Egypte

Wie waren de oude Egyptenaren? De Egyptische beschaving is meer dan 5000 jaar geleden begonnen, toen de eerste koning de twee helften van het land verenigde. De Egyptenaren ontwikkelden een manier van leven die meer dan 3000 jaar stand hield en die vanwege zijn ouderdom en stabiliteit zelfs op de oude Grieken en Romeinen grote indruk maakte. Egypte was een land met vele goden en de koningen van het land, die farao’s genoemd werden, werden als levende goden beschouwd. Omdat zij absolute macht hadden, konden ze opdracht geven tot het bouwen van de enorme piramides en tempels waar Egypte nu nog steeds beroemd om is. De Egyptische samenleving kende niet veel veranderingen. Zonen hadden meestal hetzelfde beroep als hun vaders. Afgezien van de farao’s waren de belangrijkste mensen de edelen, de priesters, de klerken die zaken te boek konden stellen en de ambtenaren die de belasting inden. Daaronder kwamen de ambachtslieden en andere vaklieden. De meeste Egyptenaren waren eenvoudige boeren Het geschenk van de Nijl. Een oude Griekse geschiedschrijver heeft Egypte"het geschenk van de Nijl"genoemd, omdat de rivier van doorslaggevende betekenis was voor het leven in het land. De Nijl stroomde door een enorme woestijn, waar het bijna nooit regende en maakte het land langs haar oevers vruchtbaar. Op deze smalle strook land vestigden de Egyptenaren zich, werden boeren en brachten hun grote beschaving tot stand. Hoewel woestijnen, bergen en moerassen Egyptes contact met de buitenwereld beperkten, dreef het land uiteindelijk ook buiten zijn grenzen handel en voerde er oorlog. Het komt onder andere door dit beperkte contact met de buitenwereld dat de manier waarop de Egyptenaren leefden in duizenden jaren maar weinig veranderde.
Het land vruchtbaar maken. Voor Egypte was de Nijl een soort hoofdweg, een paradijs voor jagers en een plek voor plezier en ontspanning. Belangrijk nog was dat de rivier het land heel vruchtbaar maakte. Elk jaar in het midden van juni begon het water in de rivier te wassen en overstroomde het de oevers en de landerijen van de boeren. Na vier maanden daalde het waterpeil weer, maar liet een laag vette, vruchtbare grond achter, die door de rivier meegevoerd was. De gewassen die hierop groeiden vormden de ware rijkdom van Egypte.Het gedrag van de Nijl was zo belangrijk voor de Egyptenaren dat ze hele nauwkeurige methoden ontwikkelden om dat gedrag te beschrijven en te voorspellen. Leven aan de Nijl. Bijna alle Egyptenaren woonden dicht bij de rivier die wemelde van het leven. Jagers zaten allerlei soorten gevogelte achterna met werphout en netten. Vissers sloegen hun buit aan de haak of gebruikten netten. Ze deden dat vanuit lichte bootjes, gemaakt van strak bij elkaar gebonden bosjes papyrusriet dat op de oever van de rivier groeide. Vooral in de moerassige delta waar de Nijl onbeteugeld stroomde zaten ook wilde dieren, zoals nijlpaarden, die een grotere buit waren.Rijke mensen maakten voor hun plezier tochtjes op de Nijl en uit de levendige schilderingen die de Egyptenaren maakten van vogels en andere dieren spreekt de waardering die ze hadden voor de schoonheid van de natuur. De Nijl was ook een belangrijke waterweg voor schepen die langere reizen maakten om nijvere ambtenaren te vervoeren of grote blokken steen voor bouwwerken te transporteren. Vrienden en buren. De Egyptenaren leefden dichtbij allerlei dieren. Arme families deelden vaak hun enige kamer met hun vee en zelfs wanneer de huizen groter waren, kwamen de kamers, hokken en stallen op een dezelfde binnenplaats uit.Honden, katten en apen werden als huisdier gehouden. Van twee farao’s wordt gezegd dat zij een privé-dierentuin hadden. Elk dier dat de Egyptenaren kenden werd vereenzelvigd met één van hun goden. Zo werd Hathor, de godin van de liefde en de muziek, meestal als een koe afgebeeld.Dieren deelden zelfs het voorrecht, zo zagen de Egyptenaren dat, van mensen om gebalsemd te worden en zo te kunnen overleven tot in het hiernamaals. Archeologen hebben duizenden gemummificeerde dieren gevonden. Dieren voor het werk en om op te eten. Runderen waren de kostbaarste gedomesticeerde dieren. Op grote landgoederen waren grote kuddes. Velden vol klaver en andere voedergewassen werden speciaal voor het rundvee geteeld. Overdag was het vee buiten in de weiden, maar als de avond viel werd het veilig opgesloten in schuren. Arme mensen hadden weinig rundvee. Zij fokten geiten, varkens en pluimvee. De Egyptenaren waren praktische boeren en lieten de meeste dieren dan ook voor zich werken door hen de ploeg te laten trekken of het zaad de grond in te laten trappen. Honden werden gebruikt voor de jacht, katten werden geleerd vogels te apporteren en zelfs apen moesten fruit plukken! Het paard verscheen pas laat in de Egyptische geschiedenis en werd toen alleen gebruikt door koninklijke krijgers. De ezel bleef het lastdier. Het groeiseizoen. Het wassen en het dalen van het water van de Nijl regeerde het leven van de boeren. Elk stukje vruchtbaar land(land dat overstroomd werd door de Nijl)werd bebouwd. De dorpelingen bouwden hun huizen op het zand net buiten het gebied dat onder water kwam te staan. Tijdens de vier maanden durende overstroming in de zomer konden de boeren een beetje uitrusten, tenzij de staat een beroep op hen deed te helpen bij de bouw van tempels en piramiden. In maart kwam de oogst, soms gevolgd door een tweede groenteoogst vlak voor de volgende overstroming. De boeren moesten ook zorgen voor het onderhoud van de dijken, kanalen en sloten die het water van de Nijl in het droge seizoen naar de velden brachten.
De oogst binnenhalen. In maart moest elke dorpeling die recht van lijf en leden was het veld op om te helpen bij de oogst. De mannen sneden met hun sikkels de korenhalmen af. Vrouwen en kinderen bonden ze samen tot schoven en stopten de schoven in manden. Anderen lazen aren: zij gingen de grond langs om op te rapen wat anderen hadden laten liggen. Daarna werd het koren gedorst(de graankorrels werden uit de aren geslagen), gewand(omhooggegooid of gezeefd om het kaf van het koren te scheiden)en opgeslagen. Gemaakt om lang mee te gaan. Veel bewaard gebleven voorwerpen uit het oude Egypte zijn gemaakt door ambachtslieden: pottenbakkers,steenhouwers,timmerlieden,mensen die glas maakten,metaal bewerkten of juwelen maakten. Spinnen en weven, wat voornamelijk door vrouwen gedaan werd,was ook belangrijk werk dat scholing vereiste.Bijna alle stof is echter vergaan. Schilders en beeldhouwers werden niet zozeer beschouwd als artiesten,maar eerder dan ambachtslieden die op traditionele wijze werkten.Enorm veel handwerk werd gedaan voor de farao’s, die in het Dal der Koningen een heel dorp voor de ambachtslieden hadden,die in vaste dienst de prachtige koninklijke graven maakten. Metaalbewerking. De Egyptenaren hielden van de gouden gloed van koper en brons en gaven er nog steeds de voorkeur aan, ook toen zij het veel hardere ijzer al kenden. Massief gouden voorwerpen werden alleen gemaakt voor farao’s en voor tempels. Wel werden veel andere voorwerpen verguld(bedekt met een dun laagje goud).Voor het metaal bewerkt kon worden, moest het eerst gesmolten worden.Het werd dan boven een vuur verhit om onzuiverheden te verbranden. De ambachtslieden klopten daarna het koude metaal in de gewenste vorm of goten het, als het gesmolten was,in een vorm.Pas als er ook nog geschaafd, geschuurd en gepolijst was,was het werk klaar. Vele plichten. De oude Egyptische samenleving was zeer strak georganiseerd, volgens zeer gedetailleerde schriftelijke voorschriften.Omdat de meeste mensen niet konden lezen en schrijven had het in verhouding kleine aantal klerken uitstekende carrièrekansen. Lokale klerken verdienden geld met het schrijven van brieven en het opstellen van contracten voor hun dorpsgenoten, andere hadden werk dat meer van hen vergde.Zij moesten de oogst te boek stellen en in de vorm van belasting het aandeel van de straat innen. Zij rekende uit hoeveel voedsel er nodig was voor de werklieden die bezig waren aan de openbare werken, zoals de piramiden, Op grote landgoederen deden ze de boekhouding en ze bestelden de voorraden voor de tempels en voor het Egyptische leger. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de klerken de topmanagers en topambtenaren van Egypte werden en in staat waren welke functie dan ook te bekleden. Hiërogliefen. De oude Egyptenaren behoorden tot de eerste die dingen opschreven. Hiervoor ontwikkelden ze een beeldschrift, dat we nu hiërogliefen noemen. Elke hiëroglief stond voor een heel woord, of voor een klank. Het was niet makkelijk om hiërogliefen te schrijven en te lezen. Schrijvers gingen jarenlang naar een speciale schrijfscholen om het te leren. Hiërogliefen werden alleen gebruikt voor grafmonumenten, tempels en officiële documenten. Voor het dagelijks leven bestond een eenvoudiger schrift, het hiëratisch.
Klerken aan het werk. Een klerk was vaak de zoon van een klerk en leerde het vak van zijn vader. Maar toen er meer en meer klerken nodig waren, kwamen er ook scholen.De leerlingen leerden hier niet alleen hiërogliefen en het hiëratisch schrift, maar ook rekenen,wat erg belangrijk was in een vak met zo veel tel - en rekenwerk.De schooljongens maakten hun oefeningen op stukken gebroken aardewerk en afveegbare plankjes die opnieuw gebruikt konden worden. Ons woord ‘papier’ komt van papyrus, een rietsoort die op de oever van de rivier groeide en waarvan het merg(de binnenkant)tot gladde vellen geklopt kon worden.Egyptische boeken zijn boekrollen, lange vellen papier die eruitzien als een rol behang. Terwijl hij schreef wikkelde de klerk zo’n rol met zijn linkerhand af. Comfort in huis. Arme mensen leefden in rieten hutjes, maar de meeste dorpelingen hadden huizen van één of twee verdiepingen met meerdere kamers. Wanneer een huis eenmaal gebouwd was met stenen van leem, werd er een laag pleisterwerk op aangebracht en werden er versieringen geschilderd op de binnenmuur.Omdat het in Egypte zo heet was, waren de ramen klein.De huizen waren daardoor koel, maar ook donker. Gezinnen brachten grote delen van hun vrije tijd door op het dak, waar luchtopeningen ervoor zorgden dat er een beetje wind was.Rijke mensen hadden huizen in de stad, maar ook villa’s op het platteland met tuinen met bomen eromheen en bassins vol vis. Steden. De meeste Egyptische steden vormden zich, zonder dat daar plannen voor gemaakt waren,rond tempels en paleizen.In dergelijke steden waren de arme wijken vaak erg benauwd en dichtbevolkt, met kleine huisjes in een doolhof van steegjes. De rijken woonden in wat ruimere buitenwijken, maar ook hier was grond duur,zodat de mensen aangemoedigd werden bij het bouwen de hoogte in te gaan. Sommige huizen waren wel drie verdiepingen hoog met ontvangkamers op de eerste verdieping, boven de opslagruimten en de werkplaatsen van de ambachtslieden. Op de tweede verdieping waren de privé vertrekken van de eigenaar, terwijl het dak extra ruimte bood voor opslag.Hier kon men ook op een koel plekje zitten of buiten slapen onder een zonnescherm. Voedsel maken. In gewone gezinnen werd het eten door de huisvrouw bereid. Grotere huishoudingen hadden bedienden om het werk in de keuken te doen en een kok(meestal een man)om het eten te koken. In huis werd brood gebakken, bier gebrouwen en wijn gemaakt.De Egyptenaren hadden ovens, maar konden ook eten koken,braden en bakken. Afgezien van stampers, vijzels en zeven hadden ze niet veel keukengereedschap. Hoe het hoorde. Meestal was het in Egypte zó heet dat de mensen zo weinig mogelijk kleren droegen. Kinderen droegen zelden kleren. Boeren, bedienden en danseressen werkten vaak bijna naakt. Mannen waren tevreden met een eenvoudige linnen of wollen kilt. Vrouwen droegen lange, nauwsluitende hemdjurken van soortgelijk materiaal. Edelen en hun echtgenotes verfraaiden deze eenvoudige kleding door er mooie plooien in te laten maken of er heel dunne(en soms doorzichtige)mantels en toga’s op te dragen. Net als tegenwoordig waren model en lengte afhankelijk van de mode. Om de eenvoud van hun kleren te compenseren, droegen de Egyptenaren allerlei pruiken en sieraden:hoofdbanden ,uit meerdere lagen bestaande halsbanden en kragen,gordels,enkelbanden,armbanden en ringen. De rijken hadden ze van edelstenen en kostbare metalen. Gewone mensen moesten zich tevredenstellen met felgekleurde kralen van aardewerk of glas.
Het najagen van schoonheid. Dames uit de betere kringen deden er alles aan om er fris en aantrekkelijk uit te zien. Ze gingen vaak in bad, gebruikten parfum en lieten zich masseren met stoffen die hun huid zacht hielden.Ze gebruikten henna, een kleurstof waarmee ze hun nagels en haren rood verfden. Om zich op te maken gebruikten ze kohl, een zwarte stof waarmee ze hun wenkbrauwen insmeerden,hun ogen omlijnden en hun wimpers donkerder maakten. Wanneer ze zich zorgen maakten over ouder worden, konden ze zelfs hun toevlucht nemen tot recepten die beweerden rimpels te verjagen! Amusement. Dorpelingen kwamen vaak bij elkaar om te zingen en muziek te maken, Wanneer er gedanst werd,deden de mannen en vrouwen dat niet samen. De Egyptenaren waren niet in staat hun muziek op papier te zetten, we moeten dus maar raden hoe die geklonken heeft.Tijdens chique feestjes werden de gasten vermaakt door professionele musici, acrobaten en schaars geklede danseressen.De gastheer en gastvrouw zaten naast elkaar, terwijl verder alle mannen,vrouwen en kinderen in aparte groepen zaten. Zoals het zo vaak gaat op feestjes, aten ook de Egyptenaren vaak te veel en sommige dronken zelfs zoveel dat ze naar huis gedragen moesten worden. Het land van de vele goden. Egypte kende honderden goden en godinnen, één voor elk aspect van het leven of de dood.Voor de Egyptenaren was de gewoonste zaak van de wereld en ze werden dan ook woedend toen farao Achnaton hen één enkele god wilde laten aanbidden. Toen Achnaton dood was, werd hij door priesters vervloekt en nam men de oude gewoonten weer op. De belangrijkste van alle goden was Re, de god van de zon die leven gaf en vader was van de farao’s.De farao’s op hun beurt werden weer als levende goden beschouwd. Ook de god Osiris was heel belangrijk voor de Egyptenaren.Na zijn dood was hij door zijn vrouw Isis weer tot leven gewekt. Omdat hij de god van de onderwereld geworden was, zou hij over de Egyptenaren oordelen na hun dood. Tempels Egypte is een land van kolossale tempels, gebouwd op bevel van de farao’s.Bij tempels hoorden vaak landerijen, scholen werkplaatsen,graanschuren en bibliotheken en ze waren dan ook druk en welvarend. Alleen priesters en priesteressen mochten in het hart van de tempel komen, het duistere heiligdom waar de god woonde. Het beeld van de god werd elke dag gewassen, gedroogd en ‘gevoed’ met offergaven. De mensen kregen het alleen op belangrijke feestdagen te zien wanneer er kilometers mee rondgeparadeerd werd Een mummie maken. Het maken van een mummie was werk dat om vakmanschap vroeg. Tegelijkertijd was het een godsdienstig ritueel. Priesterlijke balsemers kweten zich van die taak onder begeleiding van gezang en bezweringen, In de werkplaats van een balsemer werden de lever en andere organen verwijderd,gedroogd en veilig opgeborgen in speciale potten.Vervolgens werd het lichaam ingepakt met kristallen van een chemische stof die natron heet. Hierdoor droogde het lichaam uit en kon het bewaard blijven. Het lichaam was een mummie geworden en werd met linnen gezwachteld. Het kreeg een masker en was klaar voor de terugkeer van de ziel van de overledene.
Weer in leven. Vlak voor een overledene in het graf gelegd werd, verrichtten de priesters nog een ceremonie die ’het openen van de mond’ genoemd werd.Zij zetten de doodkist recht overeind en raakten het gezicht aan met allerlei voorwerpen
De mummie kwam daardoor weer tot leven en kon in zijn nieuwe huis - voor - altijd, het graf,weer ademhalen,zien en zich vermaken. Zielen redden. De ziel kon alleen eeuwig leven als ook het lichaam behouden bleef. Daarom werd het gemummificeerd. Door deze speciale behandeling bleef het eeuwenlang goed. Aan Egyptische mummies kunnen we zien hoe de Egyptenaren eruitzagen. De mummies van rijke Egyptenaren werden in mooie kisten in versierde graven gelegd. De mummies van armere mensen werden begraven in eenvoudige kuil in het hete woestijnzand. MUMMIFICEREN. Zo werd een mummie gemaakt: 1. De ingewanden werden verwijderd. 2. Het lichaam werd behandeld met zout. 3. En ingewreven met geurende zalf. 4. Tenslotte werd het in linnen gewikkeld. Militaire macht. Tijdens het oude rijk bestond Egyptes kleine leger uit soldaten met speren, bogen en schilden.In noodgevallen werden ongeoefende mannen in dienst genomen. Tijdens het Middenrijk begon Egypte landen te veroveren, zoals Nubië in het zuiden.En tijdens het Nieuwe Rijk breidde Egypte zich naar het noordoosten uit en veroverde Syrië en Palestina.Met de buit uit deze landen werd het leger gereorganiseerd en vergroot. Er werden nieuwe wapens en wapenrustingen ingevoerd en voor het eerst werden er strijdwagens met paarden gebruikt. Oppergod. Tijdens het Oude rijk en het Middenrijk was de zonnegod Re de belangrijkste god. Tijdens het Nieuwe Rijk werd hij samengevoegd met de oppergod Amon, tot Amon-Re.
Acht goden en godinnen. - Re: De zonnegod Re stierf elke avond en werd ’s ochtends herboren. Overdag verlichtte hij de wereld. - Amon-Re: Tijdens het Nieuwe Rijk werden Amon, de god van Thebe,en de zonnegod Re samen één god. - Horus: Horus, de zoon van Isis en Osiris, had een valkekop.De farao was de levende Horus op aarde. - Isis: Isis,de moeder van Horus en de vrouw van Osiris,was het symbool van de volmaakte moeder. - Osiris: Osiris was de god van het hiernamaals. Als de Egyptenaren stierven, gingen ze naar hem toe. - Seth: Seth was de god van de stormen en het kwaad. Hij wordt vaak afgebeeld als een vreemd dier met lange oren. - Anoebis: Anoebis met de jakhalskop was de god van het balsem. Hij bracht de doden naar Osiris. - Bes: Bes was een vrolijke dwerggod, die vrouwen en kinderen beschermde.Hij hield van dansen en zingen. De piramiden van Gizeh. De drie piramiden van Gizeh zijn elk gebouwd als laatste rustplaats voor het lichaam van een farao. De Grote Piramide van koning Cheops is 4600 jaar oud en bestaat uit twee miljoen stenen van meer dan 2000 kilo. Bij de bouw is alleen eenvoudig gereedschap gebruikt. Een verbazingwekkende prestatie! Het graf van Toetanchamon. De piramiden werden vaak leeggeroofd. Daarom werden latere farao’s begraven in ondergrondse grafkamers in het Dal der Koningen. In 1922 vond de Britse archeoloog Howard Carter het schitterende graf van de farao Toetanchamon.Het eerste dat de onderzoekers zagen, was een voorvertrek vol kostbaarheden,dat meer dan 3300 jaar afgesloten was geweest. Het gezicht van de koning. In de grafkamer achter het voorvertrek wachtte de grootste verrassing: de mummie van koning Toetanchamon. De mummie lag in drie kisten, die beschermd werden door een stenen sarcofaag en vier vergulde houten schrijnen. Het gezicht van de farao was bedekt met een prachtig gouden masker. Naast de grafkamer lag nog een kamertje: de schatkamer met de kostbaarste juwelen en voorwerpen, zoals de troon van de koning.