Walvissen

INLEIDING

In dit werkstuk gaan we het hebben over de walvisachtige en dolfijnen.
In totaal zijn dat er wel 73, maar dit zijn de meest bekenden:

Blauwe vinvis

Gewone vinvis

Groenlandse walvis
Potvis
Bryde-walvis Orka

Narwal Dwergvinvis Butskop Dolfijn

Bultrug

We gaan het over een paar soorten hebben in dit werkstuk.
Vroeger waren de voorouders van de walvissen landdieren met vier poten.
Waarschijnlijk grazers als het paard en schaap die zo’n 50 tot 70 miljoen
jaar in het water zijn gaan leven.
Na verloop van tijd veranderde de voorpoten in peddels en
verschrompelden de achterpoten. Ook ontwikkelen de rugspieren zich
om de staart heen en weer te bewegen. En werd de staart een walvisstaart
met vinnen.

DE WALVIS

Landzoogdieren zijn geschikt om op het land te leven, maar niet in het water.
De snelste menselijke zwemmer kan nog niet half zo goed zwemmen als een vis.
In het water verliest een mens snel zijn lichaamstemperatuur.
We kunnen onder water niet ademhalen, we kunnen niet diepzeeduiken zonder flessen met perslucht.
We kunnen niet goed zien horen of ruiken onder water.
Alle landzoogdieren kennen deze problemen, maar de walvisachtige hebben die niet.

Hoe snel kunnen walvissen zwemmen?

Grote walvissen leggen tijdens de trek gemiddeld 16-20 km per uur af.
Vinvissen kunnen op korte afstanden een snelheid van 30 km halen,
maar zij raken snel vermoeid.

Hoe diep kunnen walvissen in het water?

De meeste walvissen leven vlak onder de zeespiegel, waar hun voedsel zit en duiken vrijwel nooit.
Maar ze kunnen veel langer dan andere zoogdieren hun adem in houden en hebben meer zuurstof in hun bloed en spieren, waardoor ze niet zo vaak adem hoeven te halen.
Er zijn maar een paar soorten die hun voedsel van diep halen.
De potvis gaat het diepst, die gaat dieper dan 1000 meter en hij blijft langer dan een uur beneden.

Waterdicht

De huid van een walvisachtige is zacht en rubberachtig en volledig waterdicht.
Hij kan die huid bewegen zodat hij vloeiender door het water stroomt.

Walvisachtige hebben een hoge lichaamstemperatuur van
ong. 38-39°C.
Ook heeft de walvis een speklaag onder de huid die de warmte vast houd als hij onder water is.
Tandwalvissen en baardwalvissen.

De walvis wordt in 2 hoofdsoorten onderverdeeld: de tandwalvis en de baardwalvis.
Van de tandwalvissen hebben er een paar tientallen tanden andere slechts een paar.
Ze leven van vis, inktvis en allerlei andere soorten grote prooi.
De baardwalvis heeft geen tanden, maar een zeef van balein in zijn bek, ook wel walvis baard genoemd, en eet hele kleine dieren door ze te zeven.
Er bestaan meer verschillen tussen de twee soorten, lang geleden waren ze waarschijnlijk twee verschillende soorten landzoogdieren.
Veel walvissen kennen we alleen van fossiel.
Tegenwoordig zijn er 64 tandwalvissen en 9 soorten baardwalvissen.

BLAUWE VINVIS

Feiten:

Orde: Baardvissen.

Familie:Vinvissen.

Latijnse naam: Balaenoptera musculus.
Kleur: Grijs of grijsblauw, gevlekt.

Lengte: tot 25 à 33 m.
Gewicht: 180 ton.

Leefgebied: Wereldwijd in alle oceanen. ( maar meestal in zuidelijke oceanen)

Kenmerken

De blauwe vinvis is bijna nooit blauw (eerder matgrijs van boven en lichtgroen van onder).
Aan het uiteinde van hun lichaam zit een kleine rugvin. Ze hebben brede,
puntige vinnen en een staartvin van 6 meter breed.

Voedsel

De Blauwe vinvis voedt zich met garnaalachtige schaaldieren.
Zodra hij een school van deze schaaldieren ziet opent hij zijn bek en maakt deze nog groter door de plooien in zijn keel uit te zetten.
Op deze manier stroomt er een heleboel water naar binnen, waarin duizenden schaaldiertjes zitten.
Dan doet hij zijn kaken dicht en drukt het water er via zijn tanden
(die zijn dus een soort zeef) uit, zodat de schaaldieren achterblijven.
Die schept hij dan met zijn tong zijn keel in.

De jongen

De jongen worden geboren in warm water, omdat ze bij de geboorte nog niet zo veel vet hebben en anders zouden sterven in het koude water.
Ze zijn al 7 meter als ze geboren zijn. En drinken ze melk bij de moeder.
In twee tot zes zijn ze twee keer zo lang en na vijf tot zes maanden zijn ze
groot genoeg om mee te trekken met hun moeder.
Als ze vijf tot zes jaar zijn, zijn ze oud genoeg om te paren.

DE ORKA

Feiten
Orde:
Tandwalvis
Familie:
Dolfijnen
Latijnse naam:
Orcinus orka
Kleur: Rugzijde
zwart, buikzijde
wit, witte
vlekken boven de
ogen
Lengte: Tot tien
meter
Gewicht: Tot
onegen
Leefgebied:
Wereldwijd

Kenmerken

Orka’s zijn fel zwart en wit.
De rugzijde is zwart, met ronde zwarte vinnen en aan de bovenkant een zwarte staartvin.
Veel orka’s hebben een zadelvormige grijze vlek achter de rugvin.
Aan de onderkant zijn ze van hun keel tot staart wit.
Ze hebben een opvallend witte vlek achter de ogen en op de zijkant een witte vlek die halverwege naar boven loopt.

Voedsel

De orka eet gewoonlijk vis en pijlinktvis, maar ze hebben grote kaken, waarmee ze ook grote dieren kunnen eten.
Zoals zeevogels, zeehonden, zeeleeuwen en kleinere dolfijnen.

DE POTVIS

Feiten:
Orde: Tandwalvissen

Familie: Potvissen

Latijnse naam: Physeter catodon

Kleur: Donker blauwgrijs tot bruin, onderkant lichter

Lengte: Mannetjes tot 18 meter, vrouwtjes tot 12 meter.

Gewicht: mannetjes tot 55 ton, vrouwtjes 20 ton

Leefgebied: Wereldwijd in alle oceanen of grote zeeën

Kenmerken

Een potvis is een groot dier en aan de zijkanten is hij plat.
Hij is bruin tot grijs en hij heeft een ruw en rimpelige huid.
Zijn kop is vierkant met een blaasgat in de linkerhoek.
Hij heeft brede vinnen een enorme staartvin.

Voedsel

De potvis eet vooral inktvis.
Sommige soorten vangen ze niet ver onder de zeespiegel, maar voor andere inktvissen duiken ze honderden meters in het water.
Een paar honderd meter onder de zeespiegel is het altijd donker en kunnen de potvissen niks zien. Waarschijnlijk maken ze daarom gebruik van echolokatie; ze stoten klankgeluiden uit die van de prooi terugkaatsen en zo weet de potvis waar zijn prooi is.

De pot

Het vierkante hoofd van de potvis is een enorme ‘pot’ gevuld met een klont wasachtige vloeistof, de spermaceti.
Niemand weet waar dit voor is, misschien is het een soort vlotter die ervoor zorgt dat de potvis rechtop in het water kan staan met zijn neusgaten omhoog.

De jacht

Er is 300 jaar op de potvis gejaagd, vooral vanwege de traan.
Tegenwoordig is de potvis beschermd maar ze zijn niet zeldzaam en worden ook niet met uitsterven bedreigd.
Waarschijnlijk zijn er nog zo’n 3 tot 400.000.

DE BULTRUG

Feiten:

Orde: Baardwalvis
Familie:Vinvissen
Latijnse naam: Megaptera novaeangliae

Kleur: Meestal grijs-zwart

Lengte: tot 15 meter

Gewicht: tot 30 ton

Leefgebied: Wereldwijd

Kenmerken

De bultrug is donkergrijs of zwart, met lichtgrijze of witte vlekken onder zijn keel of kin.
De vinnen zijn zwart en wit of gestippeld. De staartvin is meestal zwart van boven en aan de onderkant zwart-wit.
De bultrug is de dikste en langzaamste vinvis.

Voedsel

De bultrug eet plankton: drijvende massa’s plantjes en dieren die hij uit het water zeeft.
Hij zwemt met een open bek, door een school voedsel.

Kenmerken

De bultrug is donkergrijs of zwart, met lichtgrijze of witte vlekken onder zijn keel of kin.
De vinnen zijn zwart en wit of gestippeld. De staartvin is meestal zwart van boven en aan de onderkant zwart-wit.
De bultrug is de dikste en langzaamste vinvis.

De staartafdruk

Geen een bultrug heeft hetzelfde zwart-witte patroon op hun staartvin.
Door deze staartafdruk te fotograferen kunnen wetenschappers walvissen (bultruggen) herkennen.

DE DOLFIJN EN DE BRUINVIS

Alle kleinere tandwalvissen worden dolfijnen of bruinvissen genoemd.
Het verschil tussen een bruinvis en een dolfijn is
dat een bruinvis een ronden snuit heeft en een dolfijn
een spitse en lange snuit.
In totaal zijn er achtendertig soorten. Tweeendertig soorten dolfijnen en zes soorten bruinvissen.

De dolfijn

Een echte dolfijn heeft een lange snuit, scherpe tanden en een rond voorhoofd met een dubbel blaasgat in zijn kont.
Behalve de orka en griend zijn ze allemaal tussen de 1,5 en 3 meter lang, slank, snel en gestreept of gevlekt.
Er bestaan vijf soorten rivierdolfijnen. De andere zijn zogenaamde ‘ echte’ dolfijnen en eigenlijk een gemengde groep waar niemand een naam voor wist te bedenken.
Er bestaan er zoveel dat de biologen ze met bepaalde kenmerken in onderfamilies hebben verdeeld.

De bruinvis

De bruinvissen hebben de zelfde vorm en kleur als de dolfijnen.
Maar ze zijn meestal korter, dikker. Hun gezicht is ronder, zonder een snuit en hun tanden zijn vlak en niet puntig zoals bij de dolfijn soorten.
Gewoonlijk hebben ze er drieentwintig aan iedere kant en boven en onder.
De rugvin is driehoekig en staat meestal recht op.
De meeste zijn van boven zwart of donker bruin-grijs, en wit of bleek tot donkergrijs op de buik.
Zij hebben niet zoveel strepen als de dolfijnen.

De zes soorten zijn:
De Dalbruinvis
Brilbruinvis
Californische bruinvis

Bruinvis van Burmeister

Indische bruinvis
Gewone Bruinvis

DE GESTRANDE WALVIS

Veel walvissen en dolfijnen sterven op zee, waar hun lichaam in stukken breekt en door vis en andere aaseters wordt opgegeten.
Soms drijven pasgestorven walvissen naar de oppervlakte.
Ze worden uiteindelijk met de stroom meegetrokken en spoelen dan op de kust aan.
Als ze al een paar dagen dood zijn stinken ze en zien er niet uit.
De mensen willen zo snel mogelijk van ze af door ze terug in zee te duwen of ze te begraven onder het zand.
Maar een dode walvis kan voor een wetenschapper heel interessant zijn.
Omdat het misschien een hele bijzondere walvis is.
Hij fotografeert hem en ontleed hem.

DE WALVIS EN DE MENS

De walvisvangst

Duizenden jaren heeft de mens op walvissen gejaagd, vooral vanwege vlees en spek.
Honderden jaren geleden konden de eerste jagers de walvissen alleen maar de kust opjagen. Later leerden ze hoe ze met netten en speren de walvis moesten vangen.
De traan en het vet leverde erg veel geld op.
De walvis vangst neemt al behoorlijk af Arctica vangt ieder jaar enkele walvissen voor het voedsel.
Alleen de Noren en de Japanners blijven heel veel op ze jagen.
Hoewel het afneemt worden er ieder jaar nog duizenden dolfijnen en bruinvissen gedood en er sterven er nog meer per ongeluk in visnetten.