De pest

Inhoud Inleiding
Inleiding over de pest
Hoofdstuk 1 De grootste verspreiders van de pest
Hoofdstuk 2 Hoe werd geprobeerd de pest te verspreiden
Hoofdstuk 3 De economische gevolgen van de pest
Hoofdstuk 4 De eerste slachtoffers
Hoofdstuk 5 Wie kregen de schuld en waarom? Hoofdstuk 6 Wat waren de oorzaken van de pest
Afsluiting Inleiding Wij hebben het onderwerp de pest gekozen omdat wij er eigenlijk helemaal niks van af wisten. Je hoort zo vaak de naam ‘De Pest’ of ook wel genoemd ‘De Zwarte Dood’ maar wat het nou precies was? , Waar het was? , En hoeveel mensen hier wel niet aan dood zijn gegaan? , Daar hadden we samen geen idee van. Het is misschien een voor de hand liggend onderwerp wat niet erg origineel is maar wij wilden hier graag meer van weten. Dit is een pestmeester die verzorgde de zieken. Hij droeg een lange jas en een masker dat leek op een pinguïnbek. Dit masker was gevuld met kruiden (o.a. jeneverbessen en het boerenwormkruid) om de kwade dampen tegen te gaan. Inleiding over de pest In de 14e werd Europa geteisterd door een epidemie dit ging de geschiedenis in als de zwarte dood. Het begon rond 1347 op Sicilië en bereikte begin 1348 Marseille pas rond 1350 was het voorbij. De symptomen van de pest kon je herkennen door: hoge koorts, onrust, verwardheid en bulten ter grote van een ei in de lies,oksel of hals. Ook waren ook waren op sommige plaatsen van het lichaam paars zwarte verkleuringen te zien en de mensen braakte bloed. De mensen kregen al snel in de gaten dat het om een zeer besmettelijke ziekte ging, als iemand in een gezin het kreeg had binnen enkele dagen het hele gezin dezelfde symptomen. De mensen die het kregen waren dan ook meestal binnen 2 en 8 dagen overleden. Er vielen zoveel slachtoffers dat er van begraven niet echt sprake was, er werden in de nacht kuilen gegraven en hier werden de mensen in gedaan. Alle mensen zochten een middel om de ziekte te bestrijden, de kwakzalvers konden hier van profiteren en hun middeltje aanbieden. Als er in een huis een pestlijder woonde werd deze met hout dicht getimmerd. De mensen zouden azijn moeten drinken en kruiden die het kwaad konden verdrijven werden ook erg veel gebruikt. Een kwart van de toenmalige bevolking, 25 miljoen mensen, werden in 5 jaar tijd door de pest beroofd van hun leven beroofd. De bacterie die je hierboven ziet heeft ervoor gezorgd dat tussen 1347 en 1352 zo'n 25 miljoen mensen in Europa de dood vonden. De naam van de bacterie
Hoofdstuk 1 De grootste verspreiders van de pest Toen de pest Europa trof hadden de mensen nog helemaal geen idee wat de ziekte nou was. In 1348 wisten de Italianen, die als eerst getroffen werden, dat de ziekte uit het oosten kwam en per schip was overgebracht. De pest ging langzaam van streek naar streek en daarom dachten de meeste mensen dat het in de lucht hing, ze dachten dat de lucht besmet of vergiftigd was en zich op deze manier langzaam over europa verspreidde. De artsen waren dan ook in dikke mantels gehuld en droegen maskers die gevuld waren met kruiden om de giftige lucht te zuiveren. Dat de ziekte door vlooien en ratten werd overgebracht wist niemand dit werd pas zo’n 500 jaar later ontdekt. De ratten die de pestbacterie bij zich droeg had een bepaalde soort vlo op zich die alleen bij deze ratten voorkwamen.. Bij de vlo blokkeerde de pestbacterie de maag waardoor de vlo enorme honger kreeg. Als de rat dood was door de hongerige vlo ging deze vervolgens naar het eerste menselijke lichaam dat hij tegen kwam. De vlo maakt maakte een klein gaatje in het lichaam om vervolgens het bloed er uit te zuigen. Als je door een besmette vlo gebeten was kwam je bloed in aanraking met de pestbacterie, de vlo kon natuurlijk geen voedsel meer opnemen dus spuugde hij het bloed weer uit. Het bloed wat de vlo had uitgespuugd bleef onder de huid van het gebeten lichaam zitten en zo was dit lichaam besmet met de pestbacterie. Als een persoon met een longpest hoestte werd de bacterie meteen door de lucht verspreid. De epidemieen braken vooral uit op plaatsen waar mensen en dieren dicht op elkaar woonden. Je kunt zelf wel bedenken dat in die tijd met open riolen er veel ratten rondliepen en de vlooien op deze manier makkelijk bij de mensen konden komen. Als je gebeten werd door een rat kon je ook besmet raken met de pestbacterie. De ratten, ook wel huisratten en scheepsratten, waren veel te vinden in de huizen van de mensen ze leefde in de rieten daken of in het stro waar de mensen in sliepen. De vlooien bevonden zich ook nog wel eens in balen wol of kledingsstukken. Aangezien wol de belangrijkste industrie product was verspreidde de pestbacterie zich op deze manier door europa heen.. Als je met de pestbacterie besmet was hoefde dit niet gelijk je dood te betekenen, meestal was de kans 3 op 10 die het overleefde. Net als in de griep periodes waarin de bacterie meer of minder kwaadaardig kan zijn schijnt het zo dat het met de pestbacillen ook zo is. Rond 1340 was er een periode dat de pest behoorlijk kwaadaardig en actief was dit vond plaats in centraal-Azie plaats. De actieve bacterie verspreidde zich overal naar toe, oostwaarts naar China, zuidwaarts naar India en westwaarts naar Turkije. Vanaf deze periode was het alleen nog maar een kwestie van tijd voordat een europees transportschip de pestbacterie zou vervoeren naar europa.. Hoofdstuk 2 Hoe werd geprobeerd de pest te bestrijden De artsen in die tijd stonden machteloos tegen de pest, ze konden al best veel botbreuken genezen.tanden trekken en huid transplanteren maar de pest. Tegenwoordig kan men 3 soorten pest van elkaar onderscheidden: 1.De builenpest: hierbij zwellen de lymfvaten in de lies, oksel en nek op vormen zogenaamde bulten. 2. De longpest: als de pest in de longen terechtkomen kan de long geinfecteerd raken. De longpest kan ook komen door het inademen van de pestepidemie veroorzaakt worden. 3. De pestsepsis: deze voor van pest is vrij zeldzaam, het bloed is hierbij verrijkt met pestbacteriën en kunnen er huidbloedingen voorkomen. Bezoek van dokter bij pestlijder
in: Fasciculus medicine (Universiteitsbibliotheek Amsterdam) In de middeleeuwen probeerde de artsen de pestbacterie door aderlating, laxeermiddelen of klisteer (darmspoeling) uit het lichaam te verwijderen,er werden verschillende geneesmiddelen voorgeschreven maar niks werkte. Er werden geurende stukken hout verbrand om de lucht te reinigen en op de grond werd azijn en rozenwater gesproeid. Ook werd aangereden om bepaalde voeding te eten om de kans op de pestbacterie te verkleinen. Dit hielp misschien een beetje omdat de mensen hierdoor een betere weerstand kregen en het lichaam op deze manier kon vechten tegen de bacterie en er een kleine kans was dat je de ziekte zou overleven. De bevolking geloofde zelf dat als ze veel zouden bidden en zich aan de regels van de kerk zouden houden dit de beste bescherming tegen de pestbacterie zou zijn. De artsen kwamen bij de mensen op de tweede plaats, eerst smeekte de priesters Gods hulp af voor de pestlijders. De mensen waren nou eenmaal erg gelovig en wisten eigenlijk ook wel dat hun toestand hopeloos was, ook hoopte ze dat als ze dan dood zouden gaan ze nog wel een plekje in de hemel zouden krijgen. Wat ook een ‘gezonde’ manier van leven zou zijn was jezelf afzonderen van andere mensen, maar de kans dat je door een besmette rat werd gebeten bleef natuurlijk altijd bestaan. Een voorbeeld van iemand die de epidemie wel heeft overleefd door zich af te zonderen is paus Clemes VI , zijn arts had hem aangeraden om in zijn privé-vertrekken te verblijven, waar hij ook een aantal weken gezeten heeft. Ook grote delen van Polen bleef vrij van de pestbacterie omdat de bestuurders het volk hadden aangeraden zich tijdelijk af te zonderen. Ondanks de hitte van de zomer brandde er constant twee grote vuren dit kwam goed van pas want de hitte weerde de vlooien af. Er was ook een engelse edelman die door het vuur in leven bleef,hij liet hele dorpen afbranden die bij hem in de buurt waren zodat de vlooien niet in bereik van zijn huis konden komen. Om besmetting door ‘verziekte lucht’ tegen te gaan werden tonnen pek op de straat verbrand. Op de aangegeven plaatsen ontstonden vaak de pestbulten Hoofdstuk 3 De economische gevolgen van de pest De pest had zo ongeveer 1/3 sterfgevallen gemaakt, door dit groot aantal doden moesten er heel veel begraafplaatsen vergroot worden, Het dagelijks werk op de akkers bleven weken lang stil liggen. Andere mensen liepen van stad tot stad op blote voeten en pijnigde zichzelf met zwepen biddend tot god, war ze niet wisten was dat dit het alleen maar erger maakte omdat de ziekte zich op deze manier snel kon verspreiden. Rond 1300 was europa duidelijk overbevolkt, de mensen gebruikte veel grond wat ze beter hadden kunnen laten voor wat het was. De mensen hadden weinig grond per gezin,ook werkte het klimaat natuurlijk ook niet altijd mee en mislukte de oogst ook nog eens,dit alles was genoeg voor een hongersnood. Deze hongersnood en de pestbacterie had grote invloed op de bevolkingsgroei. Er was nergens meer grond te vinden wat nog niet gebruikt was of wegens besmetting nog op verbouwd kon worden. De pest eiste een vreselijke tol, toen deze door Europa trok. Toen de pestepidemie plotseling verdwenen was veranderde een hoop in de economie. Omdat er 1/3 van de totale beroepsbevolking was overleden konden de knechten van grondbezitters hogere lonen eisen. De grootgrondbezitters moesten het daarentegen met veel minder doen,dit kwam doordat de vraag naar gebruiksgoederen heel erg was gedaald. In de 14e eeuw kwam er een einde aan ontginningen en landaanwinning,akkerland kwam weer in zijn woeste staat terug en kustgebieden gingen verloren door gebrek aan sterke dijken. Hele dorpen werden verlaten en het aantal boeren daalde snel en de grootgrondbezitters namen toe,veel boeren kwamen in opstand en waren dus ontevreden. De akkerbouw werd vervangen door veeteelt en het verbouwen va handelsgewassen. Het houden van veeteelt was erg populair,vooral schapen waren in. De reden dat er werd overgestapt naar veeteelt was omdat het niet arbeid intensief is en de prijzen van melk, boter en kaas niet snel da
Ook was er in deze periode meer vraag naar veeteelt en nijverheidsproducten.
Hoofdstuk 4 De eerste slachtoffers De eerste slachtoffers van de pest werden in ijltempo in haastig opgeworpen graven gedumpt, of bleven geruime tijd op straat liggen. Het leven in de stad kwam tot stilstand, toen de epidemie zich steeds verder uitbreidde, en de mensen ontvluchtten hun huizen. De lucht leek eveneens verpest te zijn door een ondraaglijke stank, zo afschuwelijk, dat men er door bevangen raakt'. In de kunst van de 14e en 15e eeuw was de pest een weerkerend thema, zoals op dit schilderij. Slechts weinig steden en landstreken bleven gespaard. In Milaan bijvoorbeeld verordonneerde de aartsbisschop de eerste drie huizen, die door de pest getroffen werden, samen met de bewoners dicht te metselen. ( hoge geestelijken staan er in de geschiedenis nu eenmaal niet om bekend erg barmhartig te zijn en namen wel vaker drastische beslissingen, vooral omdat ze het gewoon mochten, er was immers niets of niemand die hen tegenhield? ) Zijn verordening werd opgevolgd en Milaan bleef zodoende gevrijwaard van de pest. Zonder te weten hoe de pest zich uitbreidde, had de aartsbisschop toch een afdoend middel tegen de epidemie gevonden. De pest in holland In Holland trof de pest heel veel steden, waaronder Gouda. Omstreeks 1602 stierven daar in verschillende epidemieën ca. 450 mensen. De zieken in Gouda verpleegde men in die tijd in het pesthuis aan de Varkensmarkt. Het Pesthuis is later omgebouwd tot kazerne en staat er nog steeds. Ook Leiden, Rotterdam, Amsterdam en andere grote steden in Holland hadden een pesthuis. In Rotterdam stierf ten tijde van de pest de gehele Nieuwe Molenstraat uit. De ziekte had iets geheimzinnigs en de mensen waren bang. Boeteprocessies trokken door de steden en de mensen riepen de beschermheilige Sint Rochus aan. Om besmetting door ‘verziekte lucht’ tegen te gaan, brandden er tonnen pek en teer op straat. Londen 1665 Toen in het jaar 1665 Londen door de pest bezocht werd, waren de artsen niet beter uitgerust dan in de eeuwen ervoor. Duizenden werden het slachtoffer. Vreemd genoeg werden in de 17e eeuw tallozen katten gedood, om op deze wijze de pest te bestrijden. Daarbij waren dat juist de dieren die het bestand ratten hadden kunnen terugbrengen, waarop de vlooien, die de pestbacterie overdragen, welig tierden. In 1894 werd de verwekker van de pest ontdekt. Pas daarna kon men de fatale ziekte afdoende bestrijden. Hoofdstuk 5 Wie kregen de schuld en waarom? De belangrijkste overdrager van de pestbacterie is de rattenvlo. Mensen raakten door de beten van de vlo of door het inademen van geïnfecteerde lucht besmet. In de 14e eeuw wist men echter niets van dit alles. Destijds gold de epidemie als de straf van God voor de zonden van de mensheid. Handelslieden brachten de pest van Centraal-Azie tot aan de Krim. Van daaruit kwam de ziekte met de handelsschepen naar de kusten van de Middellandse Zee en verspreidde zich van daaruit verder over Europa. Het dagelijkse werk kon niet meer worden verricht, de akkers konden voor het grootste gedeelte niet langer bebouwd worden en het houden van vee was bijna onmogelijk geworden. Godsdienstige dwepers of “Flagellanten” wilden door zelfkastijding de duivel uitdrijven. Zij trokken halfnaakt over straat terwijl ze zichzelf met zwepen op hun rug sloegen.e geloofden dat als ze zichzelf kastijden of hun lichamen op een andere manier pijnigden hun zonden vergeven werden en als ze zouden sterven ze een plekje in de hemel zouden krijgen. Er was zelfs flagellant en deed het volgenden: “Hij sloot zich zelf op in een cel en trok zijn kleren uit…. En nam zijn gesel met de scherpe punten en sloeg zichzelf op zijn romp, zijn armen en zijn benen, totdat het bloed uit zijn lijf stroomde zoals bij iemand die net een aderlating heeft ondergaan. Een van de punten op de gesel was krom, als een haak, en waar deze terechtkwam werd vlees afgescheurd. Hij sloeg zichzelf zo hard dat de gesel in drieën brak en de punten tegen de muur vlogen. Daar stond hij te bloeden en naar zichzelf te kijken… Uit medelijden met zichzelf barstte hij in tranen uit. En hij knielde neer, naakt en zijn lichaam bedekt met bloed, in die ijskoude lucht, en bad tot God om voor zijn zachtmoedige ogen zijn zonden uit te wissen.” Bron: De Zwarte Dood
De kerkelijke leiders wisten niet wat ze met de Flagellanten aan moesten. Ze vonden wel dat je je zonden op moest biechten en er voor moest boeten maar Flagellanten vonden ze wel erg extreem. Maar over het algemeen deden de niet zo veel kwaad. De extreme Flagellanten zochten de schuld van de pest bij mensen die niet geliefd waren. Vooral Joden beschuldigde men er van dat ze de pest zouden verspreiden door het water te vergiftigen. Een ware Jodenvervolging ontstond, vooral in Duitsland en in de Zuidelijke Nederlanden (nu België) vonden grote slachtingen plaats. In Duitsland werd de eerste Jood vermoord. In Brussel werden, toen de Flagellanten kwamen, 600 Joden door de inwoners van de stad vermoord.In Mainz werd door de Flagellanten zelfs de hele Joodse bevolking vermoord. De Flagellanten waren er heilig van overtuigd dat ze naar Gods wil handelden. Naar de bestuurders die de Joden wilden beschermen werd niet geluisterd, of ze werden zelf aangevallen. Tegen 1351 waren er nauwelijks nog joden in Europa. Niet alleen de Joden waren de dupe van deze waan ideeën, altijd werden de zwakkere eruit gehaald, zoals oude vrouwtjes die alleen woonden, die werden opeens als heks uitgemaakt, de dorpsgek en zelfs honden. Maar de ratten lieten ze met rust, terwijl die dus de werkelijke verspreiders waren.
Hoofdstuk 6 Wat waren de oorzaken van de pest? De beschreven gevallen waren echter uitzonderingen. De pest eiste een verschrikkelijke tol, toen deze golf door Europa trok. De loop der geschiedenis toont aan dat dergelijke catastrofen, die zoveel mensenlevens eisten, vaak vooraf werden gegaan door perioden van grote overbevolking en / of door economische nood. Als er teveel mensen op een te klein gebied samenleven, braken niet zelden epidemieën of oorlogen uit, waarin veel mensen het leven lieten.Dit allen kwam door een kleine bacterie die vlooien op de zwarte ratten met zich mee dragen. Die bacterie maakt die vlo heel erg hongerig. Als hij in je huid kruipt, maakt hij een klein gaatje waaruit hij bloed zuigt. Door die bacterie gaat de maag van de vlo erg vol zitten maar de vlo houdt een hongergevoel. Als hij dan op de huid van een mens zit een druppeltje bloed opzuigt zit hij zo vol dat hij het meteen weer uitspuugt. Vanaf dat moment ben je besmet, dan is het alleen nog maar afwachten wanneer je echt ziek wordt. Normaal gesproken, hoe stom het ook klinkt, is een vlo erg kieskeurig met wat hij eet. Daarom is de kans erg klein dat als je een huisdier hebt en dat beest heeft vlooien dat die vlo dan op jou over springt en zich in jou nestellen. Een vlo die de pestbacterie in zich heeft is niet meer zo nauwkeurig en gaat overal heen waar vlees is. De gevolgen van de pest Bevolking sterk gedaald -> Verlaten dorpen, en stadswijken Veel land over
Tekort aan arbeiders -> hogere lonen voor arbeiders. Niet de hele bevolking profiteert hiervan, dagloners profiteren bijvoorbeeld niet. Sparen lag niet in de aard van de mensen, kon ook niet. Men kocht niet meer graan maar beter voedsel --> duurdere broodsoorten en vlees en kaas. Pachters profiteren vooral. In het oosten krijgen de boeren steeds minder rechten, en worden het horigen. Reorganisatie van landbouwbedrijven en specialisatie. Vooral rijkere boeren profiteren hiervan -> veeteelt in Nederland nam toe, schapenhouderij in Engeland.Landlords in prijsschaar
Onvoorspelbare economische omstandigheden ->Sterke prijsschommelingen en onzekerheid... Vooral stedelingen ondervinden hiervan problemen. Stijging in de prijs van, en vraag naar luxeproducten. Daling van de prijs van graan, hoewel sterke fluctuaties
Stedelijke bevolking daalt snel, maar herstelt zich ook snel, en daardoor worden steden relatief gezien belangrijker. -> migratie van platteland naar steden.Massa werkeloosheid in steden. Gat rijk en arm wordt groter-> sociale onrust
Stijging van de belastingdruk -> belasting komt op als financieringsmiddel
Boeren- en burgeropstanden 2
Mentale wereld tijdens de Pest-> Armageddon dreigt volgens veel mensen. Veel mensen hebben hun uitvlucht gezocht in rare religieuze uitingen. Snelle dood door de pest maakte velen bang. De Economische gevolgen Nadat de pest was uitgebroken ging het natuurlijk niet goed met de economie. Landbouw moest platgelegd worden, want er waren geen genoeg knechten of de grootgrondbezitter had het niet overleefd. Scheepvaart moest stilgelegd worden, want er was geen kapitein of er waren geen scheepslieden meer. Toen de pestepidemie voorbij was had het nog steeds grote gevolgen voor de economie. Grootgrondbezitters kregen minder en de knechten hadden door dat ze nu meer geld konden eisen nu er zoveel mensen overleden waren. Later hadden de grootgrondbezitters besloten dat ze beter vee konden houden en nijverheidsproducten konden produceren, zodat ze meer konden verdienen. Wat waren de gevolgen in de getroffen gezinnen? Vaak als iemand in een gezin getroffen was door de pest, werd het slachtoffer aan zijn lot overgelaten. De familieleden zeiden dat ze hulp gingen halen of gebruikte een andere smoes om maar weg te kunnen zijn van de besmette persoon. Een gezin dat is getroffen door de pest
De gevolgen voor bepaalde bevolkingsgroepen Welke bevolkingsgroepen hadden het er nou het meest onder te leiden? Dat was verschillend. Natuurlijk degene die besmet was, die wist dat zijn dagen geteld waren. Maar van de niet besmette mensen kregen ook behoorlijk veel mensen een zware tijd. Eerst dacht iedereen dat het een straf van God was maar al snel drong het tot bepaalde mensen door dat dat het niet kon zijn. Omdat ze toch iemand de schuld wouden geven werden de Joden, oudere vrouwtjes die alleen wonen, dorpsgekken en zelfs honden de schuld. Maar de ratten kwamen er weer mooi mee weg.