Het oerwoud

Het Oerwoud

Waterval in het Lamington National Park, Queensland, Australië Een oerwoud, jungle of rimboe, zoals het tropisch regenwoud, is een bos dat zonder tussenkomst van mensen is ontstaan, en meestal veel soorten dieren en planten, en soms weinig dieren en planten herbergt. Een tropisch regenwoud is een heel bijzonder bos. Nergens op aarde leven er zoveel dieren als daar. Al miljoenen jaren leven er in de lawaaierige kleurrijke wouden mensen samen met planten en dieren. Het komt voor in laagland en in bergen, zowel in gematigd klimaat, subtropen als in de tropen. Een bijzonder rijke vorm van oerwoud is het tropisch regenwoud. In het artikel oerbos wordt meer in het algemeen op oerbossen, ook in gematigde streken, ingegaan; de rest van dit artikel heeft meer betrekking op tropisch oerwoud.
Een tropisch regenwoud bestaat vooral uit bomen. Vanuit de lucht lijken de boomtoppen op een heel groot, groen tapijt, dat duizenden kilometers land bedekt. In een regenwoud is het erg vochtig en warm (wel zo’n 15-25 graden) Behalve bomen groeien er overal planten in allerlei soorten en maten. Er zijn zelfs planten die op de bomen groeien. Het is een lawaai van jewelste: je hoort er de vogels fluiten en andere dieren en gezoem van insecten.
Voor het gemak hebben we over de aarde een denkbeeldige lijn getrokken: de evenaar. Tropische regenwouden vind je in alle werelddelen die vlak bij de evenaar liggen. Het is er altijd warm en vochtig. Het grootste regenwoud ligt in Zuid-Amerika. Er loopt ook een grote rivier doorheen: de Amazone. Maar ook van dit woud zijn hele stukken verwoest.

Het Klimaat en Leven

De tropische regenwouden liggen vlak bij de evenaar. De zon staat er recht boven. zonnestralen zijn nergens zo heet als op de evenaar. Het is er dus altijd warm. Meestal minstens 27°c en nooit onder de 18°c. Maar regenen doet het er wel. Het heet niet voor niks het Regenwoud. Bijna iedere dag valt er wel regen. De bomen en planten nemen veel regenwater op. Wat overblijft, verdampt weer. De warme waterdamp stijgt op, koelt weer af en verandert in waterdruppels. Alle waterdruppels samen worden wolken. Daar valt weer regen uit en de waterkringloop begint weer op nieuw. door de lekkere temperatuur en al die regen groeit bijna alles goed in het regenwoud. Nergens vind je zoveel soorten dieren en planten als daar! Alleen al in Zuid-Amerika woont de helft van alle dieren en planten op aarde. En er worden nog steeds planten en dieren ontdekt in het oerwoud. Planten die gebruikt kunnen worden als medicijn. Of planten en vruchten die we nog niet kennen.

Gebieden met oerwouden

Tropische regenwouden komen voor langs de evenaar. Het grootste komt voor in Zuid-Amerika zoals het Amazoneregenwoud en in Brazilië. Verder in het midden van Afrika, Zuidoost-Azië zoals in Indonesië en Maleisië en ook is er een klein oerwoud in Australië.
In Europa zijn oerwouden zeldzaam. In de laaglanden van West-Europa en het Middellandse Zeegebied zijn ze vrijwel volledig verdwenen. In berggebieden zijn er nog wel wat bossen over, die nog tamelijk veel op een oerbos lijken. Wat het laaglandoerbos betreft, kan in Midden-Europa nog worden gewezen op het Bos van Białowieża op de grens van Polen en Wit-Rusland.

Planten en Dieren

Er komen veel bijzondere planten- en dierensoorten voor. Ook nu zijn in veel oerwouden nog niet alle planten- en diersoorten onderzocht en bekend. Op een vierkante kilometer tropisch regenwoud staan vaak meer soorten bomen en planten dan in heel Nederland kunnen worden gevonden. Ook de diversiteit in vogels en insecten is enorm. Maar tegenwoordig wordt elke seconde een stuk regenwoud, zo groot als een voetbalveld, verwoest. Allerlei daar voorkomende dieren en planten verdwijnen daardoor. Misschien sterven ze wel uit.
Relaties mens met oerwoud
Doordat tropische bomen geschikt zijn om hout voor woningen en andere toepassingen te leveren, worden ze veel gekapt. Bij een duurzaam bosbeheer worden per vierkante kilometer bos zoveel bomen gekapt dat het bos zich kan herstellen. Hout uit op deze wijze beheerde bossen kunnen het FSC-label krijgen, een keurmerk voor duurzaam bosbeheer. Het komt echter veel vaker voor dat, mede als gevolg van onwil of onmacht bij beleidsmakers, met het herstel van het bos geen rekening gehouden wordt en bij een onveranderd beleid zouden volgens sommige berekeningen de tropische regenwouden binnen ongeveer twintig jaar verdwenen kunnen zijn.

Belang
Oerwouden zijn belangrijk voor de aarde en al het leven daarop. Dat ze zorgen voor de zuurstof in de lucht die wij inademen berust echter op een misverstand. Planten nemen kooldioxide uit de lucht op bij het groeien en geven in ruil daarvoor zuurstof af. Als de plant echter sterft rot hij weg en alle eerder opgenomen koolzuurgas komt daarbij weer vrij, en alle eerder afgegeven zuurstof wordt weer opgenomen. Alleen zolang er netto meer kooldioxide wordt gebonden dan er ontstaat bij het wegrotten maakt een bos zuurstof aan - dat wil zeggen alleen bij jonge bossen waarin de houtmassa nog toeneemt en in situaties waarin niet al het dode hout vergaat, bijvoorbeeld veenmoerassen waarin koolstof gebonden wordt in steeds dikker wordende veenlagen. Het belang van oerwoud zit in de grote biodiversiteit (soortenrijkdom) die ze herbergen, en in de invloed die ze op het klimaat hebben. Veel planten- en diersoorten zijn al verdwenen. Planten en dieren die uitsterven, zijn voorgoed verdwenen.