ en ‘perestrojka’ ging het volk nadenken en opkomen voor de eigen rechten. Hierdoor wilden veel republieken onafhankelijk worden. Aangezien Gorbatsjov er al voor had gezorgd dat het communisme sterk ingekrompen was door alle legers terug te trekken uit het buitenland, was er ook in eigen land (unie) geen houden meer aan. Hij heeft de mensen laten zien dat ze het communisme niet meer willen (en dus eigenlijk willen dat hij aftreedt). Toen de macht in de belangrijkste republiek Rusland naar de democraat Jeltsin ging, was het afgelopen.
Het communisme heeft zijn eigen bron uitgeput, eerst door haar eigen mensen uit te putten en zich rot laten werken (vóór de tijd Gorbatsjov) en toen ook nog eens laten zien dat, dat gebeurd is, zodat de mensen helemaal van hun communistische leer afvielen. Michail Gorbatsjov heeft dus een erg grote rol gespeeld in de val van de Sovjet-Unie en daarbij de val van het communisme. Maar het was niet beter geweest als hij op de dezelfde voet was doorgegaan als zijn voorgangers.
Bijna 7 jaar probeerde Gorbatsjov een reddende koers voor zijn land uit te zetten. ‘Perestrojka’ was daarbij zijn toverspreuk. Gorbatsjov zelf zag zich voortdurend gedwongen zijn definities bij te stellen. Omvangrijke concepten, zoals het fameuze ‘vijfhonderdagenplan’, werden door hem omarmd, verworpen, nogmaals beroken, aangevuld en bijgeschaafd, concessies, dan weer een waarschuwing. Dit gebrek aan duidelijkheid heeft er mede toe geleid, dat de massa van de Sovjetbevolking het geloof in de ‘perstrojka’ allang kwijt was geraakt toen in augustus 1991 de tanks Moskou binnenrolden.

In het geheim was er een comité opgericht dat zich ten doel had gesteld de ondertekening van het nieuw unieverdrag te voorkomen. Het plan was om Gorbatsjov onder druk de noodtoestand te laten uitroepen, daarna enkele tanks Moskou in te sturen, om zo enkele (onwettige) ‘hervormingen’ in de regering aan te brengen. ‘Wij komen namens het Staatscomité voor de Noodtoestand. Roep noodtoestand uit of draag je macht over aan de vice-president!’ moet het ongeveer geklonken hebben in het kantoor van Gorbatsjov’s vakantiehuis in de Krim. Gorbatsjov antwoordde dat hij weigerde toe te geven aan elke vorm van chantage, bedreiging of druk. De coup was een feit en betekende een einde aan de loopbaan van Gorbatsjov.

Conclusie

Gorbatsjov is heel belangrijk geweest voor het openen van de ogen van de bevolking van de Sovjet-Unie namelijk, dat het verval van de staat mede te danken was aan het communistische systeem.
Dit bracht het uiteen vallen van de Sovjet-Unie met zich mee, en de oprichting van het GOS (Gemeenschap van de Onafhankelijke Staten)

Gorbatsjov besefte dat het land verdergaande veranderingen nodig had dan alleen maar modernisering en zuivering van het systeem en hij begon te zien dat het land de grote problemen alleen aankon met een nieuwe wereldorde en met hulp van internationale samenwerking.

Het westen heeft de inzet en de visie van Gorbatsjov gewaardeerd en beloond met een Nobelprijs voor de vrede. (1990)

Nawoord

Dit was dan mijn werkstuk. Ik hoop dat het is wat u had verwacht.
Zelf vind ik dat ik er veel tijd in heb gestopt en er zorgvuldig aan gewerkt hebt.

Bronvermelding

Ik ben begonnen door eerst naar een zoekpagina (www.google.nl) te gaan op het internet. Daar heb ik een aantal trefwoorden ingetypt, die met Gorbatsjov te maken hebben en zo ben ik op allerlei sites terecht gekomen. Nuttige informatie van die sites heb ik uitgeprint en gebruikt voor mijn werkstuk.

Sites die ik heb gebruikt:

- www.absofacts.com/geschiedenis/data/gtmichail.shtm
- www.vcp.nu/manifest/gt.htm
- www.hum.uva.nl/home/oosteuropa/prospekt/artikelen2002/gt_feb.html
- www.kerkweb.nl/nieuws/2000040605.htm
- www.sdnl.nl/gorby.htm
- www.rusnet.nl
- www.rusnet.nl/netwerk/decenium.shtm
- www.rusnet.nl/network/woordenboek/gortbatsjov.shtm
- www.ncpn.nl/archief/2000/02/gorbats.htm
- www.nrc.nl/W2/Lab/Milenniumsite/Buitenland/jeltsin3.html
- www.let.leidenuniv.nl/history/hic/2001-3/ussr.htm
- www.trouw.nl/artikelactueel/99806590.html
- www.ptb.be/international/article.phtml?section=A2AAABBNAB&object_id=532
- www.vanderbogtdemon.nl/na1985.htm
- www.goossens34.yucom.beltropen.html
- www.vanhalewijk.be/zoek.detal.asp?id=248+4
- www.goossens34.yucom/be/hoegor.html

Verder heb ik nog een boek gebruikt:
Michail Gorbatsjov ‘De biografie.’ Van: Gerd Ruge. Uitgeverij: Tirion d.d: 1990