Caravaggio

1. Biografie van Caravaggio

In 1599 kreeg hij zijn eerste publieke opdracht: de versiering van de Contarelli Kapel in de kerk van San Luigi dei Francesi. Deze bekleedde hij met scènes uit het leven van Mattheus zoals 'De roeping van de Heilige Mattheus' en 'Martelaarschap van de heilige Mattheus'. Rond 1601 kreeg Caravaggio zijn 2de grote opdracht, de versiering van de kerk van Santa Maria del Popolo in Rome, met o.a. "De bekering van de heilige Saulus" en "De kruisiging van de Heilige Petrus". Van dan af werd hij overstroomd met publieke opdrachten.

Caravaggio's privé leven was zeer tumultueus. Hij had een rebels karakter en kwam vaak in conflict met de wet. Hij werd verschillende malen gearresteerd en opgesloten. Enkele keren kon hij ontsnappen uit de gevangenis. Op 28 mei 1606, tijdens een tenniswedstrijd, geraakte Caravaggio betrokken in een moord: met een mes vermoordde hij zijn tegenstander. Hierdoor was hij verplicht Rome te verlaten en te vluchten naar Napels. Daar werkte hij gedurende enkele maanden aan werken zoals o.a. "De geseling van Christus". Deze werken waren cruciaal voor de verdere ontwikkeling van het naturalisme bij de Napelse kunstenaars. Dat zelfde jaar reisde hij verder naar Malta, waar hij gehuisvest was bij de ridders van St. John. Hier heeft hij één van zijn weinige portretten gemaakt, namelijk dat van één van zijn mederidders, Alof de Wignacourt. Op 14 juli 1608 wordt Caravaggio gekroond tot "de gratia" ridder van de orde van St. John. Later dat jaar werd Caravaggio opnieuw gevangen genomen. Opnieuw ontsnapte hij uit de gevangenis. Hierna vluchtte hij naar Syracuse in Sicilië. Daar schilderde hij enkele monumentale werken zoals "De begrafenis van de heilige Lucy" en "De verrijzenis van Lazarus". Dit waren enkele van de laatste werken van Caravaggio want op 18 juli 1610 stierf hij op de kust van Porte Ercole in Toscanië, door koorts opgelopen tijdens een poging om terug naar Rome te komen. Hij heeft Rome evenwel nooit bereikt.

Weinig kunstenaars hebben zo'n grote invloed gehad in de geschiedenis als de stormachtige Caravaggio in zijn korte leven. Zijn tot het uiterst doorgedreven uitspelen van de effecten van de lichtinval en van de lichttegenstellingen (clair-obscur) deden menige wenkbrauwen fronsen maar hebben beslist nieuwe impulsen gegeven aan de schilderkunst. Door Caravaggio veranderde het standpunt van vele Europese schilders van het idealistische standpunt van de Renaissance naar het standpunt dat realiteit van primair belang was. Men kan zeggen dat Caravaggio gezorgd heeft voor de doorbraak van het realisme en het echte begin van de barok.

2. Zijn werken

Caravaggio's werken kunnen ingedeeld worden in 2 grote groepen. Zijn vroegste werken waren vooral profane genretafereeltjes en stillevens waarvan hij voorbeelden had gevonden bij Titiaan. De meeste hiervan zijn gemaakt toen hij werkte in dienst van Kardinaal Francesco Maria del Monte. De bekendste zijn "De Jeugdige Bacchus" en "Fruitmand", één van de eerste stillevens uit de schilderkunst van het westen. In zijn latere periode maakte hij vooral religieuze schilderijen, meestal om een kerk te versieren. Zijn bekendste religieuze werken zijn "De roeping van de Heilige Mattheus", dat hij gemaakt heeft voor de Contarelli Kapel en "De bekering van de Heilige Paulus", wat bedoeld was voor de kerk van Santa Maria del Popolo in Rome.

Er zijn veel meningsverschillen geweest rond de werken van Caravaggio. Zijn natuurgetrouwe weergave werd door velen van zijn tijdgenoten als brutaal realisme ervaren. Hij hield zich niet aan de regels van het idealisme maar ging zijn gang in zijn eigen realistische stijl. Dit vonden ze barbaars. En wat zeker niet te aanvaarden was, was de manier waarop hij heiligen afbeeldde: gewoon zoals normale mensen, vaak al wat ouder, met een vuile vergeelde en verouderde huid. Er was geen verschil te merken in zijn schilderijen tussen een gewone mens en een heilige.

Hierna zal ik 2 van zijn werken bespreken:
 1 van zijn vroegere werken: Jeugdige Bacchus.
 1 van zijn latere, religieuze werken: De kruisiging van de Heilige Petrus.

3. Bespreking van 'De kruisiging van de heilige Petrus' (zie bijlage A)

De Kruisiging van de Heilige Peter in de kerk van Santa Maria del Popolo is één van de twee schilderijen die Caravaggio gemaakt heeft voor de versiering van de Cerasi Kapel. Het schilderij toont het moment wanneer het kruis, waarop de heilige Petrus ondersteboven genageld is, rechttrokken wordt. Petrus wordt niet voorgesteld als een sterke held (zoals heiligen vaak werden afgebeeld), maar als een oude versleten man, die pijn heeft en de dood vreest. Drie duistere mannen duwen en trekken aan het kruis om het recht te zetten. De gezichten van deze mannen zitten verborgen in het donker of zijn weggedraaid, wellicht omdat zij, als uitvoerders van deze vrede executie, niet herkend wilden /mochten worden. Op de grond ligt ook nog een blauw kleed. Dit is niet zonder enige betekenis: blauw is de traditionele kleur van de heilige Petrus. Verder liggen er nog een schop en enkele stenen op de grond.
Het schilderij is gemaakt op doek (niet meer op hout, zoals dat voordien werd gedaan). Om te schilderen gebruikte Caravaggio olieverf: dit bood meer mogelijkheden dan de tempara die voordien nog gebruikt werd, o.a. bij de dieptewerking. De penseelstreken zijn eerder fijn. In dit werk heeft Caravaggio weinig gebruik gemaakt van grove penseelstreken of vlekken. Het werk is heel precies, fijn, en nauwkeurig geschilderd. Wat ook opvalt, is de perfecte manier waarop het lichaam van Petrus geschilderd is: de nauwkeurigheid waarmee elk plooitje of elk rimpeltje geschilderd is. Ook de bouw van het lichaam is zeer precies. Dit wijst erop dat Caravaggio enige voorkennis had over het menselijk lichaam.
In de compositie kan men niet echt opvallende grondvormen onderscheiden. Caravaggio schildert gewoon wat hij ziet, op een realistische manier en maakt dus geen gebruik van herhaling, symmetrie, … De 4 figuren die aanwezig zijn, zijn vooral geconcentreerd op de linker helft van het schilderij.
Voor Petrus en voor de persoon op de voorgrond gebruikt Caravaggio vooral felle lichte kleuren, terwijl hij voor de twee achterste vooral donkere kleuren gebruikt. Ook de achtergrond is zeer donker. Dit maakt het soms moeilijk om het ene van andere te onderscheiden. Zo loopt het groen van het kleed van de achterste man over in het zwart van de achtergrond. De contouren van het groene kleed zijn daar niet meer zo duidelijk.
Om diepte te creëren in het schilderij heeft Caravaggio vooral gebruik gemaakt van overlapping; de manier waarop de vier figuren geschikt staan laat duidelijk de derde dimensie zien en toot goed wie er vooraan en wie achteraan staat. Daarnaast maakt hij ook gebruik van kleurschakeringen om het driedimensionale op te roepen: door de overgang van licht naar donker in de kledij en door schaduwwerking. Caravaggio maakt echter geen gebruik van perspectief om diepte te creëren: de achtergrond is volledig zwart. Bijgevolg is de dieptewerking alleen geconcentreerd op de voorgrond.
Deze figuren worden nog eens extra benadrukt, door het licht, dat hier van links invalt. De lichtinval in dit schilderij is zeer typerend voor Caravaggio: hij gebruikt de clair-obscur techniek, dit is een manier om vorm te bekomen, door te spelen met licht en schaduw. Door het felle licht, dat de figuren op de voorgrond verlicht, steken deze figuren sterk af tegen het donkere schaduwachtige van de achtergrond. Hierdoor ontstaat er een sterk contrast tussen licht en donker en tussen voor- en achtergrond. Met de clair-obscur wil Caravaggio een gevoel van drie-dimensionaliteit en echtheid creëren.
Ikzelf vind het schilderij zeer knap gemaakt. De uiterste precisie waarmee Caravaggio te werk gaat vind ik zeer indrukwekkend. Ook de manier waarop hij de figuren a.h.w. tot leven brengt is zeer knap: de levensechte gelaatsuitdrukkingen en de tragische handelingen. Ik kan zeer veel respect opbrengen voor Caravaggio, in zijn tijd moet hij toch wel veel lef en durf gehad hebben om deze gebeurtenis op zo'n realistische manier af te beelden. Kortom, van mij niks dan goeds over dit schilderij. Knap werk !!

4. Bespreking van 'Jeugdige Bacchus' (zie bijlage B)

Het schilderij Jeugdige Bacchus is één van Caravaggio's vroegere werken, het is geschilderd in de periode toen hij begon te experimenteren met het naturalisme. In werkelijkheid wordt Bacchus, de god van de wijn, eerder voorgesteld als een oude, geëerde godheid, dan zoals hier, als een ordinaire eerder mollige jongeman, gekleed als Bacchus. Dit is één van de typische kenmerken van Caravaggio: goden voorstellen als gewone mensen. Caravaggio gaat bij Bacchus zelfs nog een stapje verder: Bacchus' gezicht is lichtjes gebruind door de zon, wat in die tijd een teken was dat je niet uit de hoogste welvaartsklasse kwam. (bleek zijn was in Caravaggio's tijd een schoonheidsideaal).
Centraal in het schilderij zit Bacchus. Rond hem is een wit kleed gedrapeerd, maar dit op een zodanig vreemde manier dat er nog een deel van de matras zichtbaar is, waarop de jongen zit. Zijn hoofd is versierd met wijnbladeren en in zijn linkerhand houdt hij deftig een glas wijn vast. Voor hem staat een tafel met daarop een keurig geschikte fruitmand (het typische onderwerp van een stilleven) en een half lege karaf met wijn. Door de fruitmand en de andere voorwerpen kan men zeggen dat dit schilderij een soort van mengeling is tussen een stilleven en een portret.
Vooral aan de gezichtsuitdrukking, vind ik, kan je zien dat dit één van Caravaggio's eerste werken is. Het gezicht in zijn geheel, maar vooral ook de ogen zijn minder veelzeggend dan in zijn latere schilderijen.
Het schilderij is gemaakt met olieverf, op een doek. Olieverf is veel gemakkelijker om te gebruiken dan de voordien gebruikte tempera: het droogt veel trager en er ontstaat een soort van doorzichtbaarheid wanneer er meerdere kleuren boven elkaar worden aangebracht.
Het is niet duidelijk te zeggen welke penseelstreken Caravaggio gebruikte. Wat wel opvalt is het kleed dat Bacchus aanheeft: deze is met heel veel fijne lijntjes gemaakt zodat de structuur van het kleed en de plooien ervan duidelijk worden. Voor de achtergrond heeft Caravaggio gebruik gemaakt van vlekken in verschillende tinten bruin en zwart die dan in elkaar overlopen en zo één geheel vormen.
Als je naar het schilderij kijkt en alleen maar op de kleuren let, dan is er één ding dat meteen in het zicht springt: Bacchus zelf. Hij en zijn kleed zijn geverfd in lichte kleuren waardoor hij opvalt. De rest van het schilderij is geverfd in donkerdere tinten, zodat deze eerder bijzaak worden en op het eerste gezicht niet zo belangrijk lijken. Met daarbij nog een donkere achtergrond ontstaat er een soort van contrast tussen licht en donker.
Er is niet veel dieptewerking aanwezig in het werk: atmosferisch- en lijnperspectief heeft Caravaggio niet gebruikt. Om toch een beetje diepte te creëren heeft Caravaggio gebruik gemaakt van overlapping. Er is ook een klein beetje gebruik gemaakt van schaduw (zoals bij de karaf wijn) om het driedimensionale nog wat beter weer te geven.
Het licht in dit schilderij valt in van links en zorgt er vooral voor dat Bacchus nog meer benadrukt wordt. Het clair-obscur effect is in dit schilderij reeds een heel klein beetje aanwezig. Het staat nog in z'n kinderschoenen, maar hier legt hij reeds de basis voor een fenomeen waarvoor hij later zeer bekend zou worden, en wat als het ware zijn eigen kenmerk zal worden.
Ik vind het schilderij wel zeer mooi, maar toch vind ik het minder geslaagd dan zijn andere werken. Vooral de gezichtsuitdrukking vind ik maar pover, maar misschien was dit juist de bedoeling. Ik vind niet dat er aan dit schilderij iets is waardoor het meteen opvalt, of waardoor ik er direct ga van houden. Maar voor de rest vind ik het wel knap gedaan.

5. Mijn mening.

Ik heb zeer veel bewondering voor Caravaggio en zijn werken. Vooral zijn lef en durf wekken bewondering. Hij was een man die het aangedurfd heeft om in zijn tijd te breken met de bestaande gebruiken en tradities in de kunst. Er zijn 3 elementen in zijn manier van schilderen die voor veel opschudding hebben gezorgd, maar toch wel invloed hebben gehad op de geschiedenis en op de verdere manier van schilderen:
 Caravaggio durfde het aan om de goden niet meer voor te stellen als helden, maar wel als doodgewone mensen.
 Caravaggio was ook de eerste die gebruik maakte van het clair-obscur effect in zijn schilderijen.
 Hij wordt eveneens beschouwd als de grondlegger van het realisme. Hij was tegen het idealisme en als reactie daartegen schilderde hij alles zeer realistisch.
Door deze drie elementen in de schilderkunst en ook door de manier waarop hij zijn leven geleid heeft, is Caravaggio als het ware een soort revolutionair en dit bewonder ik echt.

Ik vond deze opdracht leuk om uit te voeren. Op die manier ben ik een beetje meer over de schilderkunst te weten gekomen en ben ik er een beetje meer van gaan houden. Ik heb echt zeer veel bewondering voor alle schilders, niet alleen voor Caravaggio; het is fantastisch hoe zij zulke magnifieke dingen kunnen maken met alleenmaar een doek en wat verf.
Het was wel niet altijd even makkelijk om de informatie van het internet te verwerken. De informatie moet zeer kritisch bekeken en geselecteerd worden, want soms vind je 2 verschillende verhalen over een zelfde gebeurtenis. Zo kon ik bijvoorbeeld op verschillende sites lezen dat Caravaggio geboren was in 1571, terwijl er op andere te lezen stond dat hij in 1573 geboren was. Ook over de manier waarop hij gestorven is, is er onenigheid: sommigen zeggen dat hij een natuurlijke dood gestorven is, anderen zeggen dat hij malaria had en nog anderen hebben het over de griep. Na het raadplegen van nog andere bronnen (boeken), heb ik, denk ik, de juiste versie van de gebeurtenissen gevonden.
Ik heb er veel werk aan gehad om alles op te zoeken, te vertalen en te noteren, maar ik moet toegeven dat ik het een leuke opdracht vond.

6. Gebruikte bronnen

Internet sites
http://www.art.unt.edu is de site van de 'School of Visual Arts', van de universiteit van noord Texas (VS). De gebruikte taal is Engels. Behalve in de logo's is er niet veel kleur aanwezig en alles staat op een witte achtergrond. Veel informatie heb ik er niet gevonden. Er was iets geschreven over de kunstenaar zelf, over de kunststroming waartoe hij behoort en over de periode waarin hij leefde. Dit alles zeer beknopt en zonder illustraties. Er zijn wel veel links, o.a. naar sites van andere universiteiten en naar musea, maar het is wel beperkt tot musea of universiteiten in de VS.

http://gallery.euroweb.hu Deze site is een soort van een digitale kunst galerij, met meer dan 9200 schilderijen en beeldhouwwerken uit de periode van 1150 tot 1800. De site is zeer uitgebreid. Waarschijnlijk is er van elke kunstenaar of schilder uit die periode iets te vinden. Het is zeer ordelijk, met passende kleuren, op een grijze achtergrond en er is zelfs muziek aanwezig. Het is gemakkelijk om er iets te vinden: de kunstenaars staan alfabetisch gerangschikt. Over elke kunstenaar is er een uitgebreide biografie aanwezig en een beschrijving van bijna al zijn werken (met foto). Van deze site heb ik zeer veel informatie gehaald. De site is gemaakt door Emil Kren en Daniel Marx. De gebruikte taal is Engels. Er worden bijna geen links aangeboden op de site.

http://www.artchive.comDit is een zeer uitgebreide site, met keuze mogelijkheden, zowel volgens kunstenaar of volgens de periode van de kunst. Over de kunstenaar is er een grote biografie te vinden en een lijst van zijn werken, met foto, en bij sommige werken ook staat er ook wat meer uitleg. De site is gemaakt door Mark Harden en is in het Engels. De achtergrond is uitsluitend wit, met zwarte tekst. Behalve voor logo's en foto's worden er geen kleuren gebruikt. Er worden enkele links aangeboden, die geordend zijn in 3 categorieën: Kunstenaars, Musea, Bronnen.

http://sunsite.dk/cgfa Op deze site is er een uitgebreide lijst van kunstenaars. Over elke kunstenaar vind je een uitgebreide biografie en een lijst met al hun werken, met foto, maar zonder verdere uitleg. Er worden kleuren gebruikt, op een grijze achtergrond. Het is eenvoudig om een kunstenaar te vinden: men kan zoeken in een alfabetische namenlijst, of d.m.v. de plaats waar hij woonde en de periode waarin hij leefde. De site is gemaakt door Carol Gerten-Jackson. De gebruikte taal is Engels. Er worden geen links aangeboden.

http://www.mcs.csuhayward.edu~malek Dit is de homesite van een zekere Malek, die te vinden is via de site van 'California State University, Department of Mathematics and Computer Science'. De site biedt heel veel informatie over allerlei zaken, maar slechts een beperkte informatie over de kunstenaars. Er is enkel een beknopte biografie en een 9-tal foto's van werken van de kunstenaar terug te vinden. De opbouw van de site is wel goed. Er worden veel kleuren gebruikt op achtergronden met een patroon in. Er zijn 'special effects' aanwezig, zoals bewegende voorwerpen en speciale overgangen van de ene naar de andere pagina. En er is rustgevende achtergrondmuziek aanwezig. Links heb ik er niet gevonden.

Boeken
 KONIG, E., Masters of Italian art, Caravaggio, 1e druk, Könemann Verlagsgesellschaft, Köln, 1997.
 Schilderkunst van A tot Z, 3e druk, Koninklijke Smeets Offset B.V., Weert, 1994.
 MAINSTONE, M. & R., Kennismaking met 17e eeuwse kunst, 1e druk, Kosmos Z&K Uigevers, Utrecht/Antwerpen, 1994.
 MORREN, P., Eenheid en verscheidenheid in de Europese cultuur, Barok, 1600 tot 1750, 1e druk, VLGM-ESIC, Antwerpen, 1997.

Bijlage A

Caravaggio
De Kruisiging van de heilige Petrus
ca. 1600
230 x 175 cm
Olieverf op linnen
Cerasi Kapel, Santa Maria del Popolo, Rome

Bijlage B

Caravaggio
Jeugdige Bacchus
ca. 1595
93 x 85 cm
Olieverf op linnen
Florence, Galeria degli Uffizi