Gotiek

Wat is de gotiek? De gotiek is een benaming voor een stijl in de Europese middeleeuwse kunst die duurde van ca. 1150 tot ca. 1420 in Italië en tot ca. 1500 in Noord Europa. De gotiek bestaat uit drie verschillende perioden: 1. vroege of Romanogotiek van ca. 1150 tot ca. 1300
2. hoge gotiek of bloeitijd van ca. 1300 tot ca. 1420
3. late gotiek van ca. 1420 tot ca. 1500
De 13de eeuw is in heel West Europa een periode van grote bouwactiviteiten. De bevolking van de steden nam snel toe, er werden kerken gebouwd en ter verdediging tegen aanvallen worden stadsmuren gebouwd. De ‘moderne stadscultuur’ ontstond. Eén van de gebieden die een grote bloei doormaakt, is het gebied rondom Parijs, Ile de France geheten. Vanaf 1000 worden hier veel kerken en kathedralen gebouwd. Voortdurend werden er bij de vele bouwprojecten vernieuwingen in de techniek en decoraties verwerkt. De term gotiek werd oorspronkelijk gebruikt door de 15de-eeuwse humanisten om een bepaald type middeleeuws schrift tegenover het ‘Romeinse’ schrift aan te duiden. In de 16de eeuw vertolkte Vasari de afkeurende mening met betrekking tot de kunstwerken, maar vooral de architectuur, van de 15de eeuw en de daaraan voorafgaande drie eeuwen. In de 16de eeuw was de naam ‘gotisch’ een scheldnaam uit de begintijd van de Renaissance in Italië. Deze scheldnaam was gericht op de bouwkunst van de Middeleeuwen. Deze zou bedacht zijn door de Goten, die in de tijd van de Romeinen Italië hadden geplunderd. Veel kerkgebouwen uit de 12de en 13de eeuw hebben zowel gotische als Romaanse stijlelementen, dit is dus de Romanogotiek. Guarino Guarini analyseerde de verschillen tussen de Romaanse en de gotische architectuur. En kwam tot de ontdekking dat de gotische kathedraalbouwers probeerden hun kerken een ogenschijnlijk zwakke structuur te geven, zodat het een wonder zou lijken dat zij overeind bleven. Zij construeerden bogen die lijken te zweven en volledig geperforeerde torens, enorm hoge ramen en overkappingen zonder ondersteuning van muren. Kenmerken van de gotiek De meest karakteristieke vorm waaraan we de gotiek kunnen herkennen is de spitsboog. De spitsboog komt al in de Romaanse architectuur voor. De spitsboog is een boog dat gevormd is door twee snijdende cirkelsegmenten met een gelijke straal. Tot de eigenschappen van de volledig ontwikkelde gotiek behoort een streven naar buitengewone rijzigheid en ijlheid, naar het oplossen van het bouwwerk in alleen actieve elementen zoals pijlers, bogen en gewelfribben, terwijl de wanden zoveel mogelijk worden opgelost in vensters. Door de rijke profilering wordt aan het bouwwerk het massale karakter ontnomen. De gotiek heeft geen neiging de ruimte en de uitwendige verschijning overzichtelijk en in grote partijen in te delen. De gotiek suggereert d onmeetbare verte en de onpeilbare hoogte. Ten dienste van dit streven ontwikkelt zij een verbluffend verfijn technisch systeem van verdeling en concentratie van krachten. De draagconstructie bij de gotische kerkgebouwen is teruggebracht tot een dragende skeletconstructie van kolommen en bogen met daartussen lichte invullingen van steen, maar vooral ook van glas. De gotische bouwers streefden naar zo hoog en zo licht mogelijke ruimtes. Tijdens deze bouwperiode is het glasschilderen ontdekt dit is hetzelfde als glas in lood. De verticale lijn werd zoveel mogelijk benadrukt, deze bracht een streven naar het ‘hemelse’ het goddelijke tot uitdrukking. De horizontale lijn stond voor het ‘aardse’, het materiële. De spitsboog maakte bovendien een vrijere indeling van de plattegrond mogelijk in vergelijking met het Romaanse gebonden stelsel. Een ander belangrijk voordeel was de betere afvoer van alle krachten naar de onderliggende constructie, met inbegrip van de spatkrachten. De bouwers van de gotiek wisten door hun ervaring en kennis het construeren steeds verder te verbeteren, en toe te passen in steeds hogere en meer gewaagde constructies van de kerkgebouwen.