Werkstuk Geschiedenis Verovering Constantinople 1453

Verovering Constantinople 1453

Naam: Taha ali unal

Datum: 23-02-2022

Klas: 4mc 

Hoofdvraag: waarom vonden de Ottomanen het zo belangrijk dat Constantinopel veroverd werd?

inhoudsopgave

1. Voorwoord (blz.3)
2. Inleiding (blz.4)
3. Hoofdstuk 1 (blz.5, blz.6 en blz.7)
4. Hoofdstuk 2 (blz.8, blz.9 en blz.10)
5. Hoofdstuk 3 (blz.11, blz.12, blz.13, blz.14, blz.15 en blz.16) 
6. Nawoord (blz.17)

Voorwoord

Ik heb voor dit werkstuk gekozen omdat ik er veel over weet en ik heb ook een hele grote panorama over dit onderwerp bezocht in Istanbul, het is heel interessant omdat er in de meeste nederlandse geschiedenis(methode) boeken geen detail over dit onderwerp wordt uitgelegd. In dit werkstuk ga ik jullie vertellen over de verovering van constantinopel door de Ottomaanse rijk in 1453. Ik ga de belangrijkste punten behandelen.

Wat ik van mezelf handig vind voor dit werkstuk is dat ik ook bronnen uit boeken kan halen die ik thuis heb liggen en dat ik bronnen vanuit het Turks naar het Nederlands kan vertalen. Omdat ik zelf van turks afkomst ben kan ik hier vooral gebruik van maken. De meeste mensen denken dat ik heel Nationalistisch ben omdat ik van dit soort onderwerpen kies maar zelf vind ik van niet omdat, ik hou van mijn land maar het is niet dat ik denk dat mijn land de beste is en ik vind dat geen een nationaliteit beter is dan de ander en dat het meer op individuelen is gebaseerd of iemand slecht of goed is.

In mijn geloof (de Islam) is het racisme ook niet toegestaan omdat iedereen erbij kan horen het maakt niet uit of diegene Joods, Nederlands, Duits, Frans, Afrikaans, Engels etc… is Nationaliteit maakt helemaal niet uit, vandaar dat ik ook dezelfde soort meningen kan hebben. Waarom ik specifiek deze onderwerp had gekozen is omdat ik nooit eerder een werkstuk over het Ottomaanse rijk had gemaakt en omdat het een van de belangrijkste hoogtepunten daarvan was, vroeger kreeg ik ook vaak van mijn opa te horen over het Ottomaanse rijk en de Janitsaren(Ottomaanse soldaten) bijvoorbeeld hoe hard het effect was als een Janissary je een 

‘Ottomaanse klap’ gaf en hoe je ervoor kon trainen om zo een klap te geven. Maar ik kreeg nooit van hem gedetailleerd te horen over het Ottomaanse rijk.

Ik kijk ook een turkse serie die gaat over de oprichting van het ottomaanse rijk, het werd opgericht door Sultan Osman I. Het is leuk en aardig maar af en toe zie ik er wat fouten in de serie die niet goed zijn overgenomen vanuit de historische bronnen. 

Inleiding

De Oost-Romeinen, vertegenwoordigers van het fel verzwakte Byzantijnse rijk, waren niet opgewassen tegen het sterke Ottomaanse leger. Deze gebeurtenis, die een einde maakte aan de eeuwenlange Byzantijnse overheersing, liet weinig tijdgenoten onberoerd. De val van de stad is dan ook in vele verhalen overgeleverd. Ook nu nog spreekt de belegering van Constantinopel tot de verbeelding, getuige daarvan zijn de verschillende moderne historische romans die 1453 als tijd van handeling hebben.

konden ze het wel opnemen tegen de Ottomanen?

In hoofdstuk 1 ga ik behandelen over wie ervoor heeft gezorgd dat Constantinopel werd veroverd en ik ga behandelen over het leven van de Sultan die Constantinopel heeft veroverd en waarom het voor hem ook zo belangrijk was om constantinopel te veroveren, waarom het bij de voormalige sultans niet gelukt is. ik ga vertellen hoe hij is opgeleid de hoeveelheid vaardigheden die hij heeft.En over de talen die hij allemaal kon spreken en van wie hij die ook had geleerd 

In hoofdstuk 2 ga ik het hebben over de belegging van Constantinopel en de maatregelen die genomen werden voordat de oorlog begon hoe goed Ottomaanse Sultan zich daarvoor bereid had de kanonnen die werden gebouwd  met de specialiteiten daarvan De vestingen die werden gebouwd en het voorkomen van hulp vanuit de Zwarte Zee. En het ervoor zorgen onmogelijke hulp te voorkomen vanuit alle kanten. Dat waren allemaal maatregelen om de verovering op een makkelijke manier te verrichten en het klaarmaken op de oorlog zonder enige fouten

In hoofdstuk 3 ga ik het hebben over de totale oorlog de grootste keerpunten in de oorlog de aanvallen die werden verricht. hoe de oorlog zich verliep, wat de soldaten tijdens de oorlog hoop gaf en heel gebeurtenissen tijdens de oorlog die ervoor zorgen dat mijn werkstuk heel spannend gaat worden. 

Verder wens ik u veel leesplezier ➠

Hoofdstuk 1 

Sultan Mehmed II (Mehmed de veroveraar)

Sultan Mehmed II  was de zoon van Sultan Murad II werd geboren op een zondag op 30 maart 1431 in de stad Edirne. hij wordt ook wel Mehmed de veroveraar (Fatih Sultan Mehmed) genoemd omdat hij constantinopel heeft kunnen veroveren wat voorgaande keren niet was gelukt bij de voormalige sultans.

Zoals in 1390 was het Sultan Bayezid I niet gelukt om Constantinopel te veroveren, de dappere en ambitieuze Sultan had Constantinopel wel vier keer belegd en bij de laatste belegging toen Constantinopel bijna veroverd werd heeft de belegging moeten eindigen toen Timoer anatolië belegde.

In de periode (1422) van Sultan Murad II werd Constantinopel weer belegd. Het had veel succes maar met de aansporing van de Byzantijnse keizer brak er een opstand uit die werd uitgevoerd door Prins Mustafa. Toen de Karamaniden en Germiyaniden Bursa aanvielen, heeft Sultan Murad II de belegging moeten stoppen, maar Sultan Murad II had alles klaargelegd voor de verovering. In de testament die hij had geschreven voor zijn zoon Mehmed II, had hij zijn zoon aangeraden en aangemoedigd om Constantinopel te veroveren. 

Sultan Mehmet II die op 18 februari 1451 Voor de tweede keer aan de macht kwam, had een vredige houding voor de buitenlandse commissie en hierdoor had hij ervoor gezorgd dat er een verkeerde oordeel werd geveld over hem. Hij had zelfs een positieve reactie op de verzoeken van de Oost-Romeinse (Byzantijnse) commissie over prins Orhan. Ook zorgde hij voor vrede door de andere staten concessies te geven met de voorwaarde om sommige gebieden af te staan. 

Hoofdvraag:

Redenen waarom het zo belangrijk was voor hem om Constantinopel te veroveren:

 hij wilde de lof van de Islamitische profeet Mohammed (v.z.m.h) waarmaken 

( de Lof : Istanbul zal zeker veroverd worden (door de moslims) wat een geweldige commandant, de commandant die het veroverd wat een geweldig leger is dat leger. heeft de Islamitische profeet Mohammed (v.z.m.h) gezegd), hij wilde de testament van zijn vader ( Sultan Murad II) vervullen en de Oost-Romeinse rijk dat een groot last werd door zijn verraad, uit de kaart verwijderen.

Elk kritisch moment wist Oost-Rome de staat te verhinderen, de pelgrims legers werden via daar afgestuurd op de Ottomaanse staat hierdoor moest Oost-Rome uitgeschakeld worden.

Oost-Rome verkleinde zo erg dat het bijna  alleen nog maar uit Constantinopel bestond. De Byzantijnse keizer greep elke kans om een probleem te veroorzaken voor het Ottomaanse rijk, hij moest uitgeschakeld worden voor rust en vrede in de Ottomaanse rijk. De bedreigingen van De Byzantijnse keizer Constantijn over prins Orhan zorgden ervoor dat de vredesverdragen tussen de Ottomaanse rijk en de Byzantijnse rijk overtreden konden worden Dit kwam goed uit voor Sultan Mehmed II

Welke talen kon Sultan Mehmed II spreken? hoe werd hij opgeleid?

Sultan Mehmed ii kon naast Turks ook in de talen Arabisch, Perzisch, Latijns, Grieks, Hebreeuws, Italiaans spreken, zo goed dat hij het zelfs allemaal kon vertalen. hij kreeg les van veel soorten geleerden niet alleen Islamitische geleerden maar ook van westerse geleerden waardoor hij ook veel meer talen kon spreken. 

Hij had ook veel interesse in de Griekse en de Romeinse mythologie. Hij kreeg les van onder andere Molla Gurani een strenge geleerde hij leerde van hem de Perzische taal en hij memoriseerde dankzij hem de koran uit zijn hoofd. Hij kreeg ook les van de Italiaanse geleerde Ciriaco waardoor hij de talen Latijns en Italiaans kon spreken.

hierboven zijn er een paar tekeningen te zien uit zijn schrift van toen hij nog heel jong was. dit schrift heb ik zelf de originele versie van kunnen zien in het panorama museum in Istanbul

Hier bevindt zich de link naar de website van de museum >

https://www.panoramikmuze.com/en

Hoofdstuk 2 de belegging van constantinopel

Sultan Mehmet II maakte zich klaar voor de oorlog en hij bracht zijn grote raad bij elkaar. Hij moest snel actie ondernemen via het Zwarte Zee, de Egeïsche Zee en Anatolië naar Roemelië. Tegen elk aanval moest zijn maatregelen nemen, de stad beleggen en vervolgens veroveren.

De vesting die werd gebouwd en het voordeel daarvan

 hij maakte zichzelf hier zo snel mogelijk klaar voor Zijn eerste stap was om tegenover de door zijn opa (Bayezid I) gebouwde de Anatolische vesting een ander vesting te bouwen. Hierdoor voorkwam hij de mogelijkheid dat er tijdens de oorlog hulp zou komen via de Zwarte Zee.De vesting werd in een korte tijd van vier maanden gebouwd en er werden kanonnen gelegd bij de deuren die aan de kant van de zee lagen, de kanonnen bereikten wel de tegenoverzijnde kust.Op dezelfde manier werden deze kanonnen ook gelegd op de Anatolische vesting, zo werd de zee via beide kanten verdedigd door de kanonnen voor de mogelijkheid dat er hulp uit de Zwarte Zee zou komen.Ook hoorde elke schip die langs de zee vaarde belasting te betalen zo werd de economie goed ondersteunt, de schepen die zonder belasting langs wilden varen werden bekogelt door de kannonen. Zo werd er op 26 oktober in 1452 een Venetische schip volgeladen met gerst verzonken door de kanonslagen, omdat er geen belasting betaalt werd. Omdat het Sultan Mehmed II lukte om zich op een andere manier te laten voorstellen aan de gezanten van de Westerse Staten, wist hij zeker dat er geen hulp zou kunnen komen van de Westerse wereld naar de Oost-Romeinse grondgebied.

Het was ook echt zo dat de Westerse Staten het nooit zouden raden dat de Turken Constantinopel zouden overnemen, Ook dachten ze dat ze met hun pelgrimslegers de Turken van de Balkans konden wegjagen. De bekende humanist Filelfus had in zijn brief voor de Franse koning Karel VII geschreven dat de jonge sultan(Sultan Mehmed II) een Sultan was dat geen ervaring had, die nooit een oorlog had meegemaakt en alleen dacht aan zijn lust, ook schreef hij dat de Ottomaanse rijk nooit zo krachteloos was geweest.De reden waarom de oordeel van de Westerse rijken over Sultan Mehmet II fout was, was niet alleen omdat hij een militaire genie was maar omdat hij ook een politieke genie was. De Westerse rijken dachten ook echt dat ze geen hulp nodig hadden van de Oost-Romeinen, ze hadden zich dus niet voorbereid op een aanval. 

Doordat er ook een mogelijkheid was dat van Skanderbeg, die actief was in Albanië, de Oost-Romeinen steunde, was er daar een leger onder leiding van Ibrahim Bey gestuurd om de mogelijkheid van een samenwerking te voorkomen.Zo heeft Sultan Mehmed II ervoor gezorgd dat er geen kans meer is om aangevallen te worden vanuit Roemelië.De marine was grotendeels aangelegd op de zee van Marmara zodat de mogelijke hulp vanuit de Egeïsche Zee geblokkeerd kon worden. Bovendien is er gezorgd voor orde door een deel van het leger achter te laten in Anatolië.

De stad Constantinopel is door de geschiedenis heen 28 keer belegd en heeft een enorme ervaring ontwikkeld en het gebied van bescherming in de stad. De stad Constantinopel is vanuit alle kanten beschermd door muren. Aan de Westelijke Zijde bevond zich een dubbele muur met een lengte van 15 meter en een breedte van 5 tot 6 meter, dit was de meest beschermde zijde. Tussen Deze muren bevonden zich diep gegraven kuilen met plassen water erin. De plekken waar de muren op zijn zwakst waren, was bij de Halische kust.

 Er bevond zich een enorm sterke ketting die een lengte had vanaf de kust van Galata tot aan die van Haliç zo werden de schepen die hier kwamen geblokkeerd.(zie foto constantinopel omsingelt met muren en de ketting van Galata tot aan Haliç)

De Kanonnen

De muren om Constantinopel heen waren zo sterk en dik waardoor Sultan Mehmet de idee kreeg om in Edirne een project te starten, om kanonnen te ontwikkelen die de capaciteit hadden om de muren te slopen.De Sultan profiteerde van een professionele Hongaarse kanongieter genaamd Urban en ook van ingenieurs genaamd Muslihiddin Bey en Saruca. Tot op die dag heeft het veel geld en moeite gekost om kanonnen te ontwikkelen dat eerder niet bekend was. Deze kanonnen hebben de naam 'Şahi' gekregen oftewel het dardanellen kanon, deze kanonnen hadden een bereik van 1 kilometer lang. Bij de plekken die werden geraakt door de kanonskogel ontstonden er wel kuilen van 1 tot 2 meter.

Hoofdstuk 3 De verovering

Begin oorlog

Sultan Mehmet II was helemaal bereid op de oorlog.Voordat hij in het openbaar begon aan de oorlog heeft hij Karaca Bey gestuurd om de omgeving van Constantinopel over te nemen. Karaca Bey heeft door Silivri, Vize, Kumburgaz, Yeşilköy over te nemen er voor gezorgd dat de Romeinse grond nog alleen maar bestond uit Constantinopel, tenslotte kwam Sultan Mehmed II met zijn legers uit Edirne in Constantinopel aan. Hoewel de westerse schrijvers beweren dat de Byzantijnse leger uit zeven tot achtduizend man bestond, is er bewezen dat het niet waar is en de Byzantijnse leger tot wel twintig duizend soldaten beschikte. De Byzantijnse volk in de omliggende plaatsen van Constantinopel waren immers gevlucht naar Constantinopel toen het allemaal veroverd werd door de Ottomanen en een groot deel daarvan heeft zich in de Byzantijnse leger opgegeven als soldaat.

Er waren twaalf Romeinse oorlogsschepen achter de ketting in de Gouden Hoorn en beschermden de ketting (de ketting uit Hoofdstuk 2). Alleen bewakers stonden langs de muren van de Gouden Hoorn en de Marmara omdat verwacht werd dat het veilig was. De hele leger werd gemobiliseerd bij de muren aan de kant van Edirne. Tegenover de enorme Ottomaanse kanonnen waren er Byzantijnse wapens genaamd de 'Grieks/Byzantijns vuur'. De 'Grieks/Byzantijns' vuur was en vloeibaar brandend materie en het werd afgeweerd tegen de vijand met behulp van een pomp het leek wel de hedendaagse lava pistool, als het in contact kwam met water vergrootte het de vuur en verbrandde het alle kanten. De brand die hierdoor ontstond kon alleen maar gedoofd worden door materie als zand of kalk. 

Op vrijdag 6 april 1453 kwam de Ottomaanse leger tegenover de muren van Constantinopel te staan. 

Gaf de Sultan de byzantijnse keizer nog een kans?

Sultan Mehmet II had eerder gezanten naar de Byzantijnse keizer gestuurd om hem over te halen om de stad over te geven, hij had ze beloofd dat ze de stad vredig mochten verlaten met schatten van goud.

Waarom weigerde de keizer het verzoek?

In het verzoek vertelde hij ook dat hij het volk nooit kwaad zou doen, maar dit verzoek werd geweigerd door de keizer. omdat hij van het christendom zijn stad tot het einde moest verdedigen.

Er was geen andere optie meer voor de Sultan dan een oorlog aangaan.

Met de ochtendschemering begon een belegering toen de Ottomaanse kanon gevlamd werd. hoewel de kanonnen voor diepe verwoestingen zorgden repareerden de Byzantijnen hun muren snel en vielen de Ottomanen via hun kastelen met pijl en bogen aan. 

De Ottomaanse soldaten die via de torens en de ladders de muren bereikten kwamen tegenover te staan met een pijnlijke beeld van de oorlog, de Byzantijnen verbranden de torens en ladders door gebruik te maken van de 'Grieks/Byzantijns vuur'. Om de brandgevaar te voorkomen probeerden de Ottomanen de torens te beschermen door de torens te bedekken met natte modder en buffelleer, maar dat hielp niet. Het was heel moeilijk om de muren te overtreffen. Hierna is er geprobeerd om de stad via de riolen in het ondergrond te bereiken maar deze riolen ontploften door kruit die was aangelegd door de Byzantijnen en sommige riool wegen zakten in door diepe waterplassen.

De hopeloosheid bij de Ottomaanse Soldaten

De aantal doden in de Ottomaanse leger nam steeds toe en dit de-motiveerde de soldaten. Bovendien gaven de Hongaarse gezanten aan dat als deze belegging niet verwijderd zou worden, dat ze dan een oorlog zouden verklaren aan de Ottomaanse rijk ook zeiden ze dat ze zo snel mogelijk hun leger zouden afsturen. 

Dit zorgt ervoor meningsverschillen in de 'Divan' (een soort parlement/regering bij de Ottomanen) over de verovering van Constantinopel, sommige Pasha's waren van mening dat de belegging verwijderd moest worden terwijl sommige Pasha's geleerden en geestelijken waaronder Akşemseddin, Sivaslı Şemseddin, Emir Buhari, Molla Fenari, Molla Gürani waren van mening dat de belegging absoluut niet verwijderd moest worden, ook motiveerden ze heel het leger. Sultan Mehmet II commandeerde dat er een heftige aanval moest worden gericht met de kanonnen en katapulten. 

De hulp die aankwam en de hoop die de Byzantijnen kregen 

Ondertussen benaderde er een Byzantijnse schip met voedsel munities en soldaten via de zee van Marmara in Constantinopel, Deze schepen werden aangevallen met 147 Marines door Baltacıoğlu Süleyman Bey in de openingen van Zeytinburnu en hier begon een heftige Zeeoorlog tussen twee kanten. De Sultan en zijn Pasha's bekeken het verloop van de oorlog via de strand in Zeytinburnu, Maar de schepen uit Genua waren veel groter dan de Ottomaanse schepen dus was er weinig kans dat de soldaten de Genuaanse schepen konden bereiken. Bovendien waaide de wind vanuit de kant van de Genuanen.Deze 4 reuzen schepen die tussen de Ottomaanse schepen kwamen te staan, profiteerden van de wind en ontsnapten van de Ottomaanse marine. Sultan Mehmet II die dit allemaal zag gebeuren, ergerde zich hieraan en reed met zijn paard de zee in. Hij probeerde heel hard om de marine onderweg te stoppen.De ontsnapte schepen waren ontvangen in estuarium/Gouden Hoorn(Haliç) en kregen de Byzantijnen genoeg voedsel, wapens en legers binnen om het vol te kunnen houden.Toen deze gebeurtenis die voor de Byzantijnen vreugde en voor de Ottomanen treur veroorzaakte ging Sultan Mehmed II Baltacıoğlu Süleyman Bey straffen met 100 stokslagen, vervolgens werd hij ontslagen en Hamza Bey nam zijn plaats in.

Werden de schepen met de hand getrokken?

Toen op 21 april de kanonslagen steeds heftiger werden stortte de Burcht in Topkapi in. De volgende ochtend schrokken de Byzantijnen wakker, 67 schepen met galjoenen werden getrokken uit de strand Karaköy, 3 kilometer lang werden de schepen over het land via Kasımpaşa naar estuarium/Gouden Hoorn(Haliç) met de hand getrokken, De Byzantijnen die dit zagen schrokken enorm.

Met de aanvallen van de schepen in  Haliç en de kanonnen in Galata zijn vele schepen van de Byzantijnen vernietigd. Door deze poging richtten de Byzantijnen zich meer op de muren bij Haliç dan de muren bij Edirne 

gebeurtenissen tussen het Byzantijnse volk

Alle delen van het Byzantijnse volk gingen op straat met beelden van Maria aan Bijbelse liturgieën doen, de beelden van Maria die als heilig beschouwd werden, waren die dag op de grond gevallen en gebroken. Naast deze ongelukkige en demotiverende situaties had het ook geregend en vervolgens hagelde het alles bij elkaar maakte het volk hopeloos. De natuurlijke gebeurtenissen die plaatsvonden na het breken van de beelden van Maria, had het Byzantijnse volk geestelijk kapot gemaakt.

De dag ervoor waren er 9 gaten geopend in de muren van Constantinopel, De Byzantijnen die kansloos waren hadden geen mogelijkheid meer voor een reparatie  maar hoe kansloos ze ook waren zouden ze tot het einde ervoor strijden om de stad te beschermen. De Ottomaanse leger verplaatste zijn marine van Edirne naar de zee van Marmara om de hoeveelheid van de soldaten te verkleinen en zo werd de tegenstander door een vermindering van de soldaten in de maling genomen. In Haliç werden er bruggen van(water, bier)tonnen gemaakt waardoor de soldaten via Galata langs deze brug de stad in konden, de rest van de legers konden de muren bij Edirne aanvallen. 

De laatste aanval

Na het ochtendgebed maakte de Ottomaanse leger zich klaar en wachtte op een sein om een aanval te plegen.

kwam de overwinning dankzij het gebed van de Sultan?

 Na het ochtendgebed ging de sultan nog 2 'rakaat' extra bidden en hij verrichtte nog een smeekbede tegenover Allah (s.w.t) voor een overwinning. Vervolgens trok hij zijn zwaard en stapte hij op zijn paard. En hij commandeerde dat er in de buizen geblazen (die geluid maken) moesten worden voordat de oorlog weer begon. Met de geluiden van de buizen werd er een aanval verricht door de Ottomanen. Toen de marine vooruitging tot de zee van Marmara, gingen de legers in Galata via de bruggen (van tonnen)

 in Haliç de stad in. De Ottomaanse soldaten uit Edirne die op weg naar de muren gingen bereikten de muren al. Toen de oorlog met al zijn heftigheid doorging kwam er Janitsaar genaamd Hasan uit Ulubat Met zijn vrienden bij de muren klommen ze erop en het lukte Hasan om de Ottomaanse vlag bovenop de torens te zetten. De Ottomaanse soldaten die hun vlag zagen wapperen op de toren probeerden met al hun kracht de stad in te gaan en het lukte ze uiteindelijk ook. En zo verspreidde de oorlog zich in de hele stad. De weerstand van de Byzantijnen verslechterde steeds meer en ze vluchtten naar Hagia Sophia. Tegen de middag werd het duidelijk dat de stad verkoren was, de Ottomaanse soldaten kusten de grond en gingen vervolgens bidden voor Allah als een grote dank. Sultan Mehmed de veroveraar commandeerde dat iedereen moet weten dat het hele volk veilig is en in rust kan leven. De oorlogsatmosfeer veranderde al snel in een feestelijke atmosfeer.

De Sultan voldoet aan de lof van de profeet

De Sultan wordt zonder twijfel de commandeur geprezen door de Islamitische profeet Mohammed (v.z.m.h), de leger die geprezen werd door de profeet was zonder twijfel deze leger. De leger die de complimenten van de profeet had gewonnen was de Ottomaanse leger en na het veroveren van Constantinopel kreeg Sultan Mehmed II de bijnaam Fatih Sultan Mehmed oftewel Sultan Mehmed de veroveraar

Nawoord

Ik heb geleerd van dit werkstuk over hoe de Byzantijnen zich hebben verdedigd en met welke soort wapens die ze hebben gebruikt 

en hoe de Ottomaanse Sultan een hele goede strategie gebruikte tegenover de Byzantijnen. ik kwam ook meer te weten over de Sultan bijvoorbeeld hoe hij precies werd opgeleid en door wie en welke talen hij allemaal kon spreken. Voor de rest had ik zelf al heel veel kennis en informatie omdat ik dit onderwerp meerdere keren heb 

behandelt en bekeken 

verder wil ik u bedanken voor het lezen van mijn werkstuk 

Literatuurlijst:

• Wikipedia (alleen sommige plaatjes)
• Youtube
• Boeken in het turks (teksten  vertaalt en de meeste dingen opgezocht in boeken)