Wat is de pest?
De pest was een zeer besmettelijke en agressieve ziekte. Het werd dan ook wel ‘Zwarte Dood’ genoemd. De besmetting werd vooral overgebracht door de rattenvlo. In die tijd, toen er van echte riolering nog geen sprake was, krioelde het in de steden van de ratten. Wie ’s morgens besmet werd kon ’s avonds al dood zijn.
In de 14e eeuw werd Europa overvallen door een vreemde ziekte. Het begon zo in de herfst van 1347 op Sicilië, bereikte in januari 1348 Marseille en verspreidde zich vandaar uit verder Europa in. Pas rond 1350 was het voorbij. De mensen stonden voor een raadsel. De symptomen waren makkelijk te herkennen; hoge koorts, onrust, verwardheid en bulten ter grootte van een appel of een ei in lies, oksel of hals, het opgeven van bloed. Op sommige plaatsen waren ook paars-zwarte verkleuringen te zien. (Vandaar misschien de bijnaam voor de pest: de zwarte dood) Niemand wist waar de ziekte vandaan kwam of wat er tegen te doen was.
Iedereen was erg bang voor deze vreselijke ziekte. Men was steeds op zoek naar ‘pestdragers’. Zij moesten ervoor zorgen dat de vele doden naar hun begraafplaats werden gebracht. Pestdragers werden verplicht bellen rond hun benen en armen te dragen, zodat de mensen hun van ver al konden horen aankomen. Verder kleedden ze zich in lange zwarte pijen en droegen kappen met maskers. In deze maskers zaten scherpe reukstoffen om hen te beschermen tegen besmetting en de vreselijke stank van de lijken die ze wegdroegen.
De doden werden 's nachts weggehaald en in grote kuilen begraven. De ziekte sloeg zo snel om zich heen dat een fatsoenlijk begrafenis niet mogelijk was. Er waren te weinig levenden om de doden te begraven. Iedereen probeerde angstig een remedie tegen de ziekte te vinden. Het waren goede tijden voor de kwakzalvers die allerlei middeltjes aanprezen. Huizen met pestlijders werden dicht getimmerd met houten planken voor de ramen, het drinken van azijn werd aangeraden, allerlei kruiden die de kwade dampen zouden kunnen verdrijven werden gebruikt.
Veel mensen zagen de pest als een straf van God. Om Gods toorn af te wenden werden boeteprocessies gehouden. Sommige duurden wel 3 dagen en er liepen soms wel 2000 mensen in mee. Niemand realiseerde zich echter dat door deze processies de ziekte zich nog sneller verspreidde.
Op blote voeten, gehuld in zakken, bestrooid met as, jammerend en biddend, kaarsen en relikwieën met zich meedragend, soms zelf zichzelf pijnigend met zwepen trokken de mensen door de straten. Maar toen bleek dat iedereen van hoog tot laag, van rijk tot arm, van goed tot slecht het slachtoffer werd, begonnen veel mensen toch te twijfelen.
Misschien moest de schuld bij de joden gezocht worden. Joden zouden het water vergiftigd hebben. Talloze joden werden hun huizen uitgesleept en verbrand. Het feit dat de ziekte door ratten en vlooien werd overgebracht, wist niemand. Pas 500 jaar later werd de pestbacil ontdekt en het verband tussen ratten, vlooien en de pest. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe in de dicht bevolkte middeleeuwse steden met open riolen, de ratten welig tierden en de vlooien dus makkelijk op mensen konden over springen. De pest kwam oorspronkelijk uit Azië.
De ziekte werd naar Europa gebracht door schepen die uit Azië kwamen en die vervolgens het hele Middellandse Zee gebied aandeden. In de 14e eeuw dacht men dat er door aardbevingen zwavelachtige dampen uit de aarde vrijkwamen. Hierdoor werd de lucht vergiftigd en werden ongezonde dampen verspreid. De lucht zou de ziekte overbrengen. Artsen hulden zich dan ook in dikke mantels en maskers voor het gezicht die gevuld waren met kruiden om de giftige lucht te zuiveren.
Hoeveel slachtoffers er gevallen zijn weet niemand. Voorzichtige schattingen menen dat ongeveer een kwart van de bevolking in Europa door de ziekte is weggejaagd, andere schatten een derde. Dit alles betekent dat ongeveer 20 miljoen mensen in 14e eeuw het slachtoffer zijn geworden van de zwarte dood. Zo zouden in Avignon dagelijks 400 mensen zijn gestorven, zevenduizend huizen van gestorvenen zijn gesloten, één begraafplaats zou in zes weken 6000 lijken hebben begraven. In Siena moest de bouw van de grote kathedraal worden stopgezet omdat er bijna geen werklieden en bouwmeesters meer waren.
De ziekte is nooit bedwongen maar is na een aantal nieuwe oplevingen op een gegeven moment weer verdwenen uit Europa. Het kan zijn dat de verbeterde hygiëne in de steden hiervan een oorzaak van is geweest. Tegenwoordig komt de ziekte nog altijd voor in andere delen van de wereld.
Soorten pest
Er zijn 3 soorten van de pest. De builenpest, de longpest en de bloedpest. Van deze is de longpest het meest dodelijk. Hieraan stierf je meestal binnen 3 dagen mee en ging gepaard met bloedspuwen en hoge koorts. Omdat er zich in de longen erg veel bloed op ging hopen, stikte je na een paar dagen gewoon in je eigen bloed. De longpest en de builenpest waren het meest voorkomend. De builenpest was zoals de naam al zegt pest met bulten. Dit waren grote eivormige bulten die ontstonden vooral waar de limfeklieren lagen. Dus in de oksels, liezen en de nek. De bulten waren vol met bloed. Ook waren er de verschijnselen als diarree, koorts en overgeven. Dan was er nog de bloedpest. Deze kwam niet zoveel voor, maar was minstens net zo dodelijk. Zoals het al zegt tastte het bloed aan. Je kreeg als het ware een bloedvergiftiging.Maar waarom noemde de middeleeuwers de pest nou de Zwarte Dood? Bij de bultenpest kwam er veel bloed onder de huid omdat heel veel bloedvaten braken. Wanneer dit gedroogd was werd het zwart. Daarom hadden veel mensen overal zwarte vlekken.
Oorzaak van de pest
De pest komt eigenlijk uit Azië, door de scheepvaart is het overgebracht naar Europa. De beschreven gevallen waren echter uitzonderingen. De pest eiste een verschrikkelijke tol, toen deze golf door Europa trok. De loop der geschiedenis toont aan dat dergelijke catastrofen, die zoveel mensenlevens eisten, vaak vooraf werden gegaan door perioden van grote overbevolking en / of door economische nood. Als er teveel mensen op een te klein gebied samenleven, braken niet zelden epidemieën of oorlogen uit, waarin veel mensen het leven lieten. Nadat de pestepidemie voorbij was, veranderde de houding tussen heer en knecht op een beslissende manier. Ongeveer 1/3 van de bevolking van Europa was omgekomen, zodat de arbeiders hogere loon konden eisen en de grootgrondbezitters tevreden moesten zijn met lagere prijzen, want de vraag naar de belangrijkste gebruiksgoederen was danig afgenomen. Er ontstond - met name in de lagere klassen - economische en sociale onrust. De pest had grote gevolgen. Zulke rampen werden vaak vooraf gegaan door perioden van grote overbevolking en/of door economische nood. Als er teveel mensen op een te klein gebied samenleven, braken er vaak epidemieën of oorlogen uit, waarin veel mensen stierven.
Verspreiding van de pest
Op dit plaatje wordt al goed beschreven hoe de pest zich verspreid.
1) De pest bacterie, 'Yersinia pestis', besmet de vlo.
De bacterie maakt de vlo ontzettend hongerig, waardoor deze gaat jagen. Deze bacterie eet de ingewanden van de vlo.
2) De vlo die de drager is van de pest besmet de gastheer,
de rat door van zijn bloed te drinken. Waardoor het bloed van de rat geïnfecteerd raakt.
3) De vlo voedt zicht met het bloed van de rat, maar omdat hij zelf de drager is, wordt hij niet ziek. Op een gegeven moment sterft de rat door de ziekte.
De vlo gaat op zoek naar een andere gastheer.
4) De rat kwam veel voor waar slechte hygiëne was. En dat was vrijwel overal in de middeleeuwen. Daar waren dus ook mensen. De vlo springt van de rat over op de mens en zuigt bloed. Maar in plaats van het bloed binnenhouden, spuugt de vlo al het bloed terug in de open wond van de mens. Het bloed wat in de vlo was geweest, was ondertussen ook infecteert en verspreidde zich door de hele bloedbaan van de mens, Ook die was ziek.
Deze beschrijving is vooral voor de bultenpest. De longpest werd hoofdzakelijk door de lucht verspreid. Door hoesten, speeksel en andere lichaamsvochten die uit de luchtstreek vandaan kwamen. Die kwamen in de luchtpijp van een ander en vielen zo de keel en de longen aan. Omdat er in de Middeleeuwen overal ratten te vinden waren, verspreidde de pest zich snel van stad tot stad. Daardoor kostte het in sommige landen zoveel mensen het leven dat hele dorpen voor altijd verdwenen, omdat alle mensen stierven. Tegen de tijd dat de ziekte verdween, was ongeveer 1/3 van de hele bevolking van Europa gestorven. Pas 20 jaar geleden is de ziekte uitgebannen. De pest had 50 miljoen slachtoffers geëist.
Veel mensen beschouwden de pest als een straf van God. Daarom trokken sommige mensen door de straten en geselden zichzelf om aan God te laten zien hoeveel spijt ze hadden van hun zonden. Een rood kruis op de voor deur van een huis betekende dat daar de pest heerste. Karren kwamen ’s nachts langs om de doden op te halen en te begraven in grote, diepe kuilen. Dat was vooral omdat de kerkhoven vol waren. de doodgravers wierpen dan tientallen doden tegelijk in de kuilen buiten de stad of het dorp.
In sommige gebieden stierven meer mensen dan er begraven konden worden. De stinkende lijken bleven dan weken op straat liggen. Uit angst voor besmetting liepen de mensen er met een boog omheen. Behalve zwervers en bedelaars. Zij boden zich dan aan als doodgraver, omdat ze er veel geld mee konden verdienen. Niemand anders wilde dit ondankbare werk doen.
Jodenhaat
De mensen bleven behoefte houden aan een verklaring voor Gods woede. Want zolang ze die niet kenden, zou het immers nooit ophouden? Een eeuwenoud mechanisme trad in werking: er moest een zondebok gevonden worden. Niet alle mensen konden zo slecht zijn. Wie, o wie had de woede van God zo weten aan te wakkeren? In de ogen van de middeleeuwers was er geen twijfel mogelijk: het moesten de joden zijn, de christenmoordenaars.
REACTIES
1 seconde geleden
N.
N.
ik vind dit een hele intressanten website! (-:
7 jaar geleden
Antwoorden