Rampjaar 1672

Rampjaar 1672

Inleiding

Ons werkstuk gaat over het rampjaar in 1672. Het is een erg interessant onderwerp over het jaar waarin veel fout ging met de Nederlandse Republiek. Door vele werd De Republiek in dit jaar redeloos, radeloos en reddeloos genoemd. Niemand leek De Republiek meer te kunnen redden, terwijl De Republiek hiervoor een van de rijkste en machtigste landen ter wereld was. Deze tijd word ook wel de gouden eeuw genoemd. Dit komt omdat het met de meeste mensen in de Nederlanden erg goed ging. Er waren veel verschillende grote bedrijven zoals de VOC en de WIC. Veel mensen met macht keken op tegen de Nederlanden. Hoe kan een klein land als de Nederlanden zo rijk en machtig zijn terwijl er niet eens een koning heerst? Verschillende alleenheersers waren bang dat hun eigen volk ooit hetzelfde bestuur zou willen als De Republiek. Veel mensen waren jaloers en wilden ook graag in de Nederlanden gaan wonen. Dit werd eigenlijk allemaal anders toen de Franse koning Lodewijk de XIV de republiek aanviel met een voor die tijd groot leger, terwijl het leger van de Nederlanden erg verslapt was. Wij stelden daarom ons de vraag wat is er allemaal mis gegaan met De Republiek, en wat waren de gevolgen hiervan. Op die vraag gaan wij in dit werkstuk antwoord geven. Wij waren erg benieuwd naar de uitkomst aangezien een klein land met een klein leger het moest opnemen tegen een aantal landen met een veel groter leger dan De Republiek. Dat ze deze strijd uiteindelijk toch nog een soort van gewonnen hebben lijkt wel een wonder. Door wie werd De Nederlandse Republiek precies aangevallen en wat waren de redenen hiervoor? Wouden de tegenstanders gewoon meer macht en het geld afpakken of speelden er nog meer waarom de oorlog werd verklaard? Tijdens deze oorlog werd er ook nog politieke ruzie gemaakt wat het allemaal niet makkelijker maakte. Deze strijd was tussen Willem III en de gebroeders de Witt die de Nederlanden een lange tijd bestuurd hadden. Waar ging deze strijd eigenlijk om en wat voor strijd was er nou tussen Willen III die later zelfs nog stadhouder werd en de gebroeders de Witt? Later werden de gebroeders de Witt zelfs nog vermoord. Willem III werd door veel mensen beschuldigd achter deze moord. Het grootste deel van het volk was vóór Willem III en tegen de gebroeders de Witt. Ze gaven de gebroeders de Witt de schuld voor het uitbreken van een oorlog waarbij veel mensen omgekomen zijn, maar waarom gaf het volk de gebroeders de Witt de schuld en wie zat er nou uiteindelijk achter de moord? Ondanks deze vele omstandigheden in De Republiek wisten ze er uiteindelijk toch nog uit te komen. Maar wie was nou de redder in nood? Was dat Willem III, Michiel de Ruijter of speelden de gebroeders de Witt toch nog een grote rol? Daarom stelden wij in ons onderzoek de vraag hoe De Nederlandse Republiek nou uit die oorlog kwam en wat waren na afloop de gevolgen hiervan? Kwam de Nederlanden sterker uit de oorlog dan ooit of was het verzwakt en zou het nooit meer zo’n rijk worden als eerst? Deze vragen zullen wij gaan beantwoorden in ons onderzoek.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was een van de rijkste en machtigste landen van de wereld en het werd bestuurd door verschillende mensen. In het begin was het een republiek die onder andere door de gebroeders de Witt werd bestuurd. Als we meer naar het einde van de 17^e eeuw gaan werd het een stadhouderschap bestuurd door stadhouder Willem III. Economisch ging het erg goed met bedrijven als de VOC en de WIC. De eerste aandelen ter wereld werden in 1606 verkocht door de VOC. De meerderheid was in Nederland protestants, maar lang niet iedereen. In de landen om ons heen waren veel mensen katholiek. De koning van Frankrijk Lodewijk XIV was streng katholiek en tegen de protestanten. In 1685 eindigde hij het edict van Nantes waar in stond dat mensen ook protestants mochten zijn. Meer dan 50.000 mensen vluchtten naar de Nederlandse Republiek waar protestants zijn wel was toegestaan. Het was lang niet altijd even goed in de republiek. De 80 jarige oorlog was een oorlog tussen het Spaanse koninkrijk en de Nederlandse Republiek. Uiteindelijk wist de republiek wel te winnen. In de vrede van Münster werd een einde gemaakt aan twee oorlogen: de 30 jarige oorlog en de voor ons belangrijkste 80 jarige oorlog. Landen als Frankrijk waren erg jaloers en in het rampjaar ging het fout met de Nederlandse Republiek. Frankrijk en Engeland vielen de Nederlandse Republiek binnen en ze kregen het zwaar te verduren.

Door wie werd de Nederlandse Republiek aangevallen en wat was de reden?

In de gouden eeuw was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erg rijk en machtig. De VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie) handelde op het water in: slaven, specerijen en wapens. Het meeste geld verdiende ze met handel in Europa, met name de Oostzeehandel.  Ze haalde veel geld binnen en daardoor was de Nederlandse Republiek heel rijk. Frankrijk was in die tijd groter in oppervlakte en inwoners, maar niet groter in macht en rijkdom. Engeland en Zweden wilden de Nederlandse vloot wel weg hebben zodat hun vrij spel hadden op het water. Twee Duitse staatjes vochten ook mee. Er braken crisissen uit en het belangrijkste.....  en de Nederlandse Republiek raakte in grote oorlogen met hun concurrenten.

Omringd door koninkrijken en vorstendommen was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een machtig land,  In tegenstelling tot Frankrijk en Engeland. In de meeste staten was de macht en het gezag onder één vorst, maar in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was niet echt een staatshoofd. De macht werd verdeeld onder raadpensionarissen en stadhouders. Dat waren alle twee belangrijke leiders van een land of gebied. De gebroeders de Witt hadden best veel macht. Lodewijk XIV was bang dat meerdere landen republiek wilden worden. Lodewijk XIV wilde graag de Nederlandse Republiek inpikken zodat hij meer macht kreeg en het kon voorkomen dat Frankrijk ook een republiek wilde worden.  Engeland wilde dat ook wel en dus bereidde Frankrijk en Engeland samen een aanval voor tegen de Nederlanden.

Engeland was de grootste concurrent van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in handel en koloniën. Samen met Frankrijk gingen ze ter zee en ter land in de aanval tegen de republiek der Nederlanden. Lodewijk XIV en Karel II sloten in 1670 het verdrag van Dover. Daarin stond dat Karel II en Engeland zich moesten bekeren tot het katholicisme en het bondgenootschap met de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Zweden in het geheim moest verlaten en bondgenoot van Frankrijk moest worden. Frankrijk en Engeland haalden ook de bisdommen van Münster en Keulen erbij. Zij lagen gunstig op de kaart om mee te helpen met de aanval op de Nederlanden. Zweden wilden de Nederlandse vloot weg hebben zodat hun op het water konden heersen. In 1672 werd de oorlog verklaard. Johan de Witt was raadpensionaris. Dat betekende dat hij de belangrijkste leider was van de Nederlanden. Hij voelde de aanval van Frankrijk en Engeland al aankomen en wilde het leger versterken, maar zijn mede-regenten zagen geen reden om dat te doen.

Er stonden bij de Fransen al zo’n 180.000 manschappen klaar. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was slecht voorbereid en er moesten zelfs boeren met wapens gaan vechten. Omdat het Lodewijk niet toegestaan werd zijn troepen door de Spaanse Nederlanden te laten trekken, namen ze een grote omweg en staken ze via Duitsland de Rijn over. Ze omzeilden het fort van Maastricht en marcheerden gemakkelijk de Republiek binnen. Utrecht werd al snel aangevallen. Het landleger van de Nederlanden was heel slecht en de Fransen liepen zo over de mensen heen. De bisdommen van Münster vielen Groningen aan, maar Groningen hield stand. Toen ging de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden het sterkste wapen gebruiken: Het water. Dat was waar Engeland vanaf zou komen. Met Engeland ging het slechter. De zeevloot van Michiel de Ruyter was wél sterk. Engeland werd tegengehouden op het water en Frankrijk werd tegengehouden met de Hollandse Waterlinie rondom Holland.

Wat voor strijd was er tussen Willem III en de gebroeders de Witt?

De Ruzie tussen Willem III en de gebroeders de Witt was een politieke ruzie. Allebei wilden ze de macht in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Willem III was de prins van Oranje die graag stadhouder wilde zijn. De laatste prins van Oranje die stadhouder was, was zijn vader Willem II. Officieel had je als stadhouder een land of een paar gewesten die je mocht besturen als de landsheer er niet was, maar in de loop van jaren trokken stadhouders steeds meer macht naar zich toe en probeerden ze als enige de macht te krijgen. Ze wilden het liefst koning worden, maar de regenten probeerden dat te voorkomen. Na 1581 werd  het land niet meer bestuurd in naam van de landsheer. Later, In de tijd dat Willem II stadhouder was had hij al heel veel macht. kort daarna overleed hij. De regenten namen de macht terug en ze wilden nooit meer een prins van Oranje die stadhouder zou worden. In 1667 had de regering het stadhouderschap afgeschaft. Iedereen moest tekenen, maar Cornelis de Witt weigerde te tekenen, want hij wilde niet de strijd aan gaan met de Oranjes. Maar de druk werd te groot. In meer plaatsen werden stadsbestuurders onder druk gezet. De Nederlandse Republiek was een van de weinige republieken uit Europa. De regenten hielden de gewone burgers buiten het bestuur en daarom wilden de burgers dat de prins van Oranje stadhouder zou worden. Ook de adel, de kerken en het leger hoopten dat Willem III stadhouder zou worden. Maar voordat Willem III werd geboren en oud genoeg was stadhouder te zijn hielden de regenten de macht. Het was een stadhouderloze periode. Aan het begin van deze periode werd Johan de Witt raadpensionaris van de Nederlandse republiek. Dat betekent dat hij de belangrijkste leider van de republiek was. Maar later kreeg hij te maken met een  steeds groter wordende prinsgezinde partij. Zij steunden Willem III om aan de macht te komen en wilde dat Johan de Witt minder te zeggen kreeg. Later was de meerderheid vóór het stadhouderschap en werd Willem III op 9 juli 1672 om 11 uur ’s ochtends tot stadhouder benoemd.

 Hoewel Willem III nu stadhouder was waren de burgers nog steeds onrustig. Ze waren boos op de regenten die het geloof niet goed beschermden. Willem III maakte later de ontevreden burgers nog woester. Hij maakte 2 brieven openbaar. Een was van zijn oom, de Engelse koning Karel II. Daarin stond dat de oorlog de schuld was van de regenten. Volgens hem waren Engeland en Frankrijk niet begonnen als Willem III toen al stadhouder was. Willem III zal hem waarschijnlijk niet geloofd hebben, want in andere brieven schreef die dreigende teksten om juist een lange oorlog te voeren met zijn neef Willem III als hij niet aan zijn eisen voldeed.

Toch stookte Willem III het volk op tegen de regenten. De reden is niet duidelijk. Historici denken dat zijn verre familie die raadgevers van hem waren er voor gezorgd hebben. Zij zouden bang zijn dat hij nieuwe raadgevers zou vinden tussen de regenten. Anderen denken dat hij bang was dat de regenten weer meer macht zouden krijgen.

Johan de Witt besefte dat hij met zoveel tegenstand moeilijk raadpensionaris kon blijven. Daarom vroeg hij zelf ontslag. Op 4 Augustus werd het verzoek geaccepteerd door de Staten van Holland. Met Cornelis de Witt ging het ook niet goed. Hij was Ruwaard van Putten. Dat betekende dat hij in naam van de landleider Putten mocht besturen. De gebroeders de Witt werden uitgeschakeld in de politiek.

Waarom gaf het volk de gebroeders de Witt de schuld?

Volgens het volk hebben de gebroeders de Witt veel te maken gehad met het ontstaan van het rampjaar en toen het eenmaal zover was ook niet veel goeds gedaan om Nederland uit de oorlog te halen. De oorlog die de Franse koning Lodewijk XIV  tegen de republiek begon bleek uiteindelijk begonnen te zijn met wraakzucht van de Franse koning. Lodewijk XIV wou de machtigste koning van Europa worden. Al lang werd Frankrijk omsingeld door de Habsburgse familie en de aanhangers daarvan. Hij voelde zich bedreigd en toen het Habsburgse leger op zijn zwakste was viel hij aan. Hij ging met zijn legers door en besloot ook om de zuidelijke Nederlanden aan te vallen. De gebroeders de Witt waren het er niet mee eens hoe de Fransen  met hardhandigheid  de zuidelijke Nederlanden binnenstormde. Uit angst voor de Fransen kwam Johan de Witt met het idee om een verbond te sluiten met Engeland en Zweden. (dit verbond werd ook wel de trippel Alliance genoemd). Ze dwongen de Franse koning om de strijd op te geven en de helft van zijn gewonnen land weer eerlijk terug te geven. Als hij dit niet zou doen zou hij door deze drie landen tegelijk aangevallen worden. Lodewijk voelde zich beledigd maar hij was gedwongen om dit te doen, want de oorlog zou hem anders veel geld, tijd en doden kosten. Bovendien zou zijn volk dan ook nog in opstand kunnen komen en dan was hij helemaal verloren. Hij was zwaar beledigd door het plan van Johan de Witt en hij wilde wraak.

Deze wraak kwam uit in een oorlog tegen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Maar eerst moest het verbond van Johan de Witt worden vernield. Hij kocht bijna alle oorlogsspullen uit zweden op waardoor zij niet de spullen hadden om de republiek te komen helpen. Verder sloot hij juist een verdrag met de Engelsen(verdrag van Dover). De Engelsen zouden over zee komen aanvallen terwijl de Fransen dit over land zouden doen. De Engelsen en de Fransen zouden de Nederlanden wel even overlopen. Toen uiteindelijk stadhouder Willem III de republiek zou helpen de Fransen en Engelsen te stoppen ging het volk nadenken waarom Willem III niet al veel eerder de leiding had gekregen. Ze hadden echter een hele oorlog te danken aan Johan de Witt. Hij kwam met het idee om een plan te verzinnen waardoor Lodewijk XIV een wraak oorlog zou gaan beginnen. Een van de trouwste aanhangers van Johan de Witt was zijn broer Cornelis de Witt. De twee steunden elkaar. Het volk was ook niet alleen boos op Johan maar dus ook op zijn broer Cornelis. Er werd een aanslag gepleegd op Johan de Witt. Hij was gewond en het duurde een tijd voordat hij er weer bovenop was gekomen. Cornelis de Witt werd beschuldigd voor een moordpoging op Willem III. Dit was echter onterecht. Toen Johan de Witt zijn broer wou gaan opzoeken in de gevangenis kwam er een hele menigte aan die hem aanviel. De bewakers van Cornelis wouden hem gaan helpen maar kregen opdracht dit niet te doen en alles maar te laten gebeuren, dan waren ze eindelijk van die twee af. Ze werden uiteindelijk op straat vermoord waarna ze de twee gruwelijk hebben verminkt. De vingers en de tongen werden eraf gesneden omdat ze daarmee nog een eet van trouw hadden afgelegd. Verder werden er grote sneeën in de huiden en spieren gemaakt. Na een idee van een normale matroos werden de twee aan een paal op zijn kop opgehangen om zo vernederd te worden.

Hoe kwam de Nederlandse Republiek uit de oorlog? En wat waren de gevolgen?

Het Rampjaar 1672 was een dramatisch jaar voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Willem III en Michiel de Ruyter moesten de aanval vanuit Engeland en Frankrijk voorkomen.

In juni en juli werd de Nederlandse Republiek aangevallen door de koning van Frankrijk Lodewijk XIV. Willem III besloot de waterlinie te gebruiken als wapen om het enorme leger van de Fransen tegen te houden. De waterlinie hield in dat het land onder water werd gezet. De Nederlanders konden er wel door met kleine sloepjes, maar voor de Fransen was dat moeilijk. Als de Fransen door het water gingen, waren ze vermoeid als ze aankwamen op het eiland. De Nederlandse Republiek leek daarna alleen nog maar op een eiland. Dat eiland werd door de vijand bedreigd van alle kanten. Nu moest Willem III het leger echt gaan leiden, maar het leger had in de afgelopen eeuw nauwelijks gevochten. Het was erg afgezwakt. Alleen de waterlinie hield de Fransen op afstand van het eilandje. Zij waren in tegenstelling tot het leger op land wel erg succesvol. De Nederlandse vloot was erg sterk. Door de hoogteverschillen in het landschap, bijvoorbeeld bij rivieren en dijken, bleven sommige gebieden droog staan en dus waren die kwetsbaar voor de vijand. Deze delen van de Waterlinie werden onder schot gehouden vanuit forten. Door de sterke vloot en de waterlinie gaf Frankrijk en Engeland het uiteindelijk op. In 1674 sloot De Nederlandse Republiek vrede met Keulen en Münster en Engeland. Met Frankrijk vochten ze tot 1678, maar dat kostte veel geld en iedereen wilde vrede.

Het duurde lang voordat de Nederlanden weer zo was als eerst. Het verkoop van bouwpercelen rondom Amsterdam kwamen stil te liggen. Na tientallen jaren kwam het weer langzamerhand op gang. Er was heel veel geld uitgegeven aan de oorlog. Zo rijk als in de gouden eeuw is het land nooit meer geworden, maar De Nederlanden was nog altijd een rijk land!

Conclusie

Het rampjaar was een hel voor de Nederlanden. Ze verloren erg veel geld door het voeren van een oorlog tegen de Engelsen, Fransen en een paar Duitse vorsten. er zijn verschillende redenen waarom ze aanvielen. Een van de redenen is: De Nederlandse republiek die de Fransen hielp in een strijd tegen de zuidelijke Nederlanden wat nu België word genoemd. Maar ergens halverwege deze strijd stopten ze ineens met de Fransen te steunen. De Franse koning Lodewijd XIV was erg boos. De andere reden was dat de Nederlandse republiek het rijk van Lodewijk XIV als een grote dreiging zag en daarom voorzorgsmaatregelen trok. Ze sloten een verbond met de Engelsen en de Zweden dat ze in een eventuele oorlog met de Franse elkaar zouden steunen. De Franse koning hoorde dit en was zo woedend dat hij wraak nam door de Nederlanden aan te vallen. Dit deed hij niet zomaar, eerst sloot hij zelf een verbond met de Engelsen tegen de Nederlanden en daarna kocht hij zweden leeg. Hierdoor had de Nederlanden niet veel steun.

Er was tijdens deze oorlog ook een politieke ruzie aan de gang in de Nederlanden. Willem III wou graag stadhouder worden terwijl de gebroeders de Witt er alles aan deden om dit te voorkomen. Het volk ging Willem III steeds meer steunen en steeds meer mensen werden tegen de gebroeders de Witt. De politieke strijd werd uiteindelijk gewonnen door Willem III. Die daarna werd benoemd tot stadhouder, stadhouder Willem III.

De gebroeders de Witt kregen de schuld van het rampjaar. Dit was misschien ook wel een beetje zo, omdat het idee om een verbond met de Engelsen en de Zweden tenslotte hun idee was. Het volk was woedend op de broers en  ze wilde ze het liefste dood hebben. Johan de Witt werd toen hij zijn broer ging op zoeken in de gevangenis door een woedende menigte vermoord. Vlak daarna werd ook zijn broer Cornelis de Witt vermoord.

Door vele word Willem III gezien als de man die de Nederlanden uit de oorlog heeft gehaald maar eigenlijk is dit niet helemaal waar. De gebroeders de Witt hadden de dijken bij de waterlinie al doorgestoken waardoor er bij een harde storm het water vanuit de Zuiderzee zo om Holland heen zou stromen waardoor het eigenlijk een soort groot eiland werd. Het water was te ondiep om door te varen maar te diep om goed door te kunnen lopen. Als ze aan de overkant kwamen waren ze helemaal vermoeid en konden de land troepen zo afgeslacht worden.

De republiek zou nooit meer zo rijk worden als dat het eerst was maar het is hierna niet heel arm geworden. Ondanks dat ze veel geld aan de oorlog waren verloren hadden ze nog steeds genoeg over om een rijk land te zijn.

Bronvermelding

Sites:

Titel: Johan en Cornelis de Witt

Datum uitagave: geen datum

Auteur: Organisatie Rijksmuseum

Geraadpleegd op: 21 oktober 2015

https://www.rijksmuseum.nl/nl/ontdek-de-collectie/historische-personen/johan-en-cornelis-de-witt

Titel: Moord op de gebroeders de Witt

Datum uitgave: 15 juni 2009

Auteur: samenstelling vele auteurs

Geraadpleegd op: 22 oktober 2015

http://anemaa.home.xs4all.nl/ges/onderwerpen/moord_op_gebroeders_de_witt.htm

Titel: Het Rampjaar 1672

Datum uitgave: 14 februari 2003

Auteur: anoniem

Geraadpleegd op: 22 oktober 2015

www.scholieren.com/samenvatting/8378

Titel: Tijdvak 6 tijd van regenten en vorsten (1600-1700)

Datum uitgave: geen datum

Auteur: anoniem

Geraadpleegd op: 20 oktober 2015

http://www.geschiedenisdocent.nl/default.asp?pageID=26&Title=Tijdvak_6_Tijd_van_regenten_en_vorsten_%281600_1700%29

Tijdschriften:

Naam tijdschrift: IsGeschiedenis

Naam artikel: Gebroeders de Witt slachtoffers van complot?

Auteur: Rienk-Jan Benedictus

Datum uitgave: 8 maart 2013

Geraadpleegd op: 25 oktober 2015

Naam tijdschrift: IsGeschiedenis

Naam artikel: het uitbreken van de Hollandse Oorlog

Auteur: Joris Stuurop

Datum uitgave: 6 april 2014

Geraadpleegd op: 30 oktober 2015

Naam tijdschrift: IsGeschiedenis

Naam artikel: Johan de Witt

Auteur: anoniem

Datum uitgave: geen datum

Geraadpleegd op 31 oktober 2015

boeken:

Titel: Rampjaar 1672

Schrijver: Luc Panhuyzen

Datum uitgave: 2011 december

Plaats van uitgave: Amsterdam

Uitgever : Atlas-Contact

Titel: Redeloos, radeloos, reddeloos

Schrijfster: Petra Dreiskümper

Datum uitgave:1998

Plaats van uitgave: Hilversum

Uitgever: Verloren

Titel: De gouden eeuw

Schrijver: Luc Panhuyzen

Datum uitgave: 2013

Plaats van uitgave: Amsterdam

Uitgever: Veen Media

Logboek

Evaluatie

We hebben veel geleerd van dit werkstuk over het rampjaar. We wisten nog niet veel over de geschiedenis van Nederland.  Het was soms best moeilijk. We hebben er veel tijd aan besteed en het zo mooi mogelijk gemaakt. De samenwerking ging meestal goed. We verdeelden taken als iemand niet kon afspreken en zo vinden wij dat we ongeveer even veel gedaan hebben.