De lijsterbes (Sorbus aucuparia)
Algemene beschrijving van de lijsterbes
De lijsterbes is een struik of boom (tot 20 m) met open kroon. Hij bloeit in mei in brede, witte bloementuilen die sterk en eigenaardig geuren. Hij draagt ronde, oranjerode vruchten. De bladeren (5-7 bij 1-1,5 cm groot) zijn ovaal tot langwerpig en staan in 6-8 jukken. Ze zijn oneven geveerd en hebben een spitse top. De bladrand is behalve het onderste stukje scherp gezaagd. De bladkleur is bovenaan dof groen, terwijl de onderkant grijsgroen is. In de herfst kleuren de bladeren geeloranje tot rood.
De lijsterbes is een snelgroeiende, kleine slanke boom met sterk opstijgende takken. De kroon is open, smal en eivormig, op oudere leeftijd onregelmatiger en breed uitgroeiend. De samengestelde bladeren staan verspreid en zijn opgebouwd uit 9 tot 15 afzonderlijke blaadjes. De blaadjes zijn langwerpig, grof gezaagd, ongesteeld met een ronde gaafrandige scheve bladvoet en vertonen roodachtige hoofdnerven. De roomwitte, sterk ruikende bloemen (8 tot 10 mm) staan in platte tuilen met een diameter tot 15 cm en bestaan uit 5 kelk-, 5 kroonblaadjes en talrijke meeldraden. De vruchten zijn kleine, melige besjes die meestal 1 cm groot worden en 2-3 bruine, harde peervormige pitten bevatten. Hun kleur verandert van groen over geel en oranje naar scharlakenrood. Deze vruchten zijn voor de sier, maar verdwijnen vlug, omdat het een lekkernij is voor vogels.
Waar komt de wilde lijsterbes voor?
De wilde lijsterbes heeft een voorkeur voor droge, voedselarme bodems en groeit daarom op zand, leem, veen en krijtgrond. Hij komt het meest voor op zandgronden, en past daarmee ook goed in de duinen. De wilde lijsterbes komt ook in de bossen voor. Onder de naald- en loofbomen groeit de lijsterbes aardig, maar hij groeit beter aan bosranden en op open plekken. Hij kan zeer goed tegen vorst en was daarom ook één van de eerste die weer in Nederland groeiden na de ijstijd. De lijsterbes komt in heel Europa voor, zelfs tot de Noordkaap! Daar valt de goede vorstbestendigheid pas echt op. Nu komt hij in heel Nederland wild voor, op de kleigebieden na.
Wat zijn de kenmerken van de lijsterbes?
De Lijsterbes is te herkennen aan de bladeren: geveerd, met langwerpige, gezaagde deelblaadjes. De bloemen ruiken zoet en vormen een wit soort scherm in de voorzomer. De vruchten zijn rond, oranje tot rood en voor mensen giftig.
In welke familie zit de gewone lijsterbes?
Sorbus aucuparia rosaceae, zoals de Latijnse naam luidt, is lid van de Rozenfamilie. Hiermee is het een broertje van de Meidoorn, de Pruim, de Appel en de Peer, maar ook van Tormentil, Ganzerik en Wateraardbei. Ook de echte rozensoorten als Framboos, Braam, Egelantier en Hondsroos horen er bij.
· Orde: Rosales
· Familie: Rosaceae (Rozenfamilie)
· Geslacht: Sorbus
· Soort: Sorbus aucuparia
· Nederlandse benaming: Gewone lijsterbes
De gewone lijsterbes in zijn omgeving
De Gewone lijsterbes stelt weinig eisen en verdraagt goed schaduw; in het volle licht ontwikkelen ze zich echter het best. Omdat zijn strooisel goed verteert, is het een uitstekende bodemverbeteraar. De soort is goed bestand tegen stof, rook en luchtverontreiniging en heeft weinig last van ziekten en plagen. Bij grote droogte en warmte verliest hij snel zijn blad.
Soorteigen kenmerken
Het hout van de lijsterbes is tamelijk hard, buigzaam en elastisch, maar gaat vrij snel kapot. Het is bruikbaar voor draai- en snijwerk, vaten, vezelplaten. Schors en loof bevatten een hoog gehalte aan looistof. Specifiek voor houtproductie hebben ze over het algemeen te kleine afmetingen of komen ze in te geringe aantallen voor.
Het nut van de lijsterbes
De lijsterbes, een uitstekende voedselbron voor insecten, vogels en zoogdieren, draagt enorm bij tot het behoud van een soortenrijke levensgemeenschap in agrarische gebieden. Daarbij weet de mens deze boom ook nuttig te gebruiken. De lijsterbes werd reeds door Karel de Grote aanbevolen. De vruchten zijn rijk aan vitamine C en werden vroeger in de volksgeneeskunde gebruikt, bijvoorbeeld als bloedreinigend middel bij jicht en reuma en als middel bij maag- of spijsverteringsproblemen. Van de vruchten van bitterstofarme lijsterbessoorten kunnen met suiker compote of gelei, een lekkernij bij wildschotels, gemaakt worden.
Na de eerste vorst in de herfst kunnen de vruchten geplukt worden om te verwerken in likeur en vruchtenwijn. Industrieel wordt uit de vruchten "Sorbit" gewonnen, een vervangmiddel van suiker voor suikerzieken. De vruchten bevatten ook het bekende sorbinezuur, wat ze beschermt tegen schimmels, gisten en bacteriën. Sorbinezuur wordt nu ook synthetisch aangemaakt voor het gebruik als bewaarmiddel in levensmiddelen. De vruchten en soms ook de bloemen worden verzameld voor het maken van thee. Gedroogde vruchten kunnen gevoederd worden aan kippen, schapen en varkens.
Soms wendt de mens de lijsterbes aan als middel bij zieke dieren. In Noorwegen bijvoorbeeld worden de jonge vruchtendragende loten gebruikt als wintervoer voor zieke geitenbokken. Afkooksels van de lijsterbes werden vroeger gebruikt door dierenartsen tegen longepidemieën bij runderen.
Tevens gebruikt de mens het hout voor het vervaardigen van allerlei materiaal. Het kernhout is paarsachtig bruin, het spinthout bleekgeel tot licht roodachtig. Dunne stammen en takken worden aangewend voor het maken van palen, wandelstokken, handvatten voor werktuigen, fluiten, spinnewielen. Grotere stammen worden gebruikt voor het vervaardigen van meubels, rijtuigen, beeldhouw-, snij- en draaiwerk. De lijsterbes levert ook goed brandhout.
Waarom wordt de lijsterbes ‘lijsterbes’ genoemd?
De boom wordt zo genoemd omdat de vogels dol de op de bessen zijn. De lijsters vooral. Maar niet alleen de vogels zijn er dol op maar ook insecten zoals kevers enz. De Latijnse naam klopt ook omdat Aucuparia komt van het Latijnse woord aucupor (vogelvangst). Er werden namelijk veel vogels gevangen bij dat soort bomen.
Hoe verspreid de lijsterbes zijn zaden?
De zaden worden verspreid door de vogels. Die eten de bessen op en poepen later de pit weer op een andere plek uit. Waar weer een nieuwe boom gaat groeien.
REACTIES
1 seconde geleden
A.
A.
op zich prima uitgebreid enzo ! er staan alleen fouten in helaas.
voor zover ik kan zien klopt de hoogte niet. maximale lengte is 9 a 10 meter. zullen vast uitzonderingen zijn maar uitzonderingen vormen geen regel. officiele documenten noemen 9 soms 10 meter. doei
11 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
nog een aanvulling. gebruik geen wikipedia als naslagwerk voor bomen en planten de informatie klopt niet of is niet compleet. hersenloze mensen kunnen ook artikelen plaatsen daar.
11 jaar geleden
Antwoorden