Das Brandenburger Tor

Brandenburger Tor Na slechts twee jaren bouwtijd verrees in 1791 de Brandenburger Tor aan het eind van de 'Linden'. Als poort van de vrede gebouwd, als poort van de triomf misbruikt, als poort van de splitsing geïsoleerd en als poort van de eenheid gerestaureerd' stond in de oorkonde van de restaurateurs te lezen bij de plechtige heringebruikneming in 1991. Geïnspireerd door de Atheense propyleeën ontwierp Carl Gotthard Langhans een classicistische, onder de naam 'Friedenstor' ingewijde poort, rustend op twaalf Dorische zuilen. De Brandenburger Tor ontwikkelde zich tot hét symbool van Berlijn en werd niet zelden als coulisse gebruikt als er'geschiedenis gemaakt' moest worden. Het beroemde vierspan, de quadriga, kreeg in 1795 zijn plaats boven op de poort. Als model voor de godin Victoria (of, juister, Nikè, want zo noemden de Grieken de godin der overwinning) diende geen antiek voorbeeld, maar een meisje uit het volk. Johann Gottfried Schadow, de ontwerper van het vierspan, had de Potsdamse koperslager Emanuel jury opgedragen om van zijn schets een houten model te maken. De koperslager ontdekte onder de dochters van zijn broer de energieke, expressieve Ulrike. Sindsdien temt 'Riekchen' de vier trotse paarden. In 1806 marcheerde Napoleon door deze poort en om zijn triomf te onderstrepen ontvoerde hij de quadriga als trofee naar Frankrijk. Pas in 1814, na de bevrijdingsoorlogen, keerde 'Victoria' terug naar Berlijn. Ter ere van haar thuiskomst verving Schinkel, monumentenbouwmeester bij uitstek, de 'vredeskrans' in de hand van de godin door het IJzeren Kruis (een triomfantelijk symbool voor de overwinning op Frankrijk) en veranderde daarmee het karakter van het eens als 'vredespoort' ontworpen bouwwerk in een arc de Triomphe voor het Pruisische militarisme. In 1848 trokken de troepen van generaal Wrangel door deze poort om de Duitse revolutie de kop in te drukken. Voor het grootste spektakel zorgden evenwel de nazi's: nadat al in 1933 de legendarische fakkeloptocht van de SA door de poort getrokken was, herhaalde dit toneel zich nogmaals in 1939, ter gelegenheid van Hitlers vijftigste verjaardag. Deze keer ging de stoet echter voor het eerst de andere kant op: naar buiten. Symbolisch de wijde wereld tegemoet? Het slot van WO II betekende voor de quadriga bijna het einde. Een artillerievoltreffer deed de godin samen met de wagen smelten; slechts tweeëneenhalf paard bleef behouden. Op 13 augustus 1961 werd de Brandenburger Tor, die precies op de grens tussen Oost en West stond, van de ene dag op de andere een poort van nergens naar nergens, die Unter den Linden in het beroemdste 'dead end' ter wereld veranderde. Net op tijd voor zijn tweehonderdjarig jubileum in 1991 werd de Brandenburger Tor in al zijn glorie hersteld. Het grote reliëf onder het vierspan toont weer ongeschonden de 'triomftocht van Victoria'. [plaatje0] De Brandenburger Tor op de Euro: [plaatje1]