De Nederlandse opstand

Inhoudsopgave

Inleiding
Hoofdstuk 1, Oorzaken van de Nederlandse opstand
Hoofdstuk 2, De Nederlandse opstand van 1566 tot 1588
Hoofdstuk 3, Mensen in Oorlogstijd
Hoofdstuk 4, Willem van Oranje
Conclusie
Bronvermeldingen

Inleiding

Dit werkstuk gaat over de Nederlandse opstand.
De hoofdvraag van dit werkstuk is: Waarom kwamen de Nederlanden in opstand tegen Filips II en wat waren de gevolgen van die opstand?
Je zal je nu wel afvragen wat de Nederlanden te maken hadden met Filips II.

Dat zit zo: Een deel van de Nederlanden heette Bourgondië.
Maximiliaan van Oostenrijk werd verliefd op Maria van Bourgondië. Zij trouwden en kregen een zoon, die Filips de Schone heette. Filips de Schone trouwde met Johanna van Spanje, die later Johanna de waanzinnige werd genoemd. Dat kwam omdat zij, toen haar man Filips stierf, hem niet wilde begraven, maar ermee in een koets door het land ging rijden. Maar voordat dit gebeurde kregen Filips en Johanna in het jaar 1500 een zoon die zij karel V noemde. Toen Karel V 15 jaar was, werd hij koning van Spanje, heer der Nederlanden, en Keizer van Duitsland. De zoon van Karel V was: Pilips II.

Hoofdstuk 1
Oorzaken van de Nederlandse Opstand.

De Nederlandse opstand had drie oorzaken. Een politieke, godsdienstige, en een economische oorzaak.

-De politieke oorzaak.

Karel V en Filips II wilden beide Absolutisme. Dat betekent dat zij alle macht zouden hebben, en de onderdanen hun helemaal zouden gehoorzamen. Zij wilden ook heel de Nederlanden hebben. Daarvoor wilden ze wel een centralisatie. Dat is dat er op een plek alle belangrijke beslissingen worden genomen. Zij kozen hiervoor de stad Brussel. Van de gewest- en stadsbestuurders kwam hiertegen veel verzet, want zij wilden hun privileges houden. Privileges zijn: voorrechten die de gewesten in de Middeleeuwen kregen, waardoor ze bijv. hun eigen wetten mochten maken. De adel was er ook tegen, want de koning wilde hen vervangen door ambtenaren. Zelfs de Staten-Generaal protesteerde, want Filips wou hen afzetten zodat hij de geldzaken zelf kon regelen.

-De godsdienstige oorzaak.

Rond die tijd vond geen enkele vorst het goed dat er in zijn 2 godsdiensten zouden zijn. En omdat Karel V streng Rooms-katholiek was, en in Nederland de mensen protestants gingen worden, kon hij ‘waarheid en leugen’ niet samen laten gaan. Ook was hij bang dat er een burgeroorlog zou komen. Hij maakte tegen ketters wetten, en een speciale rechtbank, die hij ‘de inquisitie’ noemde. Zelfs sommige Rooms-katholieken vonden dit alles afschuwelijk.

-De economische oorzaak.


Behalve de politieke en godsdienstige oorzaak was er ook een economische oorzaak. Honger en armoede maakte de mensen ontevreden. Voor het Buitenland leek Nederland heel rijk, soms werd het zelfs de schatkamer van Spanje genoemd, omdat de Nederlanden zoveel geld aan de schatkist gaven. In Nederland woonde veel mensen in de stad. Er was dus een stedelijk-agrarische samenleving. Maar in Nederland was er niet zoveel welvaart als men dacht. Er waren maar weinig rijken, en veel armen. Die armen leefden van het geld van de kerk, en wel 40% van de bevolking leefde van de armen zorg. Naast de mensen die van de armenzorg leefden was er een groep die maar net rond kon komen van het eigen verdiende geld. Dat kwam door mislukte oogsten en graantransporten, en lage lonen van handwerkslieden, zoals bijv. bij de textielnijverheid.
Ook was er het probleem dat de prijzen van producten steeds stegen, terwijl de lonen laag bleven. De ontevredenheid van de armen kwam doordat ze zagen dat anderen, zoals de kerk en de rijken wel veel hadden, maar zij niet. En daar kwam bij dat ze ontevreden waren over de godsdienstkwestie en de politiek van de koning.

Hoofdstuk 2
De Nederlandse Opstand van 1566 tot 1588.

In het jaar 1566 waren de Nederlanden zo ontevreden, dat er een groep edelen naar Margaretha van Parma, de halfzus van Filips II, die toen voor Filips de Nederlanden bestuurde gingen, om aan haar in een smeekschrift te vragen of de kettervervolging mocht verminderen. Margaretha stemde toe, zolang de Koning er nog niets over gezegd had. De protestantse en de vluchtelingen kwamen weer te voorschijn, en hielden hagenpreken (dat zijn preken in de openlucht)
Maar die stemming verdween toen in 1566 de beeldenstorm kwam. Protestantse vernielden alle rooms-katholieke beelden, zodat zij die kerken konden gebruiken
Hierdoor kwam er een einde aan de samenwerking tussen de rooms-katholieken en de Protestantse tegen Filips.

Alva

Als harde maatregel tegen de beeldenstorm stuurde Filips de hertog van Alva, met een groot leger, om de ketters te vervolgen, en vaste belasting in te voeren. Toen Alva kwam, vluchtten veel protestanten. Ook Willem van Oranje. Hij vluchtte naar Dillenburg in Duitsland. Toen hij in 1568 met een leger Alva probeerde te verjagen, verloor hij, en het volk wou hem ook niet helpen. Dus Alva ging gewoon door met zijn harde maatregelen. Alva stelde een speciale rechtbank in, die hij de Raad van Beroerte noemde. Daar werden veel protestanten gedood.
Ook door Alva’s belastingplannen was er grote ontevredenheid.

De echte aan leiding van de opstand was toen in 1572 de watergeuzen Den Briel innamen. Toen Kwamen de steden aan de kant van Oranje. Filips kon hier niet tegen op en kon Alkmaar niet innemen. Hij riep zijn ijzeren hertog Alva terug, want zijn harde aanpak had niet gewerkt.

Eenheid en scheiding

Tot 1576 waren vooral de gewesten Holland en zeeland In opstand tegen Filips, maar omdat in 1576 de Spaanse soldaten plunderend door zuid Nederland gingen, omdat ze geen loon meer uitbetaald kregen, sloten alle Nederlandse gewesten een verbond, de Pacificatie van Gent.
Ze wilden samen de Spaanse soldaten uit de Nederlanden te krijgen, maar omdat hun godsdiensten van elkaar verschilden, waren ze niet sterk. In 1579 sloten een aantal gewesten een nieuw verbond: de Unie van Utrecht. Daar hadden de Calvinisten de grootste invloed.
De andere, meest zuidelijke gewesten sloten een ander verbond: de Unie van Atrecht. Zij stopten tegen Filips op te staan, en besloten Rooms-katholiek te blijven. Zo kwam er een scheiding tussen Noord- en Zuid Nederland.
De Noordelijke gewesten kregen hierdoor een sterker gevoel van eenheid, en spraken af: ‘als off zyluyden maer één provincie waeren. Daar werd de Calvinistische kerk de belangrijkste kerk.

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

De Unie van Utrecht erkende Filips nog wel als hun koning, maar ze waren het niet met zijn maatregelen eens.
Dat veranderde in 1581. De Staten-Generaal van de Unie van Utrecht nam de Acte van verlatige aan. Vanaf toen werd Filips niet meer als heer van de noord nederlandse gewesten, maar Willem van Oranje. Filips had een beloning uitgeloofd voor degene die Willem zou doden, en zo werd Willem van oranje in het jaar 1584 vermoord, door één van zijn tegenstanders. De noordelijke gewesten konden geen andere koning vinden, en stopten met zoeken. Voortaan zou de Statenvergadering in elk gewest de baas zijn, en dan zouden de verschillende gewesten met elkaar overleggen in de Staten-Generaal. Daarmee was de nieuwe Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Gesticht. Vanaf toen was Nederland een Republiek geworden. De Nederlandse Republiek was de eerste was het eerste land waar in de nieuwe tijd zonder koning werd geregeerd. Tot 1684 zouden de noordelijke gewesten in oorlog blijven met de spaanse legers in de zuidelijke Nederlanden.

De zeventien Nederlandse gewesten in de vorm van een leeuw.

De zogenaamde “ Leo Belgicus”

Hoofdstuk 3
Mensen in de oorlogstijd.

Tientallen jaren werd er dus oorlog gevoerd in de Nederlanden.Het was wel allemaal anders dan in onze tijd. Het was meer een oorlog tussen vorsten en beroepslegers. De mensen merkten er toch genoeg van. En daar gaat het in dit hoofdstuk over.

Soldaten

In de 16e eeuw bestonden de legers uit huursoldaten uit alle landen omdat er toen nog geen dienstplicht bestond. Je verdiende als soldaat wel meer, maar je werd bijna niet uitbetaald. Toen in 1576 de soldaten 3 tot 6 jaar geen loon hadden gekregen, gingen ze plunderen om aan eten te komen.
De soldaten mochten aantrekken wat ze wilden, dus ze waren te herkennen aan de kleur van hun sjerp die ze kregen. Spanje had rood, Nederland oranje, en Frankrijk blauw. De soldaten zelf hadden geen tenten, dus zagen ze er uit als zwervers.
De soldaten hadden verschillende wapens. De meest opvallende en gevaarlijkste wapens waren de pieken. Dat zijn steekwapens van 4,5 tot 6 meter lang. Die waren zo gevaarlijk omdat je die voor je uit kon houden, zodat er geen zwaard tegen je aan kon komen.
In het leger hadden ze ook musketten, maar die waren onhandig en zwaar. Het duurde, door de vele handelingen die de musketier moest maken om hem schietklaar te maken, erg lang voordat je kon schieten. Toch werden de vuurwapens in de loop van de opstand steeds belangrijker.

Burgers

In 1572 drongen de huursoldaten Rotterdam binnen en plunderden alles en iedereen en namen de schatten mee. Toen een paar maanden later de burgers van Mechelen bij Alva er over klaagden hoe de soldaten met de Rooms-katholieken omgingen, zei hij dat ze niet zo moesten zeuren.
De volgende maand stuurde Alva een brief naar Filips II waarin stond: “Ik heb opdracht gegeven in Zutphen geen man in leven te laten”

In 1574 belegerden de Spanjaarden Leiden. De Prins Van Oranje stak toen bij Capelle aan den IJssel de dijken door zodat heel het gebied rondom Leiden overstroomde.

Hoofdstuk 4
Willem van Oranje

Willem van Oranje werd geboren op 24 april 1533 in Dillenburg. Zijn oom, Rene van Chalón en zijn vrouw Anna, krijgen geen kinderen en als zijn oom sterft Krijgt willem op zijn 11e alles van zijn oom, waaronder ook: ”prins van Oranje” Willem groeit streng Rooms-katholiek op, en kan erg goed leren. In 1551 benoemt Karel V hem tot Kolonel van een regiment. Op 6 juli 1551 trouwt hij met de rijke dochter van Maximiliaan van Buren, Anna van Egmond. Zij krijgen 3 kinderen. Philips-Willem, Maria, en een dochtertje dat te vroeg sterft. Op 30 januari 1556 word Willem van Oranje benoemd tot ridder in de orde van de Gouden vlies. Hierbij zweert hij trouw aan het katholieke geloof. Op 24 maart 1558 sterft Maria van Egmond. Kort na de Dood van Maria word Willem verliefd op Eva Eliver. Zij krijgen samen een zoon Justinus. Eva trouwt later met de secretaris van Hulst.
Nadat Willem hoort van de plannen van Koning Filips over de Nederlanden en de inquisitie e.d., gaat Willem nadenken hoe slecht Filips eigenlijk is. Maar omdat hij er niet veel over praat, vergeleken bij zijn broer Hendrik II, krijgt hij de bijnaam Willem de Zwijger. Deze naam is eigenlijk onterecht omdat hij heel goed kan spreken en zo veel mensen voor zich winnen.

Willem’s 2e huwelijk is in 1561 met Anna van Saksen, dochter van keurvorst Maurits van Saksen. Zij is erg protestants en lelijk en er is ook geen liefde tussen hen. Zij geeft Willem wel de Nodige steun. Door dat Willem met Anna is getrouwd is hij gaan nadenken over het protestantse geloof. In 1566 word Willem ook protestants. Hij gaat dan ook duidelijk tegen de spaanse koning opstaan, en kiest definitief voor het Nederlandse volk. Van Filips moet Alva de Prins weg te werken. Willem vlucht dan. Vanaf nu gaat Willem proberen de Nederlanden te bevrijden van de Spanjaarden.
Als de Spanjaarden de Nederlanden dan weer binnen vallen word in 1568 het Wilhelmus geschreven. Alva heeft ondertussen bijna geheel Nederland te pakken met zijn troepen, belastingen en bloedraad. Na de nederlaag tegen Alva in 1570 zijn alleen Zeeland en Holland nog in staat op te staan tegen Spanje.
De periode vanaf 1572 is er éen van bloedvergieten. Veel Nederlanders sterven op het slagveld, waaronder in 1574 de broers van Willem.
Hoe erg het ook is voor Willem, hij blijft doorgaan, en zorgt ervoor dat op 5 november 1576 de Pacificatie van Gent tot stand komt. De Mensen willen graag samen strijden, maar er zijn in de Nederlanden veel verschillen. Willem probeert nog een keer om godsdienstvrede te krijgen. Dat mislukt, er komen beeldenstormen en ruzies. Dus godsdienstvrede zat er niet meer in. Willem heeft ondertussen wel vier kinderen erbij. Anna, Maurits (die erg snel sterft), Nog een Maurits, en Emilie. Maar in 1577 sterft ook Anna van Saksen. Willem is dan al van haar gescheiden, en heeft een nieuwe vrouw, Charlotte van Bourbon. Ze zijn getrouwd op 24 april 1575. Zij kregen samen 6 dochters.

In 1579 tekent Willem met een beetje tegenzin de Unie van Utrecht. Want eigenlijk wou hij Noord- en Zuid-Nederland bij elkaar voegen. Wat hij er wel goed van vond was dat er in het verdrag van de Unie van Utrecht staat dat niemand mag vervolgd worden om zijn geloof.

Op 18 maart 1582 wordt er op Willem een aanslag gepleegd. Hij overleeft het wel, maar zijn vrouw Charlotte van Bourbon wordt zo bezorgt om haar man, dat ze vergeet zelf rust te nemen. Hierdoor kan haar gezondheid het niet meer aan. Zij sterft op 5 mei 1582. Ongeveer een jaar na Charlotte’s dood (12 april 1583)trouwt Willem met Louise de Coligny. Uit hun huwelijk wordt Frederik Hendrik geboren.
Er worden nog steeds veel aanslagen op Willem gepleegd, en die overleefd hij allemaal, tot op 10 juli 1584. Balthasar Gerards, die bij hen in huis is, ziet Willem van de trap komen, en schiet hem dood. 3 augustus 1584 wordt Willem van Oranje eervol begraven. Willem heeft in zijn leven veel erge dingen moeten verwerken, maar zijn moordenaar is op een manier terecht gesteld waar hij niet blij mee zou zijn geweest

Conclusie

De hoofdvraag van dit werkstuk was: Waarom kwamen de Nederlanden in opstand tegen Filips II en wat waren de gevolgen van die opstand?
Het antwoord op die vraag is: er waren 3 oorzaken.
Een politieke, want Filips II wilde alle macht en heel Nederland hebben.
Een godsdienstige oorzaak, want Filips II wilde dat iedereen Rooms-katholiek werd, en wie dat niet wilde en deed werd erg gestraft.
Een economische oorzaak, want veel mensen in de Nederlanden waren erg arm en moesten veel belasting betalen, en de prijs van de producten werd steeds hoger en er waren lage lonen.
Het gevolg van de opstand was: Nederland was een onafhankelijke republiek geworden.

Bronvermeldingen
-Geschiedenis voor de basisvorming
-Oranje en de krijgsmacht
-Winkler prins, grote wereldgeschiedenis
-Willem van Oranje
-Internet