Auschwitz

Het Nazi-regime

In 1933 kwamen Nazi’s onder leiding van Adolf Hitler in Duitsland aan de macht! Ze wilden van Duitsland weer een machtig land maken (met een Arische bevolking): grote, sterke, gezonde mensen met blond haar, blauwe ogen en Duits bloed in hun aderen. Mensen die dit niet hadden waren ‘ongewenst’
en werden door de nazi’s vervolgd. Vooral geestelijk en lichamelijk gehandicapten, zwarte mensen, zigeuners, homoseksuelen en vooral Joden!

De nazi’s bedachten valse manieren om de Joden overal de schuld van te kunnen geven over alles waarover Duitsland verlies leed. Even een voorbeeldje: als Duitsland economisch verlies leed werd op school geleerd dat de Joden al dat geld hadden. Omdat die er hard voor werkten! Er volgde een anti-joodse wetgeving die de Joden verbood te werken en te wonen waar ze wilden en die later ook deel uitmaakte van de mensenrechten. Ze lieten politieke tegenstanders en andere ongewenste mensen opsluiten in concentratiekampen. Auschwitz werd geopend in 1940 in het door Duitsland bezette Polen. Op een terrein waar al barakken van het Poolse leger stonden. In het begin werden er alleen politieke gevangenen heen gebracht, later Russische krijsgevangenen en Joden. Vanaf 1940 tot 1945 werden Auschwitz en andere kampen ‘werkkampen’ genoemd. Maar het was helemaal niet hun bedoeling om op een goede manier aan goede gezonde mensen te komen die er wilden werken. Want dan hadden ze de gevangenen wel beter eten gegeven en meer ruimte en voor goed gereedschap gezorgd. Het was hun doel om Joden op te sluiten en later te vermoorden!

Hoe Auschwitz veranderde:

Er was in Auschwitz plaats voor 10.000 gevangenen. Maar tussen 1940 en 1943 werd het kamp steeds groter. Het eerste kamp dat van de Poolse barakken was werd Auschwitz 1. In Birkenau werd een 2e en veel groter kamp gemaakt: Auschwitz 2. Gemaakt door honderden gevangenen. In 1941 werd de eerste groep mensen in Auschwitz vergast, een groep van 600 Russische krijsgevangenen en 250 mensen met TBC (een infectieziekte aan de longen). Vanaf dat moment werden er mensen aan de lopende band vergast. Er werden gaskamers gebouwd en crematoria om de lijken te verbranden. Er werden speciale concentratiekampen ingericht voor Joden. Birkenau werd het dodenkamp voor Auschwitz. In het begin werden mensen nadat ze de trein uit waren gestapt in groepen verdeeld. Oude, en heel jonge mensen eruit gehaald om meteen vergast te worden! De gezonde mannen die overbleven werden aan het werk gezet. Na 1944 werden steeds meer mensen na aankomst van de trein in de gaskamers gezet.

Vernietiging van bewijsmateriaal:

Toen de nazi’s een beetje doorhadden dat ze zouden verliezen begonnen ze met vernietigen van bewijsmateriaal. Ze probeerden te verbergen wat er in Auschwitz gebeurd was. Toen de russen rond januari 1945 Auschwitz bijna bereikten, begonnen de nazi’s documenten te verbranden, gaskamers verbranden en ander bewijsmateriaal vernietigen. Maar de Russen kwamen sneller dan geschat. Tijdens het vluchten dreven ze duizenden gevangenen voor zich uit naar Duitsland, mensen die te ziek of te slap waren om te lopen werden doodgeschoten, maar er was natuurlijk niet genoeg tijd om iedereen dood te schieten. Toen de Russen op 27 januari 1945 om 3 uur ’s middags Auschwitz bevrijdden vonden ze 7600 gevangenen die de dood overleefd hadden. Toen verscheen de waarheid en aan de hand van die verhalen hebben we kunnen inschatten wat er precies gebeurd is.

Hard werken:

Mensen die in Auschwitz aankwamen moesten eerst vier weken in quarantaine (Gedwongen verblijf gedurende een bepaalde tijd op een afgezonderde plaats van personen om een eventuele bestrijding van besmettelijke ziekten tegen te gaan), zogenaamd omdat de nazi’s wilde voorkomen dat de gevangenen ziektes zouden verspreiden. Maar eigenlijk deden ze dat om de gevangenen duidelijk te maken hoe ze zich moesten gedragen. Ze kregen te horen dat hun naam hun er niks toe deed en dat ze nergens recht op hadden. Ze moesten uren in appél (verzameling van mensen in een rij waarbij de namen worden opgelezen om te kijken of iedereen er is) en moesten in het Duits geschreeuwde bevelen gehoorzamen, of ze het konden verstaan of niet. Als iemand iets niet snel genoeg deed werd hij/zij geslagen! Soms tot dood. Mensen die de quarantaine overleefd hadden moesten van ’s ochtends tot ’s avonds werken, soms nog langer! Gevangenen die buiten zwaar werk moesten doen droegen aan het eind mensen mee die gestorven waren tijdens het werken.

Een gevangenis binnen een gevangenis:

Barak 11 was in Auschwitz 1 de gevangenis. Daar zaten de “misdadigers van Auschwitz”, bijv. Mensen die niet hard genoeg werkten of die geprobeerd hadden te ontsnappen. Er zaten ook mensen bij die de gevangenen hadden geholpen proberen te ontsnappen en op weg naar hun werk eten gaven. Barak 11 had gewone cellen maar ook cellen waarin je alleen kon staan er was ook een terrein waar mensen werden doodgeschoten.

Selecteren van mensen:

De meeste gevangenen werden in overvolle veewagons naar Auschwitz en Birkenau vervoerd. In ongeveer 1 wagon zaten 80 mensen op elkaar gepropt. De gevangenen werden bij aankomst door schreeuwende officieren het perron op gejaagd. Politieke gevangenen werden na aankomst nadat alle lijken uit de wagon waren gehaald die onderweg gestorven waren. In Birkenau werden de Joden die aankwamen gelijk in groepen verdeeld. Ouderen en kinderen en mensen die konden werken. De meeste mensen wisten niet eens wat dat betekenden! Ze dachten dat de sterkste mensen eruit werden gehaald om het zware werk te doen. Maar oude en zieke mensen, kinderen en vrouwen om te werken waren ze meestal niet geschikt en werden meestal meteen vermoord. Maar 20% werd goed gekeurd om te werken en alleen zij kwamen op de lijsten van de kampadministratie. Na het selecteren van mensen werden hun namen in een nummer veranderd. Alle gevangenen moesten hun kleren en bezittingen in een papieren zak doen. Daarna werden de mensen kaal geschoren met mesjes die vaak niet meer scherp waren, en een groot douchelokaal in geduwd met water dat vaak opzettelijk! Te koud of te warm was.

Geen namen meer maar nummers!:

Daarna kregen ze gevangeniskleding. Daarna schreef een administrateur (iemand die de administratie bijhoudt) en kregen ze een nummer dat nummer werd op hun werkkleding geschreven in plaats van hun naam. Vanaf 1941 werd het nummer meestal op hun linkerarm getatoeëerd. Auschwitz was het enige kamp die dat deed om de dodenregistratie van dat kamp makkelijker te maken. Het klinkt erg, maar het was mogelijk dat er op een dag honderden mensen dood gingen. Tot 1943 werden om administratie redenen gevangenen gefotografeerd, behalve joodse mensen omdat de nazi’s dachten dat die toch niet lang meer zouden leven.

Auschwitz 1: barakken:

In 1940 bestonden de barakken uit één verdieping met muren die maar een steen dik waren. De vertrekken lagen aan allebei de kanten van een lange gang. De barakken zaten propvol. Later werd er op elke Barak een verdieping bij gebouwd en liep het aantal gevangenen per barak op tot 1000. In 1943 stond in de barakken een kolenkachel maar die stond er eigenlijk voor de sier want hij werd nooit gebruikt. Tadeusz Iwaskzo van het Staatsmuseum Auschwitz-Birkenau heeft uitgerekend dat de gevangenen 2,5 kubieke meter slaapruimte hadden. Als de nazi’s vonden dat de barakken overvol raakten bouwden ze een extra houten barak erbij meestal zonder vloer of verwarming omdat het maar tijdelijk was.

Het leven in Auschwitz 1:

In het begin was er geen wc of wasbak in de barakken. Ze waren alleen ingericht om te slapen. Op het terrein waren maar 2 waterputten en een grote kuil waar iedereen vanaf een plankje… . Later kwam er in elk blok een wasbak en toiletten voor de gevangenen. Soms lag er een stukje zeep. Gevangenen mochten altijd maar heel even wassen en … . Meestal was dat direct na het opstaan en vlak voor het slapen gaan. Getuigen hebben verteld dat mensen die langer dan 1 minuut in de badkamer stonden werden mishandeld en soms wel doodgeslagen. Het uitdelen van eten vond plaats in elke achterste gang van een barak. Het werd klaargemaakt in de keukenbarak en in grote ijzeren vaten gedaan. Iedereen kreeg net genoeg om niet dood te gaan van de honger. De ss-officieren (Hitlers persoonlijke bewakingsofficieren) haalden de beste voedingsmiddelen eruit en de gevangenen mochten dan blij zijn als ze 1300 calorieën kregen in plaats van de benodigde 1700!

Porties eten per dag:

Ontbijt:
500 ml koffie of thee die gewoonlijk uit niets meer bestond dan uit gedroogde
Bladeren of schors, meestal berk met heet water.

Lunch:
750 ml waterige aardappel- of koolsoep met soms wat groente of een beetje vlees.

Avondeten:
300 gram brood, 25 gram boter, 25 gram worst of kaas en een theelepeltje bietenjam.

Gezondheid en sanitaire voorzieningen:

In Auschwitz 2 moesten mensen hun behoefte buiten in een kuil doen. Later werden er speciale barakken gebouwd met douches en toiletten waar gevangenen alleen op bepaalde momenten gebruik van mochten maken. Er was geen wc-papier en er waren ook geen wastafels om je handen in te wassen. Veel mensen hadden door te weinig eten last van diaree, en omdat er geen wastafels waren (sanitaire voorzieningen) werd het alleen maar erger.

Wassen:

Het was bijna onmogelijk om jezelf schoon te houden. Auschwitz 2 lag in een moerassig gebied maar toch was er nooit veel water. Er waren ook meestal geen sanitaire voorzieningen. Mensen mochten heel soms douchen bij douches die speciaal waren aangelegd. En dat moest allemaal tegelijk. Ze moesten zich uitkleden in de barak en dan naakt! (ook ’s winters) naar de douches rennen. Dat was voor mensen die ziek waren levensgevaarlijk.

Hygiëne:

In Auschwitz 2 waren de keukens, toiletten, washokken en douches in stenen gebouwen. Het voedsel was even slecht als in de andere kampen van Auschwitz. Maar alles werd er niet beter op. Alles mocht net als in de andere kampen net zo weinig gebruikt worden. De gevangenen zaten daarom ook onder de luizen en vlooien die zich zonder moeite verspreidden. Daarom werden mensen dan ook goed schoongemaakt. Ze werden dan ondergedompeld in water waaraan chloor was toegevoegd. Als gevangenen dat niet wilden werden ze soms net zo lang ondergedompeld tot dat ze verdronken! De barakken in Auschwitz 2 bestonden uit twee slaapzalen en hadden allebei een eigen toilet. De slaapruimtes hadden allemaal 1 deur. En in de wasruimte stond een kachel. In elk toiletgebouw stonden 8 toiletpotten, net als in Auschwitz 1. Dat is dus heel weinig. In 1944 begonnen de Nazi’s met het aanleggen van echte toiletruimtes. Van elke ruimte werd een stukje van een slaapzaal weggehaald. Maar eigenlijk was die aanleg alleen voor de buitenwereld om te laten zien dat de gevangenen het nog niet zo slecht hadden. Maar de toiletruimtes zijn nooit aangesloten op het riool en waterleiding. Het was dus alleen maar om de slaapruimtes te verkleinen.

Onzichtbare mensen:

Ik heb het nu eigenlijk alleen nog maar gehad over levende mensen. Maar vanaf 1942 werden er mensen die aankwamen in veewagons nooit geregistreerd. Ze werden in Auschwitz meteen doodgemaakt. Het meest joodse mensen. Overal waar de nazi’s aan de macht kwamen werden joden vervoerd naar Auschwitz en vermoord. Ze waren dan meestal heel lang onderweg zonder eten en drinken en met soms een emmer om in te poepen en te plassen en voor wagenzieke mensen te kotsen. Veel mensen overleefden dit niet en overleefde je dit wel dan werd je meteen vergast. Het enige wat overbleef waren hun bezittingen die werden opgeslagen in een speciale barak in Auschwitz 2. Restaurateurs hebben crematorium 1 weer opnieuw opgebouwd om de mensen te laten zien hoe de nazi’s cremeerden. De lichamen van doden werden op karren naar crematoria gebracht.

Hoeveel mensen?:

Hoeveel mensen zouden op die manier zijn vermoord. Het precieze aantal doden zou nooit ontdekt worden. Onderzoek heeft verteld dat er minstens 1.500.000 mensen zijn vermoord. De nazi’s hebben alles haastig ontruimd en hebben alles geprobeerd op te blazen en te verbranden met spullen die mensen nog hadden. Ze hebben ook geprobeerd al papieren en documenten te verbranden. Maar het is niet gelukt om alles te verbranden. Daarvoor waren de kampen te groot en de russen kwamen sneller dan gepland. Er is dus wel wat bewijsmateriaal bewaard gebleven. Van die papieren en getuigenverklaringen hebben we een beeld kunnen bouwen van wat er in Auschwitz precies gebeurde.

Bewijsmateriaal:

In het staatsmuseum van Auschwitz liggen stapels kleren. Truien, tandenborstels en nog meer bezittingen die de nazi’s niet meer hebben kunnen verbranden. Aan de spullen kun je zien dat er niet alleen volwassenen zijn vermoord maar ook kinderen. Niet alleen in Auschwitz maar ook in andere concentratiekampen.

Herdenking Auschwitz:

Elk jaar op de laatste zondag van januari wordt de bevrijding van Auschwitz herdacht. Bij het Auschwitz-monument in het Wertheimpark (Amsterdam). Tijdens de herdenking wordt er een korte toespraak gehouden en er wordt zigeunermuziek gedraaid. Daarna kunnen mensen bloemen en kransen neerleggen bij het monumt. Voor de herdenking verzamelen mensen zich bij het stadhuis in de "Boekmanzaal". Vanaf daar gaan mensen in een stille tocht te voet naar het monument. Na de herdenking verzamelen de mensen in het Europarestaurant van de RAI daar is dan een soort reünie om mensen te ontmoeten en om met elkaar te praten. Tijdens de bijeenkomst zijn er toespraken en optredens.

Tijdschaal:

1933: De nazi’s komen aan de macht in Duitsland.

1935: op 15 september worden de anti-joodse wetten ingevoerd door Hitler

1940: de nazi’s richten Auschwitz 1 op

1941: Auschwitz 2 wordt opgericht, dit zorgde ervoor dat de joden werden vermoord

1945: de Russen bevrijden Auschwitz