Praagse Lente

De Praagse Lente

In januari 1968 werd Alexander Dubcek de nieuwe leider van de de communistische partij van Tsjechoslowakije. Hij verving Novotny en volgde een gematigde koers. Dit vormde het begin van de Praagse Lente. In juni verscheen het Manifest van 2000 Woorden dat ondertekend was door honderden intellectuelen, kunstenaars, journalisten en andere vooraanstaande personen in Tsjechoslowakije.
In de Sowjet Unie en bij de andere leden van het Warschau Pact rees argwaan tegenover de koers van de CPTjs. Breznjev - de leider van de CPSU - wijst de ideeën vierkant af van Dubcek en de zijnen en stelt dat de Sovjet Unie zich niet afzijdig kan houden van de ontwikkelingen. Sovjet-ideoloog Aleksandrov reageert scherp afwijzend op het Manifest van 2000 Woorden. De leiders van het Warschau Pact vrezen dat Tsjechoslowakije te veel zijn eigen weg zou gaan, zoals eerder Hongarije onder Nagy had geprobeerd. Vanzelfsprekend is de leiding van de CPTsj het niet eens met de voorstelling van zaken. Breznjev vergewiste er zich van bij de Amerikaanse president of de afspraken zoals die door de SU en de VS gemaakt waren over verdeling van Europa in invloedssferen, nog golden. Nadat Breznjev het duidelijk was geworden dat van de kant van het Westen geen militair antwoord verwacht hoefde te worden, besloot het Warschau Pact troepen te sturen en een einde te maken aan het socialisme met het menselijk gezicht, zoals Alexander Dubcek zijn politieke koers noemde. In augustus vielen de tanks Praag binnen. De Pravda verdedigt de inval met het argument de contra-revolutie geen kans te willen geven. Dubcek capituleert en de Praagse Lente is ten einde. Husak wordt de opvolger van Dubcek en begint kort daarna met grootscheepse zuiveringen.

Praag 1968

kroniek van een aangekondigde dood
De historische context bij het ontluiken van de 'Praagse Lente' in 1968 is het herinneren waard. In 1964-65 slaan de Verenigde Staten en België de boerenopstand in Congo neer. In 1965 ontschepen de Amerikaanse mariniers in Santo Domingo en moordt Suharto in Indonesië een half miljoen tot een miljoen 'communisten' uit. In 1967 vallen de Israëlische zionisten Jordanië, Egypte en Syrië aan. In 1968 raast de oorlog door Vietnam. Het imperialisme maakt gretig gebruik van Chroesjtsjovs theorieën over het einde van de klassenstrijd onder het socialisme om zijn ideologische oorlog binnen de socialistische landen op te drijven.
In de jaren '60 is de Communistische Partij van Tsjechoslovakije (CPT) al flink besmet door deze antisocialistische ideeën. Partijleiders kijken zelfvoldaan terug op twintig jaar socialistische opbouw. Tsjechoslowakije stelt het economisch goed en behoort tot de meest ontwikkelde landen. Een ernstige landbouwcrisis in 1967-68 zorgt echter voor problemen. Ongenoegen broeit. Blijkt dat de communisten onvoldoende voeling hebben met de boeren en arbeiders. Antisocialistische 'vernieuwers' of revisionisten bezetten belangrijke posten binnen de partij en in de media. Ze profiteren van een groeiend ongenoegen en kunnen openlijk hun kapitalistische gif verspreiden.
Begin 1968 wordt Alexander Dubcek unaniem tot eerste secretaris van de CPT verkozen, ter vervanging van Antonin Novotny, sinds 1953 aan de leiding en een volgeling van Brezjnev, een echte 'chef' van de 'moederpartij' in Moskou. De prokapitalistische vernieuwers verkiezen Dubcek omdat ze weten dat hij een zwakke figuur is. Zijn marxistisch-leninistische hemd kan met wat ideologisch gewriemel gemakkelijk verkleuren. De communisten die vooral in Slowakije nog een sterke kracht vormen, kiezen voor Dubcek omdat ze zich laten misleiden door de kleur van zijn hemd en omdat het een Slowaak is!
De rechtse 'vernieuwers' lanceren Dubcek in de media. Ze willen een 'volksbeweging' op gang brengen om grote 'veranderingen' te realiseren. Ze eisen de samenroeping van een buitengewoon Congres van de CPT waar op dagorde staat: schrapping van de leidende rol van de Communistische en communistische ideeën, door de windhoos van Gorbatsjov te laten wegblazen. De contrarevolutie kon op een fluwelen kussen worden binnengedragen.Partij, van de dictatuur van het proletariaat en van de leidende rol van de arbeidersklasse onder het socialisme.

Contrarevolutie
Jiri Pelikan is een van de leidende krachten van de 'vernieuwers'. In een voorbereidend rapport voor dit congres stelt hij: "Aangezien er binnen het Nationaal Front ook niet-communistische partijen zijn is het dringend nodig dat de CPT als politieke partij loskomt van het klassieke (communistische) type." Het is zelfs niet uitgesloten te overwegen "dat de CPT haar meerderheidsposities verliest binnen de machtsorganen: de Staat en het Nationaal Front." Dat betekent dus dat een andere partij deze meerderheids- en machtspositie zal innemen: een omkering van de politieke macht.
Dubcek lanceert de slogan "voor een socialisme met een menselijk gezicht", in een pamper van humanisme gewikkeld. "De dictatuur van het proletariaat is een geheel van maatregelen die in de grond onverzoenlijk zijn met het humanisme." Als leider van de partij gebruikt Dubcek zijn macht om de linksen, de communisten, monddood te maken.
De spanning stijgt. De meeste partijafdelingen in Slowakije eisen dat het gewraakte congres van de 'vernieuwers' niet zou doorgaan. In Praag daarentegen krijgen de tuiniers van de 'Praagse Lente' een steeds grotere mond en machtshonger.
In de nacht van 20 augustus 1968 trekken de troepen van het Warschaupact Tsjechoslovakije binnen. De Sovjet-Unie, Polen, Hongarije en Bulgarije leveren troepen. Roemenië weigert. De troepen van de DDR houden zich tactisch buiten de grenzen. Bij gebrek aan afdoende overtuigingsmiddelen en -kracht blijkt alleen de militaire kracht te kunnen verhinderen dat de contrarevolutionairen hun slag slaan. Deze houden toch clandestien hun congres op 22 augustus - waar slechts 17 procent van de arbeidersafgevaardigden aanwezig zijn. Het is vooral een intellectuelenclubje. De leidende rol van de arbeidersklasse en haar Partij wordt in de resoluties geannuleerd; de dictatuur van het proletariaat gaat de prullenmand in. Er wordt geëist dat Tsjechië en Slowakije zich opsplitsen in een gefederaliseerd geheel.
Maar ook met deze militaire duw in de rug blijkt de CPT niet in staat om echt te leren uit haar fouten en een diepgaande rectificatie door te voeren. Er hoefde dan ook niet zo heel veel te gebeuren in 1989 om wat er nog restte van socialistische