Stalin en het Russische communisme

Stalin en het Russische communisme Op 2 maart 1953 verschenen alle kranten ter wereld (met uitzondering van de ‘TIMES’ te Londen, die het bericht op een binnenpagina bracht) met opval- lende koppen op de voorpagina’s. Ze meldden het overlijden van een van de belangrijkste politici van deze eeuw, de leider van de Sowjetunie, zowel zeer gewaardeerd als zeer gehaat: Joseph Stalin. Het bericht sloeg als een bliksemslag in en er was zowel verbijstering als opluchting. Van persoonlijkheden waarvan de wereld vol is, kan men zich nauwelijks voorstellen dat ze eens zullen sterven. Iedereen was met Stalin vertrouwd: de plompe, meestal in militair uniform gehulde figuur; het blozende gezicht dat duidelijk zijn afkomst van het platteland liet zien. De uitdrukking van dit gezicht was geheel in strijd met de koelheid van Stalins blik en met zijn borstelige snor, waardoor zowel zijn glimlach als de dreigende uitdrukking van zijn mond raadselachtig werden. ‘Snorreman’ noemde het volk hem. Hij was een groot staatsman, een dictator en een tiran. Hij bracht de Sowjetunie tot macht en deed dit ten koste van enorme bloedbaden. Zijn achtergrond Men vertelt, dat Lodewijk XV van Frankrijk op zijn sterfbed de later beroemde zin uitsprak: ‘Na mij de zondvloed’. Met een zinspeling daarop zou men van Stalin kunnen zeggen, dat na hem de ‘dooi’ kwam. In simpele woorden betekent dit, dat eerst na zijn dood een toenadering mogelijk werd tussen de Sowjetunie en de westerse wereld. Dat vertelt ons dan meteen de mate van eerbied van zijn plek als staatsman. In tegenstelling tot Lenin, die door geboorte tot de klasse van de gemiddelde burgerij behoorde, was Stalin van heeleenvoudige afkomst. Hij was in 1879 te Gori (in Georgie) geboren, en was de zoon van een schoenmaker en een wasvrouw. Zijn echte naam was Joseph Wissarionowitsj Dzjoegaswili. De schuilnaam Stalin (die ‘man van staal’ betekent) werd hem later door Lenin gegeven en bleef hem zijn hele leven bij, ook al omdat deze zo goed paste bij de hardheid van zijn karakter. Het verbaast ons nu te horen, dat de eerste studies waaraan Stalin meedeed, op het gebied van de geleerdheid lagen. Het verbaast ons nu te horen, dat de eerste studies waaraan Stalin zich sloot, op het gebied van de geleerdheid lagen. Hij studeerde namelijk aan het seminarie van Tiflis, maar hij schijnt niet zo’n serieuze leerling te zijn geweest, want hij werd er met zijn negentiende jaar, in 1898, weggestuurd door ’verdachte’ vriendschap met enkele aanhangers van de verboden socialistische partij. Zijn loopbaan als revolutionair verliep zoals in die dagen gebruikelijk was. Onmiddellijk na de oprichting ervan ging hij werken voor de Russische socialistische partij en werd hij het slachtoffer van een vervolging. Hij werd in 1902 naar Siberie verbannen, nam aan de opstand van 1905 deel (bij die gelegenheid leerde hij voor ’t eerst Lenin kennen) en werd na de mislukking ervan opnieuw in de gevangenis gezet en verbannen. Na de Maart-Revolutie van 1907 werd hij bevrijd en begaf hij zich naar Sint-Petersburg, waar hij zich bezighield met de verbreiding van de bolsjewistische denkbeelden door middel van de krant ‘Prawda’ (de Waarheid), waarvan hij redacteur was. Na de terugkeer van Lenin werkte hij met hem en met andere revolutionaire samen om de Oktober- Revolutie te organiseren. Daardoor nam zijn betekenis in de activiteiten van de bolsjewistische partij, Waarvan hij secretaris werd, toe. Maar eerst na de dood van Lenin steeg zijn betekenis naar een hoogtepunt. Lenin stierf in 1924, maar in der laatste periode ervoor, toen de grote leider werd bedreigd door de verlamming die hem helemaal zou worden, was in de leiding van de partij een strijd tussen Stalin en Leo Trotzky, de medewerker van Lenin. Zij verschilden veel van mening over de opvatting van het communistische ideaal en de verbreiding ervan in de wereld. Terwijl Trotzky en zijn aanhangers van mening weren, dat de revolutie alleen succesvol kon zijn, wanneer het een voortdurende revolutie werd, die zich buiten de grenzen van de Sowjetunie over alle landen van Europa voortzette, Was Stalin ervan overtuigd, Dat de noodzakelijke voorwaarde voor de verbreiding van de revolutie over de gehele wereld was, dat zij in Rusland werd zekergesteld. Dank zij zijn positie als partijsecretaris wist Stalin de opvattingen ‘afgewezen’ te krijgen en Trotzky en zijn aanhangers te doen verbannen. Enige jaren later werd Trotzky in Mexico City, waar hij zijn toevlucht had genomen, door enkele sluip- moordenaars benaderd en onder omstandigheden vermoord. Men zegt dat Stalin de opdrachtgever was.
De binnenlandse hervorming Het dringendste doel dat Stalin voor ogen had, was de Sowjetunie te veranderen in een industriele macht, die met de grootmachten van de tijd zou kunnen wegdrijven. Lenin had met zijn ‘Nieuwe Economische Politiek’ (NEP) een binnenlandse hervorming van Rusland ingezet, maar had daarbij een aantal particuliere ondernemingen op het gebied van de landbouw en de handel vrijgelaten. Stalin hief elke prive-onderneming op en stelde alles onder staatscontrole. De landbouw werd collectief gemaakt: de boeren werden met geweld hun land afgenomen en er werden cooperatieve en staatslandbouwbe- drijven opgericht, waarin iedereen moest ‘produceren voor het algemeen belang’. Honderdduizenden boeren werden naar Siberie verbannen of dood gemaakt. De ‘vijfjarenplannen’ die Stalin maakte, zagen in een snelle industrialisatie van het hele land. Onder leiding van gespecialiseerde technici, die men daarvoor uit Amerika en Duitsland had laten komen en die rijkelijk betaald werden om het werk op diverse gebieden te leren, werden nieuwe lichtingen van Russische technici gevormd, wie het in korte tijd lukte het productiepeil te verviervoudigen. Ook de opbouw van de regering werd gewijzigd: het bestuur van de Sowjets (raden), zoals Lenin dat had ingesteld, werd vervangen door een streng dictatoriaal bestuur onder leiding van Stalin zelf, die in de praktijk alle machten in eigen hand had. Een speciaal politiekorps, de ‘G.P.Oe’, onder leiding van Beria, had tot taak iedereen die verdacht werd van oppositie tegen de staat, te onderdrukken en te vervolgen. In verbijsterend tempo volgden dan ook de – niet altijd wettige – processen en de terdoodveroordelingen ‘wegens hoogverraad’ elkaar op. Na de economie van het land aanzienlijk te hebben versterkt en zijn eigen machtspositie tot het uiterste te hebben opgevoerd, bracht Stalin de Sowjetunie tot een toenadering met de andere machten. In de eerste plaats sloot hij, totaal onverwacht, het bekende geheime bondgenootschap met Hitler, door een nietaanvalsverdrag te ondertekenen dat de nazi’s in de gelegenheid stelde West-Europa aan te vallen. Dit verdrag zou door dezelfde
Hitler worden verbroken, waardoor Stalin besloot een bondgenootschap met de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannie aan te gaan, dat beslissend zou worden voor de afloop van de Tweede Wereldoorlog. Het einde van de krachtmeting liet echter, vooral ten opzichte van de Verenigde Staten, een zware tijd achter, die de bij voortduring gespannen toestand veroorzaakten, bekend als de ‘Koude Oorlog’, die de wereldsituatie verscheidenen malen aan de rand van ernstige crisis bracht. Eerst met de dood van Stalin kon dit moeilijke, donkere tijdvak langzamerhand worden afgesloten.