Melk

Inhoudsopgave:

1.Melk, hoe komt het in een pak?
2.De melkmachine
3.Kaas
4.Boter
5.Melkproducten
6.Verschillende soorten melk
7.Melkweetjes

Boeken/Bronnen:

(Site)-http://www.campina.nl-
(boek) ‘Melkweg 2000’ door Reimer Strikwerda
(boek) ‘De onmisbare’ door L.V. Bartels
(boek) ‘De koe en onze zuivelindustrie’
door Alfred van Dijk

1. Melk, hoe komt het in een pak?

De weg van de melk begint in het weiland de belangrijkste grondstof van melk is namelijk gras. De koeien eten gras en in de maag van de koe wordt het verteerd en omgezet in melk. Een koe is dus eigenlijk een wandelende melkfabriek. Twee keer per dag worden de koeien gemolken, ’s ochtends en ’s avonds. Gemiddeld geeft elke koe ca. twintig liter melk per dag. De Melk stroomt via de melkmachine naar de melktank. In deze melktank wordt de melk koel bewaard. Een tankwagen brengt de melk naar de melkfabriek. De chauffeur tapt eerst een beetje melk af om te kijken of het wel goed is. Als de melk goedgekeurd is gaat de reis door, op naar de melkfabriek. In de melkfabriek de melk nog eens gecontroleerd. De weg die de melk aflegt van de boerderij totdat de melk thuis op tafel staat wordt ook wel gesloten koelketen’ genoemd. Van de boerderij gaat de melk koel bewaard in een tankwagen naar de melkfabriek. Na de verwerking gaat de melk een pak of fles in. In vrachtwagens met ingebouwde koelcellen gaat de melk naar winkels en scholen waar de melk ook nog eens gekoeld bewaard wordt. Op deze manier blijft de melk koel, vers en lekker. Door het pasteuriseren blijft de melk ‘bacterievrij’. Het pasteuriseren gaat als volgt: de melk wordt kort verhit (zo’n 80C). Melk die nog heter wordt verhit kan langer bewaard worden daarom noemen we het ook houdbare melk. Om te voorkomen dat het melkvet in de melk boven komt drijven, wordt de melk gehomogeniseerd. Homogeniseren is melk door een filter persen, waardoor de melk glad wordt. Je kunt melk in allerlei smaakjes drinken zoals chocolademelk en drinkyoghurt. Aan de melk is dan een smaakje toegevoegd, bij elk product is dat anders.

2. De melkmachine.

Vroeger werden de koeien met de hand gemolken, later vonden ze de melkmachine uit. De melkmachine werkt zo:

Eerst worden de zuigers aan de uiers vastgemaakt, daarna wordt de machine aangezet, de machine gaat pompen ( als je goed kijkt zie de melk door de slangen stromen) de melk gaat via de slang naar een grote tank daar blijft de melk gekoeld totdat de ‘tankwagen’ komt ( de tankwagen komt 2 keer in de week) De melkmachine gaat verder, de volgende koe wordt gemolken, enz. enz. enz. Als de melkmachine alle koeien heeft gemolken wordt hij ( automatisch) schoongespoten, klaar voor de volgende melkbeurt. Als de melkmachine nog aan het melken is gaat hij ronddraaien, als hij een rondje heeft gedraaid gaat er een koe uit en een koe in ( er passen ca. 10 koeien in zo’n machine) Voordat een koe in de machine gaat worden zijn uiers schoongespoten. Als een koe uit de machine komt gaat hij rechtstreeks terug naar de stal. De melkmachine zit dan ook vaak in een stal. De machine is vaak rond: omdat de machine draait en bestaat daarom ook vaak uit twee delen:
1- de schijf waar de koeien op staan.
2- de put waar van uit de boer werkt, zo werkt de boer op ooghoogte van de uiers.

3. kaas.

Het oude ambacht van de kaasmakerij wordt nog steeds veel op de boerderij uitgeoefend. Het is een soort traditie in de familie die van moeder tot dochter tot schoondochter wordt doorgegeven. Op sommige boerdijen wordt al 150 jaar kaas gemaakt, vooral door de vrouw. Eigenlijk is er aan de kaasbereiding door de eeuwen heen niet veel veranderd. Nog steeds wordt het principe toegepast dat de vaste stoffen gescheiden worden van vloeistof. Die vaste stoffen zijn voornamelijk eiwitten en vetten, verder vooral vitaminen en mineralen. Eeuwenoud is ook het stremsel wat gemaakt wordt van een stof die in de lebmaag van jonge kalveren voorkomt. Door toevoeging van stremsel klonteren de eiwitdeeltjes samen, ze stremmen. Tegelijkertijd warden daarbij andere vaste delen ingekapseld, er ontstaat een dikke, puddingachtige massa. Een ander hulpmiddel bij dit proces is het zuursel. Dat bestaat uit een hoeveelheid geweekte melkzuurbacteriën, die een gunstige invloed hebben op de stremming en de latere rijping van de kaas. Daarnaast voorkomen ze de werking van ongewenste bacteriën. Dit oude procédé wordt nog steeds toegepast. Wel heeft de modernere boerin er wat hulpmiddelen bij gekregen die het kaasmaken verlichten. Zo hoeft zij b.v. geen bussen met melk in de tobbe te storten, de melk wordt tegenwoordig van een melk- koel- tank rechtstreeks in een roestvrij stalen bak gegoten.

4. BOTER.

Het woord “boter” hebben wij te danken aan de Romeinen. Zij noemden het product “batyrum” een verbastering van het Griekse “Butyrom”. De Romeinen leerden het boter maken van de Scythen. In de 9e en 10e eeuw werd het boter maken druk beoefend in de kloosters. Het gebruik van boter was in de 14e eeuw nog een luxe. Boter wordt bereid door zure melk of room in een bak de zogenaamde karn of karnton- in een heftig klotsende beweging te brengen. Als gevolg van dit proces – het karnen- komen de afzonderlijke vetbolletjes met elkaar in kontact en klonteren zij samen tot kluitjes, die samengebracht en tot een homogene massa gekneed, de boter opleveren. Deze moet volgens internationale standaarden ten minste 8o% vet en mag ten hoogste 16% water bevatten. De bovengenoemde klotsende beweging wordt terwege gebracht door hetzij de karn zelf in beweging te brengen, hetzij van een roerwerk gebruik te maken. De eerste afbeeldingen van een karnton dateren van ca. 1200.Omstreeks 1400 heeft men al een afgedekte karnton met een polsgat, een rond gat in het midden van de deksel waardoor de polsstok op en neer kan worden bewogen. Een afbeelding uit 1500 geeft een karn die in een wiegvorm gebouwd is en omstreeks 1600 werd de treekarn uitgevonden waarbij de karner of karnster als het ware op een wip stond. In 1660 kwam de karnmolen in gebruik waarin een paard of hond rondliep.
Men heeft voortdurend getracht de karn in verbetering te brengen. Zo vond Hugo Valk, een timmerman uit Rotterdam, in 1797 een handkarn uit die hiernaast is afgebeeld hij ( de karnton van Hugo) was gemakkelijk te bewegen maar niet iedereen was overtuigd dat dit een verbetering was.

5. Melkproducten.

De Gemiddelde Nederlandse eettafel is tegenwoordig te klein voor het hele assortiment melkproducten ( zie omslag) Naast volle, halfvolle en magere melk kan uit een breed scala producten worden gekozen zoals: kaas, desserts, chocola, boter schepijs, chocolademelk en drinkyoghurt. Sommige daarvan zijn van een recente datum, zoals de melk- en yoghurtdranken (Hieronder zie je de productie van karnemelk en room)

Karnemelk:


Karnemelk was oorspronkelijk een bijproduct van boter. De room die op de melk komt drijven en met de centrifuge uit de melk wordt verwijdert wordt voor de boterproductie gekarnd. Het vocht dat overblijft is karnemelk. De meeste karnemelk die we tegenwoordig kopen, is anders geproduceerd. Daarvoor worden aan afgeroomde- of magere melk melkzuurbacteriën toegevoegd. Vandaar de frissere smaak. Omdat afgeroomde melk wordt gebruikt bedraagt het vetgehalte (van de karnemelk) maar 0,4%.

En room:

Door het vet uit de melk te verwijderen (met een centrifuge), wordt room verkregen. Van deze room wordt boter gemaakt. Ze (de room) kan ook verkocht worden als koffieroom (met een vetgehalte van 20%) en slagroom (35%). Sour Cream of zure room is koffieroom waar melkzuurbacteriën aan zijn toegevoegd. Evenals bij yoghurt wordt de vloeistof dik en krijgt het een frissere smaak.

6. Verschillende soorten melk.

Niet allen koeien geven melk. Je hebt verschillende soorten melkgevers en verschillende soorten melk. Je hebt BV. geitenmelk, bizonmelk en kamelenmelk. In Finland fokken ze buffels voor de melk, in Ierland fokken ze ezelinnen en in Zwitserland en Oostenrijk fokken ze bizons voor de melk. Maar koeien fokken ze het meest. Ook heb je verschillende soorten koeienmelk zoals: karnemelk, volle melk, magere melk, gecondenseerde melk en poedermelk.

Gecondenseerde melk:
Een heel belangrijk product van de Nederlandse zuivelindustrie is gecondenseerde melk. In de jaren vijftig van de vorige eeuw ( de achttiende) werd in Amerika een procede gevonden om melk op industrieele schaal in te dikken en houdbaar te maken. Dat gebeurde door verhitting onder vacuum. 100 Jaar geleden werd in Vlaardingen de 1e fabriek voor gecondenseerde melk opgericht. Spoedig volgende een reeks andere. De gecondenseerde melk wordt in blik verpakt. Er is suiker aan toegevoegd als conserveringsmiddel. Gecondenseerde melk zonder suiker heet “evap” en wordt in ons land in flesjes verkocht als koffiemelk. Gecondenseerde melk wordt zowel van volle melk als ontroomde melk gemaakt. Nederland is met meer dan 500.000 condens de grootste exporteur van Europa, de Duitse Bondsrepubliek was een goede 2e en Belgie is als 3e geëindigd na de test in 1978.

Poedermelk:
Poedermelk is melk waar vrijwel alle vocht is uit verwijderd.
De Nederlandse industrieën maken poedermelk van volle en magere melk. Het wordt onder meer gebruikt in ziekenhuizen en verschillende inrichtingen, in de levensmiddelenindustrie en als voeding voor kalveren. In ontwikkelingslanden dient poedermelk voor het opnieuw samenstellen van consumptiemelk.

7. Melkweetjes

Wist je dat:
 een koe per jaar ca. 8.000 liter melk geeft?
 met alle koeien samen dat ca. 8.000.000 liter is?

 er ca. 50.000 koeien in Nederland zijn?
 er ook ca. 3 biljoen koeien op de wereld zijn?
 melk voor 30 % uit water bestaat?
 er in melk ca 20% vet zit?
 melk niet tegen warmte kan? ( zie tabel)
 minstens 20 % van de Nederlandse bevolking geen gewone melk lust?
 een koe pas melk geeft als zij een kalf heeft?

tijd bacteriën_

0.30 uur 2
1.00 uur 4
1.30 uur 8
3.00 uur 64
6.00 uur 4.069
9.00 uur 262.144
12.00 uur 16.777.216

Zo zie je maar, melk moet goed gekoeld blijven!!

Voedingswaarde van halfvolle melk per 100 ml:

energie 200 KJ/ 50 Kcal
eiwit 3,5 gr
koolhydraten 4,8 gr
vetten 1,5 gr
calcium 120 Mgr.