Kasteel Amstenrade

Kasteel Amstenrade Historische inleiding; Het 1ste kasteel van Amstenrade werd gebouwd tussen 1200 en 1300. Het was een veilig en verdedigbaar herenhuis in een bronnengebied. Dit versterkte huis op een heuvel (motte) lag hoogst waarschijnlijk in de Bongerd achter de kerk in de buurt van de Oee, een waterrijke vlakte ter hoogte van de huidige Brunssummerweg. De bewoners waren o.a. De Vrien en later Huyn. Rond dit zogenaamd kasteel ontstond een ster-vormig wegenstelsel. Het kasteel werd tijdens de 80-jarige oorlog verwoest. Het 2e kasteel. Er werd omstreeks 1650 een nieuw kasteel gebouwd in Maaslandse Renaissance-stijl (zoals kasteel Hoensbroek, Neubourgh en Eysden). Het had een gesloten binnenplaats en een vierkante en drie ronde torens , alles omgeven door een gracht. Het was achtereenvolgens eigendom van de familie Huyn, Von Salm, Dietrichstein en de prinsen de Ligne. De de Lignes woonden niet in het kasteel, maar in Beloeil, zodat het kasteel in de loop van de 18e eeuw in verval raakte. De Akense architect Couven heeft wel in opdracht van deze familie metingen verricht voor restauratie, maar deze plannen zijn nooit uitgevoerd. In 1779 werden de graafschappen Geleen/Amstenrade en het kasteel gekocht door een rijke, Luikse bankier, Nicolaas Willems. Het 3e kasteel. Nicolaas Willems liet het verwaarloosde kasteel afbreken en herbouwen naar plannen van de Luikse architect Bartholomé Digneffe. Bij de afbraak bleven de vierkante hoektoren en een klein deel van de noord-west vleugel bewaard. Er zouden in Luiks classicistische stijl 3 vleugels in U-vorm gebouwd worden, maar door de vroegtijdige dood van Willems in 1788 werd de bouw tot 2 vleugels beperkt en interieur en exterieur onvoltooid. Willems was ongehuwd en heeft de erfenis nagelaten aan een nicht, Victoire de Hayme de Bomal. Zij was getrouwd met Claude-Romain d’Ansembourg. De d’Ansembourgs waren forgers. Ze hadden ijzergieterijen en walserijen in Luik. Na de dood van Victoire in 1806 ging het gehele bezit naar haar zoon Jean Baptiste. Het kasteel Amstenrade; Het kasteel wordt nu bewoond door de hoogbejaarde gravin Myriam en door haar zoon graaf Lambert de marchant et d’Ansembourg en zijn gezin. Het is een rijks-monument vanwege zijn cultuur-historisch belang. Het gebouw heeft bakstenen muren met op de buitenhoeken vlakke mergelstenen pilasters, versierd met trigliefen aan de bovenkant. Het telt 3 verdiepingen boven een sousterrain. De hoofdvleugel is rechts met een provisorische eindgevel afgesloten. Zowel van binnen als van buiten is het ingericht door Luikse architecten. De achterzijde kent enkele recente wijzigingen (1930), bestaande uit een modern bordes met trap, ontworpen door H. Beyaert.
Het interieur; (zie tekening) *De vestibule (1) De hal ligt midden in de zijvleugel. Tot op 2/3 hoogte is alles origineel handwerk uit 1785. Daar liggen nog nota’s van in het kasteel archief. Omstreeks 1930 werd deze ruimte verhoogd. De ruimte van een opkamer werd bij de hal gevoegd, waardoor er een mooie, hoge entree ontstond. Het originele 2/3 gedeelte is houtsnijwerk, het bovenste bijgevoegde gedeelte is stucwerk in dezelfde stijl. Opvallend is de blauwe kleur op witte achtergrond, vergelijkbaar met Wedgewood uit eind 18e eeuw. Links liggen kantoor en zitkamer. *De ronde eetkamer (2) Een rond grondvlak was modern in de Rococo-tijd (+_ 1720). Bij de bouw in 1784 was dit eigenlijk ouderwets. Waarschijnlijk moest deze stijl een romantische sfeer aanbrengen. Het meest opvallende is de ‘trompe l’oeil’, het gezichtsbedrog of nep-perspectief. De gemarmerde houten pilasters en het stucwerk zijn van de gebroeders ‘les Bolles’. Het schilderwerk is aangebracht door werklieden van de Lovinfosse. De echt-marmeren schoorsteenin empire-stijl is van André Dumont uit Luik. Boven de kastdeuren zijn zogenaamde dessus-de-portes. *De salon (3) Vroeger was dit de biljartkamer. Het valt op dat hier geen schoorsteen is. Tegenwoordig is het een gezellige zitkamer voor de familie. Sober qua inrichting, enkel grote pilasters met ionische kapitelen. Van het meubilair is niets origineel. De 2 grote schilderijen die er hangen stellen voorouders vab de gravin uit Tsjecho-Slowakije voor. Dan is er nog een schilderij van een Oostenrijkse prinses. *De torensalon (4) Dit is het oudste gedeelte van het kasteel, de toren van het 17e –eeuwse slot (van het 2e kasteel). Het is een gezelschapsruimte. In deze kamer wordt de onverbrekelijke samenhang tussen huis en park nog eens benadrukt. De ramen zijn vergroot zodat men een beter zicht heeft op de engelse landschapstuin. *Corridor (5) Vroeger was dit de ‘deftige’ kamer met boiserie. Tegenwoordig heeft het de functie van een doorgang doordat veel ruimte is benut voor de aanleg van een lift en dienstentrap. *Grote zaal (6) In het oorspronkelijke bouwplan van Digneffe moest dit de entree worden, de centrale vestibule met een statige trap. Het plafond heeft een schildering op stuc van De Lovinfosse. Het heeft door mijnschade veel geleden. *Boiserie-salon (7) De boiserie was vroeger in de corridor aangebracht en is eind 19e eeuw naar deze ruimte veplaatst. Waarschijnlijk omdat dit praktischer was. Buitenaanzicht; Rond het kasteel heeft zich inmiddels een stervormige nederzetting ontwikkeld, waarbij de oorspronkelijke wegen allemaal naar het kasteel leidden, zoals de Kemkensweg, de Hagendorenweg, de Oudestraat, de Allee naar Hommert en de Poststraat. De hommerter Allee zal reeds vroeger de oprijlaan van het kasteel zijn geweest. Het laantje dat nu nog te herkennen is in het kasteelpark, zal over de grote weg doorgelopen hebben naar Hommert. De huidige verbinding via de Hoofdstraat nu en de Allee is eerst in 1848 tot stand gekomen. Toen men met de aanleg van deze weg bezig was wist Graaf Jean Baptiste d’Ansembourg gedaan te krijgen dat de Allee naar hoensbroek recht op het kasteel aanloep en zo als oprijlaan kon dienen. Wel maakte de Allee toen een hoek van 90 graden met de Dorpsstraat. Door het drukke verkeer op deze weg heeft men later de bocht steeds flauwer moeten maken. Over de familie de Marchant et d’Ansembourg en hun huizen; De naam Ansembourg is afkomstig van een hoogte burcht in het Eischdal in Luxemburg. Reeds in de 15e eeuw zijn leden van de familie Marchant bekent als kooplieden en stadsregenten in Bouvignes in het graafschap Namen. De heren van Ansembourg waren in het begin van de 13e eeuw leenmannen van de graven van Luxemburg. De oude burcht van Ansembourg is nu grotendeels ruíne, welke in verschillende opzichten een karakteristiek voorbeeld is van een vroege goed verdedigbare hoogte burcht. Leden van de familie Ansembourg waren in het einde van de 17e eeuw actief in de Luxemburgse ijzerindustrie (hoogoven eigenaren) en bekleedden belangrijke ambten in het Hertogdom Luxemburg. Door een kinderloos huwelijk kwam het bezit van Ansembourg in handen van een universeel erfgenaam Thomas Baptiste Marchant, die in 1728 in de Oostenrijkse Nederlanden tot de adelstand werd verheven als Baron de Marchant et d’Ansembourg. Zijn zoon Lambert Joseph werd in 1749 in de gravenstand opgenomen. Na het kinderloos overlijden van koopman/bankier de Willems, die in 1779 het graafschap van Geleen en Amstenrade had gekocht van Charles Joseph Prins de Ligne, volgde hem in 1788 het geslacht de Marchant et d’Ansembourg op door het huwelijk van zijn nicht Victoire de Hayme de Bomal met Romain Joseph graaf de Marchant et d’Ansembourg. Leden van deze families bezitten of bezaten in Limburg de volgende kastelen: St.Jansgeleen, Neubourg te Gulpen, Puth in Voerendaal, Rivieren in Klimmen, Ravenbosch in Valkenburg, Bruysterbosch in Sint Geertruid en uiteraard Amstenrade. Onder Jean Baptiste graaf de Marchant et d’Ansembourg, heer van Ansembourg Amstenrade, Geleen en Hex (1782 tot 1854) was alle bezit nog eenmaal verenigt onder een persoon. Deze Jean Baptiste en na zijn overlijden zijn zoon Oscar waren de laatste door de Limburgse Ridderschap gekozen Presidenten van het Ridderschap van het Hertogdom Limburg.