Het Jeugdprotest in de jaren '60
Jos Stap 1994
Inleiding
In dit artikel schetst geschiedenisdocent Jos Stap kort de achtergronden van het jeugdprotest van de jaren zestig. Het is bedoeld voor de bovenbouw havo/vwo. Verzet tegen traditionele normen en waarden
Gedurende de jaren '60 (daarbij moet je denken aan de jaren '63 tot '73) was er nogal eens ONRUST, vooral onder de jeugd. Daarbij kunnen we spreken van een soort "aanloop" tijdens de jaren '50, zo vanaf 1955. Men begon zich te verzetten tegen de traditionele waarden en normen. Enkele oorzaken zijn: a De GENERATIEKLOOF wordt zeer groot. b HET RESPECT VOOR AUTORITEITEN NEEMT AF, ook in de kerk. De mensen worden MONDIGER, KRITISCHER, willen INSPRAAK. Dit leidt er toe dat traditionele waarden en normen op de tocht komen te staan. Hierbij kun je denken aan seksualiteit huwelijk en respect voor het gezag.(zie ook hieronder) c Het harmoniemodel is vervangen door het CONFLICTMODEL en POLARISATIE. d Er worden VRAAGTEKENS gezet bij het KAPITALISME en de CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ. Hierdoor ontstond er ook kritiek op de USA, immers de "kampioen" van het kapitalisme. Dit wordt flink versterkt door de oorlog in Vietnam. Al deze oorzaken houden met elkaar verband en zijn in feite niet echt van elkaar te scheiden. Wel is het duidelijk dat wat hierboven onder b genoemd staat erg belangrijk is. Neem dat dus goed in je op! Er is echt sprake van een soort gezagscrisis, die verder gaat dan de normale "generatiekloof". Enkele factoren die er aan hebben bijgedragen zijn: 1 Na de crisis van de jaren '30, de oorlog en de wederopbouw was de welvaart voor de oudere generatie iets geweldigs! VOOR DE JONGERE GENERATIE IS DE WELVAART ECHTER IETS VANZELFSPREKENDS, BESLIST GEEN IDEAAL. De jongeren gaan soms op zoek naar "hogere" idealen of, zoals bij de "nozems", zij gaan gewoon voor de lol herrie schoppen. 2 De opleiding van veel mensen is veel beter dan voorheen. Iemand die goed is opgeleid is vaak minder volgzaam, wil z'n eigen boontjes doppen. Hij voelt zich de gelijke van de traditionele 'hoge heren" 3 Welvaart en verzorgingsstaat maken de mensen onafhankelijker. Men hoeft a.h.w. minder te "slijmen" bij de "autoriteiten", de "hoge heren" en de kerk. Ook zonder diaconie en liefdadigheid gaat het immers. 4 Men heeft, bijv. door televisie, veel meer kennis van hoe het elders toegaat en hoe anderen (bijv. in andere zuilen) leven. Aangezien de Nederlandse "zuilen" worden geleid door "hoge heren", die de leden van hun zuil een bepaalde leef- en denkwijze voorschrijven die uit het verleden stamt, is het logisch dat ook zij het slachtoffer worden van de "nieuwe geest" van de jaren '60. Ontzuiling dus! Natuurlijk is het ook zo dat velen in die zuilen, m.n. bij de oudere generatie, zich juist ergeren aan de nieuwe ontwikkelingen. Dit zal echter geleidelijk minder worden. Ook de oudere generatie past zich aan aan een vrijere en meer kritische levensstijl. Een voorbeeld van reactie op ontzuiling en ontkerkelijking was de oprichting van de Evangelische Omroep (ca 1970), die zich juist sterk wil maken voor de oude waarden en normen. Jeugdprotest
Bovenstaande opmerkingen hebben betrekking op alle verschillende groepen. "De jeugd" kan echter verdeeld worden in verschillende subgroepen. Elke subgroep had weer een eigen cultuur en eigen argumenten om zich op te stellen tegenover "het gezag". Nozems (vanaf ca 1955) Zij houden van onrust "om de onrust", hebben geen politieke motieven. Zij vinden het gewoon leuk om een relletje te schoppen of een vechtpartij uit te lokken. Meestal zijn ze afkomstig uit de sociaal lagere milieus. Veel werkende jongeren. Vaak zijn zij herkenbaar aan een zgn. vetkuif. Dikwijls zijn zij liefhebbers van rock- en rollmuziek, bijv. Elvis Presley en "Rock around the clock" Bill Haley. Een belangrijke "image-builder" was de zgn. "buikschuiver", een zware snelle brommer waar je voorover gebogen op zat. Omdat deze jongelui in Amsterdam nogal 'ns rondhingen op de Nieuwedijk werden zij daar ook wel "Dijkers" genoemd. Zij zochten wel eens ruzie met de zgn."Pleiners" (verbleven dikwijls op het Leidseplein), d.w.z. "existen-ti-a-listen". Existentialisten (1955-ca 1964) Dit waren intellectueel ingestelde jongeren (studenten, kunstenaars) die graag discussieerden en maatschappijkritisch waren. Dergelijke types werden (in ieder geval in Utrecht) ook wel "artistiekelingen" genoemd. Men was meestal antikapitalistisch, maar voerde nog geen duidelijke acties. Er vond bij hen soms al een bescheiden gebruik van marihuana plaats. Zij waren dikwijls liefhebbers van jazzmuziek en Franse chansons. (Die laatste bij voorkeur met maatschappijkritische inhoud, zoals bij George Moustaki) Image-builders? Misschien een scooter; zware Franse sigaretten. De groep van de "existentialisten" (de aanhalingstekens zijn meestal wel op hun plaats) is in de loop van de jaren '60 geheel opgegaan in de groep van het studentenprotest. Studenten
Het hoogtepunt van deze groep is van ca 1964 tot ergens in de jaren '70.
Binnen deze groep was men sterk maatschappijkritisch en ANTIKAPITALISTISCH. Er was veel sympathie voor het marxisme en marxistische filosofen. Men voerde veel meer actie dan destijds de meer beschouwende "existentialisten" deden.
Een trefwoord is INSPRAAK, bijv. op de universiteit. Men was dol op ACTIEVOEREN en demonstreren, zoals tegen de Vietnamoorlog.
Meestal had men lang haar, spijkerpak enz.(dit waren toch wel een soort image-builders). Het vervoermiddel was meestal een (oude) fiets, soms een brommer. Die brommer was uiteraard geen "buikschuiver", maar had juist een hoog stuur en was van het
merk Puch. Vanuit het studentenprotest lopen er lijnen naar - provo - Kabouter - Dolle Mina
De bijbehorende muziek is dikwijls de "protestsong" van bijv. Bob Dylan en Boudewijn de Groot. Hippies
Ook zij konden het niet vinden in de bestaande maatschappij. Zij echter willen de maatschappij niet zozeer veranderen, maar eerder uitstappen ("drop-out"). Zij ontvluchtten de maatschappij in hun eigen "SUBCULTUUR", men sprak ook wel van "underground" gaan. Je moest vooral veel van elkaar houden, "love" was het trefwoord. Dit hield trouwens ook lossere seksuele normen in! Er werd op ruime schaal gebruik gemaakt van softdrugs zoals hasjiesj en marihuana, maar ook wel van LSD. Rond 1967 woedde de "Flowerpower, men bracht toen in extreme vorm het gezegde "zeg het met bloemen" in de praktijk. Een belangrijk centrum was San Francisco, maar ook ons eigen "magies sentrum" Amsterdam mocht er zijn. Bij de hippies hoorden lange haren en slordige, makkelijk zittende kleding van spijkerstof, maar ook van veel fleuriger materiaal. Aan het einde van de jaren '60 "vluchtte" men ook in oosterse, Hindoeachtige religies en werden goeroes (oosterse leermeesters) populair. Zo zochten de leden van de popgroep 'The Beatles' hun toevlucht bij de 'Maharishi Yogi'. Men hield van Engelstalige popmuziek, dikwijls "psychedelisch", (zweverig, vaag, aangenaam bij hasj en LSD). Oosterse instrumenten zoals de sitar deden het ook goed. Opmerkingen
Opmerking 1
De scheiding tussen de verschillende stromingen is niet altijd duidelijk. Er is wederzijdse beïnvloeding! (m.n. tussen de protesterende studenten en de hippies)
Jos Stap 1994
Inleiding
In dit artikel schetst geschiedenisdocent Jos Stap kort de achtergronden van het jeugdprotest van de jaren zestig. Het is bedoeld voor de bovenbouw havo/vwo. Verzet tegen traditionele normen en waarden
Gedurende de jaren '60 (daarbij moet je denken aan de jaren '63 tot '73) was er nogal eens ONRUST, vooral onder de jeugd. Daarbij kunnen we spreken van een soort "aanloop" tijdens de jaren '50, zo vanaf 1955. Men begon zich te verzetten tegen de traditionele waarden en normen. Enkele oorzaken zijn: a De GENERATIEKLOOF wordt zeer groot. b HET RESPECT VOOR AUTORITEITEN NEEMT AF, ook in de kerk. De mensen worden MONDIGER, KRITISCHER, willen INSPRAAK. Dit leidt er toe dat traditionele waarden en normen op de tocht komen te staan. Hierbij kun je denken aan seksualiteit huwelijk en respect voor het gezag.(zie ook hieronder) c Het harmoniemodel is vervangen door het CONFLICTMODEL en POLARISATIE. d Er worden VRAAGTEKENS gezet bij het KAPITALISME en de CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ. Hierdoor ontstond er ook kritiek op de USA, immers de "kampioen" van het kapitalisme. Dit wordt flink versterkt door de oorlog in Vietnam. Al deze oorzaken houden met elkaar verband en zijn in feite niet echt van elkaar te scheiden. Wel is het duidelijk dat wat hierboven onder b genoemd staat erg belangrijk is. Neem dat dus goed in je op! Er is echt sprake van een soort gezagscrisis, die verder gaat dan de normale "generatiekloof". Enkele factoren die er aan hebben bijgedragen zijn: 1 Na de crisis van de jaren '30, de oorlog en de wederopbouw was de welvaart voor de oudere generatie iets geweldigs! VOOR DE JONGERE GENERATIE IS DE WELVAART ECHTER IETS VANZELFSPREKENDS, BESLIST GEEN IDEAAL. De jongeren gaan soms op zoek naar "hogere" idealen of, zoals bij de "nozems", zij gaan gewoon voor de lol herrie schoppen. 2 De opleiding van veel mensen is veel beter dan voorheen. Iemand die goed is opgeleid is vaak minder volgzaam, wil z'n eigen boontjes doppen. Hij voelt zich de gelijke van de traditionele 'hoge heren" 3 Welvaart en verzorgingsstaat maken de mensen onafhankelijker. Men hoeft a.h.w. minder te "slijmen" bij de "autoriteiten", de "hoge heren" en de kerk. Ook zonder diaconie en liefdadigheid gaat het immers. 4 Men heeft, bijv. door televisie, veel meer kennis van hoe het elders toegaat en hoe anderen (bijv. in andere zuilen) leven. Aangezien de Nederlandse "zuilen" worden geleid door "hoge heren", die de leden van hun zuil een bepaalde leef- en denkwijze voorschrijven die uit het verleden stamt, is het logisch dat ook zij het slachtoffer worden van de "nieuwe geest" van de jaren '60. Ontzuiling dus! Natuurlijk is het ook zo dat velen in die zuilen, m.n. bij de oudere generatie, zich juist ergeren aan de nieuwe ontwikkelingen. Dit zal echter geleidelijk minder worden. Ook de oudere generatie past zich aan aan een vrijere en meer kritische levensstijl. Een voorbeeld van reactie op ontzuiling en ontkerkelijking was de oprichting van de Evangelische Omroep (ca 1970), die zich juist sterk wil maken voor de oude waarden en normen. Jeugdprotest
Bovenstaande opmerkingen hebben betrekking op alle verschillende groepen. "De jeugd" kan echter verdeeld worden in verschillende subgroepen. Elke subgroep had weer een eigen cultuur en eigen argumenten om zich op te stellen tegenover "het gezag". Nozems (vanaf ca 1955) Zij houden van onrust "om de onrust", hebben geen politieke motieven. Zij vinden het gewoon leuk om een relletje te schoppen of een vechtpartij uit te lokken. Meestal zijn ze afkomstig uit de sociaal lagere milieus. Veel werkende jongeren. Vaak zijn zij herkenbaar aan een zgn. vetkuif. Dikwijls zijn zij liefhebbers van rock- en rollmuziek, bijv. Elvis Presley en "Rock around the clock" Bill Haley. Een belangrijke "image-builder" was de zgn. "buikschuiver", een zware snelle brommer waar je voorover gebogen op zat. Omdat deze jongelui in Amsterdam nogal 'ns rondhingen op de Nieuwedijk werden zij daar ook wel "Dijkers" genoemd. Zij zochten wel eens ruzie met de zgn."Pleiners" (verbleven dikwijls op het Leidseplein), d.w.z. "existen-ti-a-listen". Existentialisten (1955-ca 1964) Dit waren intellectueel ingestelde jongeren (studenten, kunstenaars) die graag discussieerden en maatschappijkritisch waren. Dergelijke types werden (in ieder geval in Utrecht) ook wel "artistiekelingen" genoemd. Men was meestal antikapitalistisch, maar voerde nog geen duidelijke acties. Er vond bij hen soms al een bescheiden gebruik van marihuana plaats. Zij waren dikwijls liefhebbers van jazzmuziek en Franse chansons. (Die laatste bij voorkeur met maatschappijkritische inhoud, zoals bij George Moustaki) Image-builders? Misschien een scooter; zware Franse sigaretten. De groep van de "existentialisten" (de aanhalingstekens zijn meestal wel op hun plaats) is in de loop van de jaren '60 geheel opgegaan in de groep van het studentenprotest. Studenten
merk Puch. Vanuit het studentenprotest lopen er lijnen naar - provo - Kabouter - Dolle Mina
De bijbehorende muziek is dikwijls de "protestsong" van bijv. Bob Dylan en Boudewijn de Groot. Hippies
Ook zij konden het niet vinden in de bestaande maatschappij. Zij echter willen de maatschappij niet zozeer veranderen, maar eerder uitstappen ("drop-out"). Zij ontvluchtten de maatschappij in hun eigen "SUBCULTUUR", men sprak ook wel van "underground" gaan. Je moest vooral veel van elkaar houden, "love" was het trefwoord. Dit hield trouwens ook lossere seksuele normen in! Er werd op ruime schaal gebruik gemaakt van softdrugs zoals hasjiesj en marihuana, maar ook wel van LSD. Rond 1967 woedde de "Flowerpower, men bracht toen in extreme vorm het gezegde "zeg het met bloemen" in de praktijk. Een belangrijk centrum was San Francisco, maar ook ons eigen "magies sentrum" Amsterdam mocht er zijn. Bij de hippies hoorden lange haren en slordige, makkelijk zittende kleding van spijkerstof, maar ook van veel fleuriger materiaal. Aan het einde van de jaren '60 "vluchtte" men ook in oosterse, Hindoeachtige religies en werden goeroes (oosterse leermeesters) populair. Zo zochten de leden van de popgroep 'The Beatles' hun toevlucht bij de 'Maharishi Yogi'. Men hield van Engelstalige popmuziek, dikwijls "psychedelisch", (zweverig, vaag, aangenaam bij hasj en LSD). Oosterse instrumenten zoals de sitar deden het ook goed. Opmerkingen
Opmerking 1
De scheiding tussen de verschillende stromingen is niet altijd duidelijk. Er is wederzijdse beïnvloeding! (m.n. tussen de protesterende studenten en de hippies)
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden