Operant conditioneren

Het operant conditioneren zelf

Operant conditioneren is een soort van gedrag dat wordt versterk doordat er een straf of beloning aan vast zit. Je hebt daarbij twee vormen Reinforcement (=versterking) en Straf (= punischment). In allebei deze variaties heb je negatieve en positieve vormen.
Reinforcement:
• Positief: door een prikkel toe te voegen aan de omgeving
Bijv. je krijgt een lekker ijsje als je je bord leeg eet
• Negatief: door een prikkel weg te nemen uit de omgeving
Bijv. een juf duwt de kinderen naar hun plaats, als ze op hun plaats zijn laat de juf ze weer los
Straf:
• Positief: door een prikkel toe te voegen aan de omgeving
Bijv. een kleuter pakt iets waar hij af moet blijven z’n moeder roept ‘Blijf af” en geeft daarna een tik op z’n vingers
• Negatief: door een prikkel weg te nemen uit de omgeving
Bijv. je mag de rest van de maand niet meer uit, omdat je vandaag te laat thuis was
Wel is hierbij ook belangrijk hoe de ontvanger van de prikkel die prikkel ziet.

Vanaf nu zullen we het steeds hebben over operant conditioneren bij dieren.
Timing een belangrijk punt. Het dier moet namelijk verband kunnen leggen tussen zijn gedrag en de beloning. Als je bijvoorbeeld bij een hond de beloning voor het gedrag geeft of 10 minuten erna zal de hond nooit begrijpen dat het gedrag en de beloning iets met elkaar te maken hebben. Omdat je niet altijd direct na het gedrag een beloning kan geven is het goed om een ‘geconditioneerde versterker’ te gebruiken. Dat is een signaaltje waardoor het dier weet ‘wat ik nu doe is goed en zo krijg ik een beloning.’ Dit signaal wordt dan gevolgd door de beloning. Bijvoorbeeld als je een hond leert dat hij als hij gaat zitten een beloning krijgt kun je zeggen nadat de hond is gaan zitten ‘braaf.’ Ook goed is het gebruiken van een geluid i.p.v. de stem omdat dit beter doordringt bij dieren.

Straffen

Als je een dier weer iets wilt afleren kun je dat doen door de beloning weg te laten, nadat hij een bepaald soort gedrag heeft vertoond. Meestal wordt het gedrag dan de eerste tijd alleen maar versterkt doordat het dier denkt ‘He, ik krijg toch een beloning als ik dit doe?’ en zal dan het gedrag nog iets sterker vertonen om dan misschien wel die beloning te krijgen. Na een tijd zal het dier het minder lang volhouden en daarna zal hij helemaal geen gedrag meer vertonen.Er zijn natuurlijk nog meer manieren om een dier iets af te leren maar daar gaan we nu niet op in. Bij het straffen van een mens of dier moet je wel letten op het volgende:
- De timing: de straf moet meteen of tijdens het gedrag dat bestraft moet worden, worden toegepast
- Consequent: iedere keer dat het ongewenste gedrag wordt gedaan moet de straf worden gegeven
- Ander gedrag: er moet een ander gedrag worden geleerd dat hij moet doen i.p.v. van het verkeerde gedrag
- Wees duidelijk: bij dieren moet je bijvoorbeeld hard zeggen FOEI i.p.v. foei

Twee operant conditioneren-technieken

De eerste techniek is die van Karen Pryor en Gary Wilkes. Zij gebruikten de clickertraining. Deze techniek wordt vooral gebruikt bij het trainen van dolfijnen. Doormiddel van een ‘klikker’ weten ze wat ze bij dat geluid moeten doen. De tweede manier is Bridge en Target. Die wordt vooral gebruikt door professionele dierentrainers. Een voorbeeld hiervan is het Slewth-project waar zeeleeuwen in de vrije oceaan walvissen gaan filmen.