Gebroeders de Witt

Inleiding

Dit werkstuk gaat over de gebroeders de Witt. We hebben dit onderwerp gekozen, omdat het ons het meeste aansprak omdat het over een moord ging. Door de volgende deelvragen: “Hoe werden gevangenen behandeld in de Gouden eeuw?, Wie waren de gebroeders de Witt?, Welke rol speelde de oorlog tegen frankrijk en Engeland bij de terechtstelling van de beide broers?” en onze zelf bedachte deelvraag: “Waarom is de dood van de gebroeders de Witt zo’n bekende uit die tijd?” te beantwoorden hebben we geprobeerd een antwoord te vinden op de hoofdvraag: “Waarom zijn de gebroeders de Witt op zo’n brute wijze vermoord?”

Biografie Gebroeders de Witt

In 1653 was Johan de Witt raadspensionaris van Holland geworden.Hij stamde uit een oude en invloedrijk Dorts regentengeslacht. Vader Jacob de Witt had allerlei functies in de stadsregering bekleed, waaronder jarenlang het ambt van de burgemeester.Moeder Anna van den Corput was afkomstig uit een welgestelde Bredase familie.Hun vooraanstaande afkomst opende maatschappelijke deuren en zorgde voor een degelijke Fig1 Johan en Cornelis
opleiding. Na de Latijnse school in Dordrecht doorlopen te hebben, vertrokken Johan en Cornelis in 1641 naar leiden waar ze rechten studeerden.Geheel volgens de gewoonte van die tijd sloten ze hun studiejaren af met een buitenlandse reis en behaalden ze hun graad aan de beste buitenlandse universiteit.Na hun terugkeer in de zomer van 1647 scheidden de wegen van de broers zich.Cornelis vestigde zich als advocaat in Dordrecht en werd al snel toto schepen gekozen, terwijl Johan naar den haag vertrok.
Johan werkte daar als advocaat maar wijdde zich in zijn vrije tijd geheel aan de studie van de wiskunde.In navolging van Descartes ontwikkelde hij wiskundige theorie‰n en beschreef oplossingen voor wiskundige problemen.Zijn arbeid op dit gebied bleef niet ongemerkt.Hij raakt bevriend met Christiaan Huygens (1629-1695) die hem om zijn logische inzicht en heldere geest roemde, en het tweetal schreef van tijd tot tijd over de wiskunde.Van zijn wiskundige studie hield hij behalve theoretische inzichten ook zeer praktische vaardigheden over.Van Christiaan leerde hij verschillende optische instrumenten te hanteren en wist hij hoe hij de diepte van het water kon bepalen.Deze kwaliteiten zouden hem later goed van pas komen toen hij met Michiel de Ruyter voor de kust van Engeland voer.
Aan de rust van zijn advocaten bestaan in den haag kwam in 1650 een einde.In dat jaar werd vader Jacob samen met andere vertegenwoordigers van de staten van Holland door stadhouder Willem II in slot Loevestein gevangen gezet.In de republiek woedde toen een machtsstrijd tussen de stadhouder Willem II en een kerngroep van regenten uit de staten van Holland.De aanleiding van de onenigheid tussen beide partijen werd gevormd door nieuwe voorstellen van enkele invloedrijke Hollandse steden om tot inkrimping van het leger over te gaan.Die minderheid besloot zonder toestemming van de andere gewesten een aantal legereenheden, dat door Holland werden betaald af te danken.Dit eigenmachtige optreden schoot Willem II in het verkeerde keelgat.Om de Hollanders te dwingen die maatregel terug te draaien, liet de stadhouder de belangrijkste regenten die de maatregel hadden doorgedrukt, op het binnenhof in den haag arresteren.Hij stuurde zelfs troepen naar Amsterdam, zijn voornaamste tegenstrevers.Deze slag van de stadhouder had uiteindelijk succes: Amsterdam zwichtte onder de dreiging van geweld en ook de andere steden gaven toe.
Toen hun vader gevangen werd gezet, schoven Johan en Cornelis de Witt hun bezigheid aan de kant en deden wat ze konden om hun vader vrij te krijgen.Dat lukte uiteindelijk, maar slechts op voorwaarde dat Jacob zijn ambt als burgemeester van Dordrecht zou neerleggen, en daarmee voor Willem II geen gevaar meer zou zijn.Het ontslag van Jacob de Witt was een flinke klap voor de familie, maar zijn ambteloze periode duurde niet lang.Willem II stierf nog in november van 1650 en de stadsregenten herstelde Jacob de Witt meteen in al zijn functies.
Er werden in december meer veranderingen doorgevoerd in de Dortse regering.Een daarvan was de benoeming van Johan tot pensionaris van de stad op 21 december 1650.Dit was het begin van de politiek loopbaan van de man die twee jaren lang het hoofd en het hart van de republiek zou zijn.Als pensionaris van de oudste stad van Holland vertoefde Johan de Witt veelal in de statenvergadering in den haag, waar hij de stad vertegenwoordigde.Hij deed daar de noodzakelijke bestuurservaring op.Door de heldere kijk op de zaken en heldere vermogen verwierf hij zich een belangrijke plaats in de staten van Holland.Hij ondersteunde de toenmalige raadspensionaris Adriaan Pauw (1585-1653) spoedig onmisbaar te maken.Toen pauw ernstig ziek werd, was Johan de Witt zijn opvolger.Zijn benoeming verliep niet geheel zonder slag of stoot.Er waren enkele regenten die liever minder loevesteinse figuur aan het roer van de staten zagen.toch werd bij de veroordeling op 23 juli 1653, Johan de Witt met steun van alle bestem hebbenden tot raadspensionaris van holland benoemd.
Een raadspensionaris was in theorie niet meer dan een dienaar van de staten, maar de Witt maakte uitstekend gebruik van de ruimte die hem in zijn instructies gegeven was om de belangrijkste zaken in de besluiting naar zich toe te trekken.Vooral op het terrein van buitenlandse politiek wist de Witt zo nadrukkelijk zijn stempel te zetten, dat buitenlandse gezanten voortdurend met het hoofd van de republiek te maken hebben als ze met de raadspensionaris schreven.

Welke rol speelde de oorlog tegen Frankrijk en Engeland?

Engelse ↔ Nederlandse verhouding
Evenals de Republiek had Engeland een grote belangen bij de handel en zee vaart, jammer genoeg liep het een beetje uit de hand, want het ging slecht met de economie. Er zijn twee zeeoorlogen geweest met Engeland. De eerste van 1652 tot 1654 en de tweede van 1665 tot 1654.
De koning van Engeland, Karel II was een neef van de Stadhouder van de Republiek, Willem III. Daarom wilde Engeland vrede met de Republiek. Maar eigenlijk wilde hij dat helemaal niet. Engeland speelde samen met Frankrijk onder een hoedje en wilde de Republiek veroveren. Ze voerde oorlog tegen de Republiek. Karel de II verklaarde in 1672 de oorlog aan de Republiek.

Franse ↔ Nederlandse verhouding
Tot 1672 ging het goed met de Republiek. Tot in het voorjaar van dat jaar. De franse koning Lodewijk XIV verklaarde even als Karel II oorlog aan de republiek. Kort daarna viel hij met z?n leger en de bisdommen Keulen en Munster de Republiek binnen. De republiek probeerde ze terug te dwingen, maar dat wou niet want het leger van de republiek was te zwak. Het leger veroverde 3 provincies. De bevolking was bang en boos op Johan de Witt. Ze beschuldigde hem er van dat hij met opzet het leger van de republiek verwaarloost had en dat ze zo makkelijk de republiek in zouden kunnen vallen. En dat Johan de Witt daar geld voor zou hebben gekregen. Maar dat was natuurlijk allemaal niet waar. Een groot deel van de bevolking was nu tegen Johan de Witt. Ze vonden dat Willem de III maar eens stadhouder moest worden. En dat Johan maar van zijn functie moest afzien. Maar dat wilde hij natuurlijk niet en hij probeerde te verkomen dat Willem de III stadhouder zou worden.
Johan werd neergestoken op weg naar huis door vier Oranjegezinde en raakte ernstig gewond maar bleef leven. Na dat Johan werd neergestoken werd Willem de III benoemd tot stadhouder. Johan de Witt nam ontslag van het Raadpensionaris zijn. Helaas betekende dit niet het einde van het boos zijn op hem.
Er werd zelfs de doodstraf tegen hem ge‰ist. Cornelis de Witt werd er van verdacht dat hij een complot aan het smeden was tegen Willem de III. Na wat hij hun allemaal had aan gedaan. Hij werd gearresteerd en naar de gevangenen poort afgevoerd. En na het verhoren is hij vrij gelaten en Johan kwam hem halen omdat hij een brief van zijn broer had ontvagen. Maar eigenlijk was het een valse brief. Ze zijn in de val gelokt en gedood door het volk.

Wat had de veroordeling van de beide broers nou precies te maken met de oorlogen?
De gebroeders de Witt hebben altijd het goede voor de Republiek gewild. Helaas zagen weinig dit maar in. Het werd hun al helemaal moeilijk gemaakt door de oorlogen tegen Engeland en Frankrijk. Door de oorlog zijn ze niet goed geportretteerd en kregen daar door het volk tegen hun. Dat het volk dacht dat Cornelis een complot tegen Willem III aan het smeden was is de druppel geweest. En hebben ze de gebroeders vermoord .

Waarom is de dood van de gebroeders de Witt zo’n bekende dood uit die tijd?

De dood moet wel een hele belangrijke dood uit die tijd zijn geweest, want er zijn:schilderijen, standbeeld, boeken, medailles en nog veel meer over hun gemaakt.

Het standbeeld van Johan de Witt
Het heeft tot 1980 moeten duren voordat de Witt de erkenning die hij verdiende. Het was grappig dat koningin Wilhelmina (een oranje) het standbeeld onthuld heeft, want de oranjes en de familie de Witt konden het niet zo goed met elkaar vinden.

Fig2: Standbeeld van Johan de Witt, staat in den Haag. Op de foto de zien: Koningning Wilhelmina, met naast haar minister-president Cort van der Linden. 1918

Schilderijen
Er zijn heel wat schilderijen gemaakt van de gebroeders de Witt. Waaronder: “Witten wonderspiegel” (zie fig.3). Het schilderij gaat over de daden van de gebroeders de Witt. Het schilderij is gemaakt in 1675. Op het plaatje links onder staat dat de burgers van Dordrecht Cornelis de Witt proberen af te dwingen. En het plaatje daar boven dat Cornelis de Witt het koningrijk Engeland aan valt.
Op veel schilderijen van hun staat hoe ze gedood zijn. Je ziet bijvoorbeeld hoe ze door het volk uit elkaar getrokken zijn.

Fig3: Witten wonder spiegel. 1975. Atlas van Stolk, Rotterdam

Nieuwe Medaille
Er is een medaille (munten) werden gemaakt ter herinnering aan de gebroeders de Witt (fig.4).
De medaille, ook wel een munt genoemd had twee versies op de ene stond “helden beelden” en de andere “beestelijke woede”.

Fig4. De oude en de Nieuwe medailles(munten).

Hoe komt het dat wij zoveel weten over de dood van de gebroeders de Witt?
Er is een dagboek geschreven door iemand, dat dagboek word nu gewaard in het museum in Dordrecht. Er is nog een reden. Er waren ook ooggetuigen. Bijvoorbeeld Copmoijer. Hij woonde naast de gevangenpoort.

Waarom nou zo’n beroemde dood uit die tijd?
De gebroeders de Witt hadden veel goede, maar ook slechte daden op hun geweten. De burgers wisten niet veel af van de goede daden. Zij hadden verkeerde gedachten over de gebroeders de Witt. Daarom zijn ze ook vermoord. Ze hebben veel voor de republiek gedaan. En daarom hebben ze zo`n belangrijke plaats in de geschiedenis.

Hoe werden gevangen behandelt in de gouden eeuw?

Straffen
In de 16e en 17e eeuw waren er verschillende straffen voor verschillende misdaden;

Schandstraf: de schandstraf werd gebruikt voor bijv. Onruststokerij, dronkenschap of zware discriminatie.
De daders werden dan aan een schandpaal gebonden en om hun nek hing een bord waarop stond wat ze hadden gedaan.
Het was een soort publieke vernedering want de burgers mochten met rot fruit op je gooien. Het was trouwens niet altijd een schandpaal, sommige steden maakten gebruik van een schandton of een schandblok. Het spreekwoord 'voor paal staan' is hiervan afgeleid.

Lijfstraf: vingers afhakken of soms hele handen, tong eruit rukken, brandmerken, deze straffen worden lijfstraffen genoemd. Als je bijv. iets gestolen had (dat deed je met je hand), werd je hand eraf gehakt (zou kunnen) zodat je daar niks meer mee kon stelen.
Het gebeurde dus volgens het zogenaamde gelijkheidsbeginsel. Brandmerken werd echter gebruikt om mensen voor diegene te waarschuwen.

Doodstraf: de doodstraf stond o.a. op moord, valsmunterij, brandstichting en herhaalde diefstal. De doodstraf werd op verschillende manieren uitgevoerd: mensen werden opgehangen, verbrand, verdronken, onthoofd, gewurgd of soms zelfs gekookt!
Ophanging gebeurde met een galg, die meestal op het schavot werd gebouwd.
De lichamen bleven meestal hangen totdat ze uit elkaar vielen en de botten werden dan op de plaats begraven waar de galg heen was gebracht.
Als je onthoofd werd gebeurde dat meestal met een zwaard. Zo rond 1800 introduceerden de Fransen de guillotine en alle andere vormen van doodstraf werden verboden, behalve wurging. De guillotine was een valbijl met een schuine snede, zodat het mes sneller zou werken. Het was uitgevonden door de arts Joseph-Ignace Guillotin (1738-1814). In 1870 werd de doodstraf officieel afgeschaft.

Martelwerktuigen

Je werd beschuldigd van moord, je ontkende, wat gebeurde er dan? Je werd nog eens goed verhoort, door middel van materialen, verhoor met pijniging ofterwel martelen. Daar werden een aantal werktuigen voor gebruikt zoals duimschroeven en ledemaatklemmen.
De naam zegt al wat er gebeurde: houten of ijzeren platen werden om een betreffend lichaamsdeel geschoven en met schroeven steeds strakker gedraaid. Dat deed al snel pijn maar sommige verdachten bleven zolang ontkennen dat ze botbreuken opliepen. Zulke dingen gebeurde dus met de mensen die bleven ontkennen.
Gevangenissen + Dagelijks leven in de gevangenis

De gevangenis bestond uit donkere, vaak koude cellen. Die cellen werden ook wel een gajool genoemd. Soms zaten ze wel met 15 personen in een cel, die allemaal zaten te wachten op hun vonnis, want opsluiting was eerst nog geen straf, dat kwam in de 17e eeuw.
Gevangenen werden dus niet erg respectvol behandelt. Slechte hygiëne, slecht voedsel enz.
Ook konden ze zich bijna nooit eens goed wassen en ze waren al blij als ze even mochten luchten, wat ook bijna nooit gebeurde. Ze verveelden zich meestal dood want ze hadden echt helemaal niks te doen, tegenwoordig kan je in gevangenissen allemaal klusjes doen enz. maar toen zaten ze de hele dag wat in hun cel.

Fig 5 Gevangenis cel
Fig 6 Een cel uit die tijd.

Conclusie

De gebroeders de Witt hebben veel gedaan voor de republiek toen ze in oorlog waren met Engeland en frankrijk. Maar werd niet geaccepteerd. Een van de gebroeders werd er van verdacht een complot tegen Willem de III de smeden. Hij is op gepakt en werd gemartel, maar heeft niks toe gegeven. Want hij had niks toe te geven. Ze hadden te weinig bewijzen tegen hem. En hebben hem vrijgelaten. Het volk heeft toen voor eigenrechter gespeeld. En hebben ze terplekken vermoord. Op een zeer gruwelijke manier.

Bronnen

Boeken:
Fibula nr3
‘Redeloos, radeloos, reddeloos’ door Petra Dreiskämper
Tussen schandpaal en schavot door Leo Lensen

Internetsite’s:
www.degevangenenpoort.nl
www.google.nl
www.startpagina.nl