SU, Stalin en Brezjnev

Hoofdvragen: - Hoe ontwikkelde zich het communistische systeem zich onder Stalin en onder Brezjnev? - Hoe groot was de invloed van dit systeem op het dagelijks leven van Sovjetburgers in de periodes 1928-1941 en 1964-1982? Hoofdstuk 1
Historisch kader I In Rusland was een tsaar aan de macht. Hij bestuurde het land, samen met de adel. Tijdens de eerste wereld oorlog leek de situatie uitzichtloos. Er ontstond een gebrek aan voedsel en ontevredenheid onder de bevolking groeide. Er werd gedemonstreerd en de tsaar nam afstand van de troon in 1917. Er kwam een voorlopige regering. Maar een minderheid greep de macht namelijk de bolsjewieken in de oktoberrevolutie, en zij gaven Rusland een nieuwe naam; de Sovjet Unie. De Bolsjewieken baseerden zich op de ideologie van het marxisme-leninisme. Dat was een ideologie waarvan de basis bedacht is door Marx, en waar Lenin zijn eigen opvattingen aan toe had gevoegd. Namelijk: - De revolutie zou niet vanzelf ontstaan, maar moest worden georganiseerd. - Na de revolutie zou 1 partij de leiding in handen nemen. - Het communisme moest internationaal zijn. De bolsjewieken voerde na de revolutie de volgende politiek; er was een voortzetting van de klassenstrijd, eerst moet worden afgerekend met de tegenstanders. (adel+kerk). Er kwam geplande economische groei. Politieke vrijheid werd niet toegestaan. En voor de wet werd man en vrouw gelijk gesteld. Na een opstand in 1921 voerde Lenin de NEP in, de nieuwe economische politiek. Praktischer en minder ideologischer. De dwang van de boeren werd minder en kleine bedrijven gingen terug naar hun eigenaren. Door de NEP werd de economische toestand geleidelijk beter. Maar de NEP droeg niet bij de gewenste sterke industrialisatie. Hoofdstuk 2
Naar een nieuwe politieke orde

2.1 Welke politieke orde stond Stalin na 1928 voor? Stalins politieke orde hield in; het centraliseren van de macht in handen van één partij. Het invoeren van een commando economie en het voorschrijven van de communistische moraal. 2.2 Welke ontwikkelingen brachten Stalin tot zijn ingrijpende hervormingen? Er was een noodtoestand in de SU volgens Stalin, en deze werd veroorzaakt door een conflict tussen de boeren en de partijleiding en het afnemende bereidheid van de industriearbeiders. Stalin wilde hervormingen namelijk; een grootschalige industrialisatie en agrarische collectivisatie van bovenaf. 2.3 Hoe werd een stevige basis voor een industriële samenleving gelegd? Stalin wilde in korte tijd de SU van een agrarische in een industriële samenleving veranderen. De NEP werd afgeschaft, en de economie moest worden gestuurd van bovenaf. Om te kunnen veranderen was er geld, arbeiders en goedkoop voedsel nodig. Ipv de NEP kwamen de vijfjarenplannen. En de landbouw moest worden gecollectiviseerd. Individuele boerderijtjes werden samengevoegd tot een sovchoz of een kolchoz. De landbouw had een belangrijke rol omdat die moest zorgen voor een overproductie (geld door export en goedkoop voedsel) en voor mechanisatie. (overschot aan arbeiders). Het eerste vijfjarenplan voorzag een enorme groei van zware industrie, energiewinning en bewapening. Het tweede en het derde vijfjarenplan waren realistischer. En er werden zelf successen behaald. 2.4 Waarom werd Stalins nieuwe orde in economisch zin geen onverdeeld succes? Stalins nieuwe economische orde kan geen onverdeeld succes genoemd worden. Ten eerste van echte planning was lang niet altijd sprake en het ging om de kwantiteit en niet om de kwaliteit. Ook werd er weinig aandacht besteed aan consumptiegoederen en voor de dienstsector. Ook de moderne landbouw kon niet gerealiseerd worden. En als laatst telden de belangen van arbeiders- en boerenfamilies niet. Antwoord op de hoofdvragen: Het communistische systeem ontwikkelde zich onder Stalin, hij maakte van de NEP een planeconomie, ook bracht hij de macht in handen van één partij. Er ontstond wel een conflict tussen de boeren en partijleiding, en bij industriearbeiders nam de bereidheid af. Hoofdstuk 3
Communistische revolutie op het land 3.1 hoe kon in de dorpen in korte tijd een communistische economie worden gevestigd? Stalin wist in 7 jaar tijd, bijna 90 % van de boerenhuishoudens te collectiviseren. Dat kon worden gerealiseerd door propaganda, en toen dat niet hielp door het uitoefenen van druk. Daarna werden de Koelakken gedeporteerd. En vervolgens werd er terreur gebruikt tegen iedereen die zich verzette. 3.2 wat betekende de collectivisatie voor het dagelijks leven van de boeren? De gevolgen van de collectivisatie voor de boerenbevolking was dat ruim 2 miljoen boeren werden gedeporteerd, en de overige raakten uitgeput, of gingen dood door hongersnood. Die soms bewust werd aangestuurd. Ook veranderde de dorpsgemeente drastisch. Groepen boeren werden tegen elkaar uitgespeeld, het recht op zelfstandig ondernemingsschap werd opgeheven, traditionele gezagsdragers verdwenen, christelijke gebruiken werden beschouwd als vijand. Families werden door staatsdwang en terreur ontregeld en jonge mensen werden gedwongen te gaan werken in de stad. Ook veranderde het dorpsleven doordat het leven eentoniger werd. En de boeren werden gebonden aan de grond. Ook vormden vrouwen 60% van de arbeidskrachten in de kolchozen. 3.3 waarom werd het platteland niet volledig hervormd? Ondanks de terreur van Stalin, kon het platteland niet volledig hervormd worden. Want de boeren bleven onopvallend toch vasthouden aan eeuwenoude gebruiken. En boeren bleven op kleine schaal eigen producten verbouwen. Dat kwam omdat de boeren zich niet of nauwelijks verbonden voelde met de vooruitgang van de SU, omdat ze overal achtergesteld mee werden. Antwoord op de hoofdvragen: Het communisme ontwikkelde zich verder onder Stalin, want hij zorgde voor het communisme in de dropen, hij bracht collectivisatie door. In 7 jaar tijd werd 90 % gecollectiviseerd. Alleen lukte Stalin het niet om eeuwenoude gebruiken af te schaffen. De invloed op het leven van de boeren was zeer groot, ze moesten allemaal in één bedrijf gaan werken. Ook moesten vrouwen gaan werken, en zij kregen het heel zwaar. Hoofdstuk 4
Een machtige partij met een zeer machtige leider 4.1 hoe versterkte Stalin zijn greep op de partij? Stalin versterkte zijn greep op de partij doordat hij geleidelijk aan het grootste deel van het oude partijkader aan de kant en erving van nieuwe partijleden schoof, er was een strakke interne partijcontrole en partijzuiveringen werden als een terugkerend verschijnsel ingevoerd. Ook gebruikte Stalin een staatsveiligheidsdienst, de NKVD, voor interne controle. De terreur werd steeds groter en heviger, en zakte steeds verder naar onderlagen van de bevolking. Vele mensen werden geëxecuteerd. Maar vanaf 1939 werden de zuiveringen minder, omdat Stalin doorkreeg dat de excessen de belangen van de partij bedreigden. 4.2 welke plaats en functies hadden partij en partijkader in de Stalinistische samenleving? De plaats van de partij; de partij was de kern van de samenleving. De partij speelde in alle geledingen van de samenleving een leidende rol. De partij is een selectie en een bevoorrechte groep. De functies van de partij waren controle uitoefenen op de samenleving en het vervullen van een propagandistische taak. 4.3 hoe bouwde Stalin zijn zeer grote macht in de samenleving op? Stalin had een grote macht in de samenleving, deze had hij opgebouwd door het uitoefenen van terreur en het verspreiden van angst. Hij onderscheidde slechts onderdanen en tegenstanders. Én hij liet zich verheerlijken als een bovenmenselijk persoon. 4.4 waarom stelde Stalin zich niet als de almachtige leider op de voorgrond? Stalin stelde zich niet als de almachtige leider op de voorgrond, omdat hij veel moeite had met contact buiten de kleine kring van mensen om hem heen, hij genoot ook niet van het optreden in het openbaar en Stalin besefte dat zelfs een almachtige leider niet een greep had op alles wat er gebeurde in de SU. Antwoord op de hoofdvragen: Het communistische systeem ontwikkelde zich verder onder Stalin, zijn grip op de partij werd een stuk groter. Zijn invloed op het dagelijks leven van de Sovjetburgers werd groter, de burgers werden geterroriseerd door angst en terreur. Hoofdstuk 5
Een culturele ommekeer 5.1 waarom wilde Stalin een nieuwe Sovjetmens creëren? Stalin wilde een nieuwe Sovjetmens creëren omdat Stalin een nieuwe politieke en sociaal-economische orde tot stand wilde brengen, die voor een totalitaire staat moesten gaan zorgen. Het moest iemand worden die zich totaal zou wijdden aan het opbouwen van een communistische staat. 5.2 op welke manieren wilde Stalin deze nieuwe Sovjetmens creëren? De nieuwe Sovjetmens moest worden gecreëerd door de opvoeding van de jeugd in het onderwijs en jeugdbewegingen, en de sovjetmens moest worden gecreëerd door de opvoeding van de bevolking door het inzetten van de massamedia en kunst, het organiseren van sportmanifesten, vrijetijdsbesteding in dienst te stellen van het ideaal en dienstplichtigen in het Rode leger te scholen. 5.3 waarom slaagde Stalin er niet in een culturele ommekeer te bereiken? Toch slaagde Stalin er niet in een culturele ommekeer te bereiken, dat bleek bijvoorbeeld uit dat boerenfamilies vast bleven houden aan tradities, dat de geboortecijfers snel daalden en dat tijdens de tweede wereld oorlog de kerk meer vrijheid werd gegeven. De oorzaken daarvan waren dat de Sovjetbrugers gedemotiveerd waren door woningsnood, hongersnood, stijgende norm en andere dingen. Een ander oorzaak is dat de ongelijkheid in de Sovjetsamenleving weer toenam, en de laatste oorzaak is toch wel het deporteren en vermoorden van miljoenen Sovjetburgers. Antwoord op de hoofdvragen: Stalins invloed op het leven van de Sovjetburgers werd nog groter, hij wilde een totaal nieuw mens creëren. Hij zette verschillende media in om dat te bereiken. Maar dit doel werd haast niet bereikt. Hoofdstuk 6
Historisch kader II De tweede wereld oorlog toonde de SU zwakte maar ook kracht. In de oorlogsjaren koos Stalin voor een minder strakke benadering en de kerk kreeg meer vrijheid. En de overwinning van de oorlog gaf veel russen het gevoel van eenheid. Er volgden nog heel was zuiveringen in de jaren 1945-1947. en in maart 1953 overleed Stalin. Chroesjtsjov nam de leiding over, hij begon het ‘destalinisme’, maakte een einde aan de terreur, gaf intellectuelen ruimte, maar trad harder op tegen de kerk. Hij veranderde veel kolchozen in sovchozen, en bewerkte nieuwe landbouwgebieden. En Chroesjtsjov had zo zijn hoogte en diepte punten in de buitenlandse politiek. In 1964 werd hij afgezet, door zijn onberekenbaar en op economische gebied weinig succesvol beleid. Hoofdstuk 7
Brezjnevs politieke orde 7.1 welke politieke orde stonden Brezjnev c.s. voor? Brezjnev zorgde voor voortzetting van het communistische systeem, de grondwet werd opnieuw bevestigd, carrière bleef alleen mogelijk door lidmaatschap van de konsomol en vervolgens partijlidmaatschap, de SU bleef een politiestaat, internationale spanningen werden ook nu gebruikt om een eenheidsstaat te versterken, planeconomie bleef bestaan, het landbouwbeleid bleef ongewijzigd en de datum voor het ideaal werd steeds opgeschoven. 7.2 welke verschillen vertoonde Brezjnevs politieke orde met die van Stalin? Er waren enkele verschillen met Stalin in partij en staat, deze waren; de werkelijke macht concentreerde zich in de kleine, conservatieve toplaaf van leden en kandidaat-leden van het politbureau, er waren geen partijzuiveringen meer, de partijelite bleef zitten in de verworven posities van de partij en er vond ‘informele’decentralisatie plaats. In het economische beleid veranderde het volgende; Stalin wist het westen op korte tijd in te halen op economische en militair opzicht, onder Breznjev werd deze afstand weer groter, ondanks de enorme bedragen die werden geïnvesteerd. Ook werden er enorme bedragen geïnvesteerd in de landbouw, maar deze was ook zinloos, Breznjev kon de door Stalin voorgestane autarkie niet handhaven en de tweede economie nam strek toe, maar de levensstandaard werd wel hoger. Controle en vervolging; de censuur was minder streng dan onder Stalin, de ideologische propaganda was vriendelijker, de staat drong minder het privéleven binnen van Sovjetburgers. Grootschalige en willekeurige terreur vond niet meer plaats en religie werd met moeite getolereerd. Houding naar nationaliteiten; sommige nationaliteiten die Stalin naar Siberië had verzonden mochten terug naar hun woongebied. Grootschalige deportaties vonden niet meer plaats, er werd ruimte gelaten voor eigen culturen, de relatieve rust in het multi-etnische Sovjetrijk was opvallend en autochtone etnische elite kregen meer invloed. Antwoord op de hoofdvragen: De ontwikkeling van het communistische systeem onder Breznjev verliep anders dan onder Stalin, het communistische ideaal leek minder in zicht te komen. Ook was Breznjev wat tolleranter dan Stalin, dus de burgers kregen iets meer vrijheid, maar die nog erg beperkt was.
Hoofdstuk 8
Sovjetburgers en het communisme onder Brezjnev 8.1 hoe was de verhouding Sovjetburgers – communistische staat? Tegenover de communistische staat namen de Sovjetburgers een halfslachtige houding aan. Enerzijds vonden zij afhankelijkheid van de staat wel gemakkelijk naar anderzijds wantrouwden ze de macht. Ook beviel niet iedereen dat de staat eenheid en conformisme afdwong. De onvrede groeide. 8.2 welke houding namen Sovjetburgers, in bijzonder de boerenbevolking, aan ten opzichte van de planeconomie? De houding van de Sovjetburgers ten opzichte van de planeconomie was niet zo goed, de ontevredenheid groeide tijdens de Brezjnev-periode. De kloof tussen staat en sovjetburgers werd op het platteland zichtbaar; de boerenbevolking voelde zich als consument en producent buitengesloten, de producten van de kleine stukjes grond waren steeds meer nodig om van eigen levensonderhoud te voorzien. Vrouwen voelden zich uitgebuite agrarische arbeidskrachten. (deze kritiek geldt niet voor de boeren uit de vruchtbare zuidelijke gebieden) 8.3 hoe stonden jongeren tegenover de communistische ideologie? De jongeren onder Brezjnev hadden nauwelijks politieke belangstelling. Terwijl ze wel op parades enthousiasme toonden. Ook in de konsomol ontbrak het enthousiasme, lidmaatschap werd beschouwd als vanzelfsprekend voor jongeren uit hogere bevolkingsgroepen. Ook nam het wantrouwen van het officiële ideaal toe onder de jongeren. De staat hield maatschappelijke ongelijkheid bij toegang tot het hoger onderwijs in stand, ook zagen jongeren dat vrouwen dikwijls de zwaarste lasten droegen. Jongeren waren teleurgesteld door het verschil tussen ideaal en praktijk. Vele trokken zich daarom terug in subculturen. 8.4 waarom was de partij niet in staat de stagnatie in het communistisch systeem te doorbreken? De partij was niet in staat de stagnatie in het communistisch systeem te doorbreken, dat kwam door angst voor vernieuwing, politieke stabiliteit krijgt voorrang boven aanpassing van de planeconomie, kritiek dringt niet door tot de partijtop en Breznjev aarzelt tussen centralisatie en regionalisatie. Antwoord op de hoofdvragen: De invloed op het dagelijks leven van de Sovjetburgers werd minder. Mensen kregen meer vrijheid van meningsuiting. En er was in de partijtop angst voor vernieuwing.