Heksenvervolging

Heksenvervolging in Nederland Dit is het onderwerp wat wij gekozen hebben. Het leek ons allebei erg interessant, omdat er tegenwoordig weer veel magie en hekserij voorkomt. Het een raar aspect in de geschiedenis dat mensen zonder enige reden, want dat is het eigenlijk, veroordeelt werden tot de dood. De tijd waarin deze heksen vervolgingen waren was rond 1400-1700Om te kijken wat we nou precies wilden weten hebben we een hoofdvraag en 4 deelvragen gemaakt: Waarom werden heksen vervolgd?  Wanneer werd iemand een heks genoemd?  Hoe is heksenvervolging ontstaan?  Op welke manier werden heksen vervolgd?  Hoe is er een einde gekomen aan de heksen vervolging? Ik heb even in het woordenboek opgezocht wat het woord heks nou eigenlijk betekent. Dit is de beschrijving: Heks v. (-en); vrouw die met tovenarij omgaat, die in staat is (met behulp van de duivel) anderen onheil te berokkenen: die vrouw is een heks; men moet een ledige eierschaal breken, anders varen de heksen erop naar Engeland; het geloof aan heksen in de wereld is nog niet ui; dat is heet, zei de heks, en zij werd verbrand;- ook als scheldwoord: zo’n oude heks;-in niet ongunstige zin als ben. Voor een meisje dat bijdehand of schalks is: een heks van een meid; die kleine heks! Rond 1400-1700 waren er mensen die als heks werden beschouwd. Waarom dachten ze dat iemand een heks was? Heksenvervolging was niet alleen tegen vrouwen, ook tegen mannen en zelfs kinderen. Meestal was het tegen vrouwen, omdat de vrouw onder gesteld is aan de man dus is de vrouw zwakker en kan dus eerder ‘gepakt’ worden door de magie . Magie werd verbonden aan de duivel dus magie werd als slecht beschouwd. Vrouwen werden meestal om de gekste dingen beschuldigd van hekserij, als zij een miskraam had gehad, zou zij geslachtsgemeenschap met de duivel hebben gehad. Dit vond men ook hekserij. Meestal waren het oudere vrouwen die beschuldigd werden, ze praatten bijvoorbeeld in hen zelf en toen dacht men dat ze dan toverspreuken uitspraken. Ze zagen er meestal gerimpeld en lelijk uit door hun hoge leeftijd of hadden haar op hun bovenlip. Dit was al genoeg om iemand te beschuldigen van hekserij. Ook vrouwen die ongetrouwd bleven werden vaak beschuldigd van hekserij. Meer uiterlijke kenmerken van een zogenaamde heks waren meestal: een moedervlek in je nek, een litteken in je wenkbrauw of een wrat op je oor. Het kwam vaak voor dat de oogst mislukte of dat er iemand plotseling overleed. Men wilde dan de dader vinden en dus zochten ze naar een verdachte. De meeste mensen die heks werden genoemd waren vroedvrouw of hadden een ander medisch beroep. Ze waren ongetrouwd gebleven of weduwe en woonden meestal in een huisje met een kruidentuin erbij. Daarvan maakten ze medicijnen om mensen te genezen, maar de mensen dachten dat ze daar allerlei duivelse dingen mee deden. Ook hadden ze ideeen dat deze vrouwen ongedoopte kinderen gebruikten voor hun duivelse rituelen en ze op aten. Dat ze een medisch of zorgend beroep hadden, betekende dat ze in aanraking kwam met alle mensen uit het dorp. Daarom kon zij best die dood op haar geweten hebben en die oogst……dat zal zij ook wel hebben gedaan dan. Ongeveer 20 tot 25 procent van de veroordeelde heksen was man, maar de meerderheid was vrouw. Er zijn in totaal over heel Europa 100.000 processen geweest waarvan 40.000 tot 50.000 terechtstellingen. Zoals in de 2e wereldoorlog de joden, waren de heksen in die tijd de zondebokken. Het is gewoon een soort discriminatie, de schuld moet toch bij iemand liggen? Er moet toch een oorzaak zijn voor de slechte dingen in de wereld? Iedereen kon beschuldigen en beschuldigd worden. Als iemand ziek was geworden gaven ze altijd iemand anders de schuld. Bijvoorbeeld de buurvrouw, de kruidenvrouw aan de overkant of andere mensen die ze toch al niet zo aardig vonden. Vaak kwam zo’n beschuldiging voort uit een dorpsroddel. De bevolking zelf was niet de enige die beschuldigingen deed. Ook de inquisitie liet mensen voor de rechter komen omdat ze verdacht waren met hekserij te maken te hebben. Hiervan kwamen de massale heksenvervolgingen. In onze tijd denken we bij een heks meestal aan een oude vrouw met een puntige neus met een wrat erop en een punthoed. Ook zit zij meestal op een bezemsteel met een zwarte kat als metgezel. Dit beeld komt al van heel vroeger. Ze dachten dat lelijke oude vrouwtjes met een kat of hond als metgezel heksen waren. Je had bij heksenterechtstellingen ook een heksenwaag. Dan moesten de heksen erop gaan staan en als ze minder als 50 kilo wogen waren ze heks, ze moesten namelijk licht zijn om op hun bezemsteel te vliegen.
Hoe is heksenvervolging ontstaan? Rond de 13e eeuw kwamen er een paar wetten tegen hekserij of eigenlijk tegen tovenarij. Ze waren niet bijzonder streng en er werd ook niet goed gecontroleerd op overtreden van deze wet. In het begin van de 14e eeuw verbood de paus rituele magie waarbij de bezwering van demonen toegepast werd. Maar het was pas in de 15e eeuw dat men tovenarij in verband bracht met bondgenootschappen met de duivel en ketterij. De meeste deskundigen van onze tijd zijn het er over eens dat deze samenhang voortkwam uit de inquisitie ( kerkelijke gerechtshof). Deze inquisitie veroorzaakte de Grote Heksenpaniek. De inquisitie was ingesteld om alle ketterij tegen de kerk te bestrijden en dat deden ze dus ook. Toen de eerste inquisiteurs rond 1200 door het Vaticaan werden benoemd, was de kerk inderdaad omringd door ketters. De mensen gingen er allemaal heel hard in geloven. Zo werden protestanten en andere ‘ketters’ tegen de katholieke kerk vervolgd door de inquisitie. Nadat de ketters allemaal zo’n beetje waren uitgeroeid, waren er een aantal fanatieke inquisiteurs die verder wilden gaan met het veroordelen van ketters. Ze vonden een nieuwe ketterij. Tovenarij werd eerst alleen gezien als een misdraging, maar dachten zij, we kunnen ze er natuurlijk ook om gaan vervolgen. Deze ketterprocessen werden steeds vaker gebruikt tegen afwijkende vrouwen, mannen en ook kinderen. Ze lieten hun onder de meest afschrikwekkende pijnigingen bekennen dat ze geslachtsgemeenschap hadden gehad met de duivel, Gods naam hadden gelasterd en vervloekt en nog meer van zulk soort dingen. Steeds meer klaagden mensen die waren behekst en wezen mensen uit hun buurt aan als de dader. Een oude, eenzame buurvrouw of de zorgzame vroedvrouw met het kruidentuintje. Het maakte niet uit, iedereen die in de buurt was geweest en die iets raars over zich had kon een jou behekst hebben. De inquisiteurs vonden dit wel goed en kwamen ook met beschuldigingen van duivelse bezigheden en sleepte de mensen voor het gerecht. Niet alleen het gewone volk geloofde dus in heksen. Niet iedereen vond het maar goed dat zomaar elk persoon dat van hekserij werd beschuldigd veroordeeld werd. Het waren aan het begin alleen te weinig mensen om er wat tegen te kunnen doen. Er zijn heel veel mensen onnodig vermoord. Er zijn veel schattingen gemaakt, want precies kan je het nooit helemaal weten. Deze schattingen lopen uiteen van honderdduizend tot miljoenen slachtoffers. Op welke manier werden heksen vervolgd? Eenmaal gearresteerd, werden de beschuldigden ‘heksen’ voor de rechtbank gebracht en ondervraagd. Men stelde hun vragen over een bondgenootschap met de duivel, hun activiteiten bij sabbatvieringen en hun magische dingen. Ze werden gedwongen ketterij te bekennen en de namen van medeplichtigen te noemen. Als ze bleven ontkennen schuldig te zijn aan hekserij, werden ze uitgekleed door de ondervragers, die vervolgens hun lichamen onderzochten op heksentekens. Daarna kregen ze opnieuw het bevel te bekennen. Als de beschuldigden bleven weigeren, werden ze gemarteld. In Schotland en Europa werd de beschuldigde als deze bleef ontkennen, zwaar gemarteld. Vormen van marteling waren bijvoorbeeld het gebruik van duimschroeven, de pijnbank, het rad, de beenschroeven, roodgloeiende tangen en de strappado. Daarmee werd het slachtoffer van de grond gehesen met een touw dat aan zijn polsen was vastgemaakt. Daarna werd aan zijn enkels zware gewichten gehangen. Ook andere duivelse folterwerktuigen werden gebruikt. In bijna ieder geval vertelde de gemartelde vroeger of later wat de folteraar wilde horen. En ze noemden ook namen van 'medeplichtigen'. En dat betekende dat er nog meer onschuldige mensen werden gearresteerd. Die onschuldige mensen ontkenden natuurlijk elke keer weer de aanklachten. Ze hadden de duivel nog nooit gezien, nooit een heksensabbat bijgewoond en nooit een heks ontmoet. Dan wezen ze op hun blanco strafregister en hun goede naam als bewijs voor hun vroomheid. Maar de inquisitie had zo zijn eigen regels over wat als bewijs aanvaardbaar was. Het enige bewijs wat de gevangene kon leveren was een bekentenis en dat betekende bewijs van schuld. Anders werden ze namelijk gemarteld en gefolterd net. Als de beschuldigde ook nog is een huisdier is huis had, was deze zeker weten een heks. Als je een heks was, had je altijd een metgezel. Deze metgezel was meestal in de vorm van een huisdier. Een bekende is de zwarte kat. De laatste vrouw die in Engeland schuldig werd bevonden aan hekserij was Jane Wenham in 1712. In de aanklacht staan onder andere de woorden: "omgaan met de duivel in de vorm van een kat". Jane Wenham kreeg geen straf, alle klachten werden ingetrokken. Het zoeken naar metgezel geleide demonen ging veel verder. De beschuldigde bij een rechtszitting werd meestal uitgekleed en in een stoel in een lege kamer vastgebonden. De aanklagers keken dan door een kijkgaatje om te zien of haar geleidedemon naar haar toe kwam. Iedere spin, tor of muis die de kamer binnenkwam - en in die tijd wemelde het van ongedierte in huizen en gebouwen - werd beschouwd als de persoonlijke demon of metgezel van de heks, zeer zeker als hij niet gevangen en gedood kon worden! Op zoek naar bewijs kon met verscheidene proeven en beproevingen op de beschuldigde toepassen. Daarvan was 'duiken' of 'zwemmen' heel erg geliefd. Men zei dat een heks zou blijven drijven, als men haar in het water gooide. Het water zou dienaren van satan afstoten, omdat hijzelf ook het doopwater had afgewezen. Degenen die zonken, waren onschuldig. Naar alle waarschijnlijkheid zijn de meeste heksen zo verdronken. Misschien heeft men gebruik gemaakt van touwen om de beschuldigde uit het water te trekken. Maar in de meeste gevallen zullen dergelijke voorzorgen zelden zijn genomen, omdat de schuld eigenlijk al bij voorbaat vaststond. Bij het 'duiken' werden de beschuldigden 'kruislings gebonden'. Dit wil zeggen dat hun rechterduim werd vastgebonden aan hun linker grote teen. Op die manier bleef een verbluffend aantal verdachten drijven. Want - zo stelde een 17e eeuwse criticus die de heksenprocessen beschreef - als je mensen 'plat op hun rug legde en hun voeten met een touw omhoog hield' dan bleef een groot deel van het lichaam boven water. Een ander veel toegepaste manier was het zoeken naar heksentekens en duivelstekens. Het heksenteken was, om het verschil duidelijk aan te geven, een kleine uitstulping in de huid, dikwijls een derde tepel of een wrat, waarmee de heks haar geleidedemon zou zogen. Het duivelsteken kon van alles zijn: een geboortevlek, een litteken of een moedervlek. En de heksenjagers wilden zich er maar al te graag van overtuigen dat het een teken was dat nieuwe heksen bij hun inwijding kregen. Om het duivelsteken op de sporen werd de 'prikproef' ontwikkeld. Men dacht dat een speld die in deze tekens gestoken werd geen pijn en geen bloeding zou veroorzaken. Om verdachten geen enkele kans te geven, ontstond het idee dat sommige duivelstekens onzichtbaar waren en alleen ontdekt konden worden door een scherp instrument te gebruiken. Tegenwoordig weet men dat op veel punten op de huid minder gevoelig zijn en ook, dat bij een plotselinge shocktoestand het bloed wegtrekt in de huid, zodat een kleine wond niet bloedt. Om de maat vol te maken hadden de bedreven heksenjagers ook nog speciale instrumenten bij zich die holle handvatten hadden en intrekbare lemmeten. Het lemmet schoof zonder de huid te beschadigen terug wanneer het tegen de huid van een slachtoffer werd gedrukt. En dat men dan geen pijn voelde en geen bloed zag, werd als bewijs tegen de beschuldigde gebruikt. Wat nu als ze geen van deze kenmerken hadden, wat moesten de heksenjagers dan doen? Soms gebruikte de jagers dan een heksenprikker. Dat was een soort mes waarmee in de moedervlekken van de verdachte geprikt werd. Voelde de verdachte niets, dan was hij of zij een heks. Anders werd hij of zij onschuldig bevonden. Er waren ook nog andere proeven die mensen moesten doorstaan om niet als heks verbrand te worden. DE VUURPROEF
De beul legde gloeiende kolen onder de heks haar voeten en haar voetzolen. Ontstonden er brandblaren, was ze onschuldig. Maar als er geen blaren ontstonden, was ze een heks en werd ze verbrand. Het einde van heksenvervolgingen Niemand scheen door te hebben dat het een verschrikkelijke nachtmerrie was voor de beschuldigen en hun familie. Pas toen de gezaghebbers beseften dat de bevolkingcijfers bar laag waren en het heel slecht ging met de handel, weigerden ze langer bewijs te accepteren van de rechtbank dat door folteringen was losgekregen. Langzaam maar zeker nam de waanzin van de heksenjacht af en hield uiteindelijk op. Ook kosten de heksenjachten meer dan het opleverde. De mensen gingen beseffen dat ze onschuldige mensen veroordeelden. De laatste heksenterechtstellingen vonden in Nederland in 1610 plaats. In Engeland was dat in 1684, in Frankrijk in 1745, in Duitsland in 1775, in Zwitserland in 1782 en in Polen in 1792. Tweehonderd jaar lang heeft het geloof aan boze toverheksen standgehouden. 'De heksen zijn terug' was in 1977 de strijdkreet van Italiaanse en Duitse feministen en ondertussen bestaat er een aanzienlijk circuit van zelfbewuste 'nieuwe heksen', niet zozeer politiek dan wel esoterisch gericht, die hun diensten als specialistes op het gebied van witte magie, kruiden, seks, reïncarnatie en levensvragen aanbieden. Bronnen  www.heksenvervolging.tk  Heksen en heksenprocessen - Kurt Baschwitz  heksenwaan - Robin Briggs  Satans trawanten - H.M. Belien en P.C. van der Eerden  www.heksen.tk  http://www.iselinge.nl/scholenplein/pabolessen/01022fhekserij/heksenve.htm