Ritalin

Inleiding Wiebelend zit hij op zijn stoel. Zijn handen raffelen over de puzzel. Dan kijkt hij op. Onrustige ogen. “Klaar.” Hij grist zijn rugzak en sjeest naar het zwembad -een leeg stoeltje in het voorbijgaan bijna meesleurend. Kevin. Een kleine twee jaar in De Stegel. Ooit een onhandelbaar ventje. Op school: geen seconde aandacht, nooit een werkje af, huilende medekleuters om hem heen. Thuis: een eeuwige turbo, het ene ongelukje na het andere, altijd agressief naar zijn zusjes. Hoe die loeiende motor tot rust brengen? Een moeizaam traject. Waar zat het? In zijn temperament, zijn kwakkelende gezondheid met legio oorontstekingen of zijn thuissituatie met pa en ma in huwelijkscrisis? (Tender Jeugdzorg) Dit is een typisch voorbeeld van een kind met ADHD. Kinderen drijven hun ouders soms tot waanzin met hun drukke gedrag en hun onvermogen om zich te concentreren. Ouders zijn vaak opgelucht als de diagnose wordt gesteld: ADHD. ADHD is een veel voorkomende aandoening bij jongeren in Nederland. Iedereen kent dit begrip dan ook, maar slecht weinig van mijn leeftijdsgenoten weten wat het daadwerkelijk inhoudt en nog belangrijker: wat er aan gedaan kan worden. Ik ben een van hen en daarom heb ik besloten onderzoek te doen naar een belangrijk geneesmiddel voor ADHD: Ritalin. Mijn hoofdvraag is: Wat is de werking van Ritalin bij mensen met ADHD? Dit ga ik onderzoeken aan de hand van vijf deelvragen, namelijk: 1. Wat is de achtergrond van Ritalin? 2. Welke ziekte moet Ritalin bestrijden? (ADHD) 3. Wat is de samenstelling van Ritalin? 4. Hoe moet je Ritalin gebruiken? 5. Wat is de werking van Ritalin bij mensen met ADHD? 6. Wat zijn de bijwerkingen van Ritalin? In de volgende hoofdstukken zal ik dieper ingaan op deze deelvragen. 1. De achtergrond van Ritalin Ritalin kwam in 1954 op de markt. De ‘Ciba Pharmaceutical Company’, ook wel bekend als ‘Ciba Geigy’ (later is het bedrijf opgekocht door Novartis) had het geneesmiddel ontwikkeld. Het medicijn was bedoeld als geneesmiddel tegen depressie, chronische vermoeidheidsziekten en andere kwalen. In het begin van 1960 begon men het middel te gebruiken voor kinderen met ADHD (wat toen bekend stond als MBD, minimal brain dysfunction). De productie van Ritalin en de keren, dat het voorgeschreven werd door artsen, steeg gigantisch in de jaren ’90. ADHD groeide in de VS van 150 000 in 1970, tot een half miljoen in 1980 en een miljoen in 1990. Tegenwoordig is er van 6 miljoen kinderen in Amerika vast gesteld dat ze ADHD hebben. Ook in Groot-Brittannie en Nederland ging het voorschrijven van Ritalin van 2000 naar 160.000. Maar toch overwegend in de Verenigde Staten werd Ritalin een populair middel voor de behandeling van kinderen met ADHD. Sinds eind 1990 heeft Novartis, de producent van Ritalin, niet langer het alleenrecht op de productie. Dit hield in dat andere farmaceutische bedrijven het recht hadden hun eigen merken te lanceren. Zij hebben hier dan ook gebruik van gemaakt en enkele andere merken zijn: Equasym en Medeva. Vandaag de dag is, als er Ritalin wordt voorgeschreven, 75 % kind. Bij jongens wordt het medicijn 4 keer zo vaak voorgeschreven als bij meisjes. De meeste Ritalin wordt geproduceerd in de Verenigde Staten. In Mexico en Argentinië wordt het middel ook geproduceerd, maar dan wel in opdracht van Novartis. De laatste jaren zijn er veel discussies ontstaan, omtrent Ritalin. De enorme stijging van het aantal voorschriften was schrikbarend voor veel mensen. De bezwaren komen voort uit de risico’s die Ritalin mogelijk met zich mee brengt. Het geneesmiddel heeft bijvoorbeeld, bijna dezelfde werking als cocaïne, als het gesnoven wordt. Dit gebeurt dan ook regelmatig. Ondanks, volgens de tegenstanders van Ritalin, de gemeenschappelijk aantoonbare risico’s, zijn de psychiaters en andere autoriteiten nog steeds overtuigd van de voordelen van het middel. Er hebben zelfs acties plaatsgevonden tegen Novartis en The American Pychiatric Association. Ook zijn er alternatieven ontwikkeld, zoals voedingskundige therapieën.
2. Attention Deficit Hyperactivity Disorder ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Dit betekent: Aandachts Tekort Stoornis met Hyperactiviteit. ADHD heeft verschillende kenmerken. Mensen die deze aandoening hebben kunnen last hebben van allerlei dingen. Ze kunnen aandachtsproblemen hebben: • Snel afgeleid raken • Vergeetachtigheid • Alles tegelijk doen • Moeite met details • Niet kunnen luisteren
Mensen met ADHD zijn ook vaak erg impulsief. • Voordringen zonder er erg in te hebben • Zonder na te denken, dingen doen • Vreetbuien
Ten slotte zijn mensen met ADHD, zoals de naam al zegt, hyperactief. • Hebben een gevoel van onrust in hun lijf • Kunnen niet stil zitten (tikken met de voeten) • Friemelen met de handen of met een voorwerp
Per persoon verschillen de verschijnselen. Dit komt omdat er verschillende typen ADHD zijn. Type 1  De mensen die hier last van hebben, hebben aandachtsproblemen. Zij hebben geen last van hyperactiviteit en impulsiviteit. Type 2  De mensen met ADHD type 2, vertonen alleen impulsiviteit en hyperactiviteit. Zij hebben geen aandachtsproblemen. Type 3  Mensen met dit type hebben het, het slechtst getroffen. Zij hebben een combinatie van aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. De oorzaak van ADHD is niet bekend. Wel is bekend dat de aandoening genetisch is. ADHD is ook een stoornis die nooit meer over gaat. Dit betekent dat het voorkomt bij kinderen van 2 en bij mensen van 80. ADHD is het duidelijkst aanwezig bij kinderen van 5 tot 15 jaar. 2% van de kinderen in die leeftijdsgroep heeft deze stoornis. Door de aandachtsproblemen die bij ADHD horen, hebben kinderen met deze stoornis vaak leerproblemen. Hierdoor voelen zij zich vaak minder en ze zien hun toekomst vaak somberder in. De diagnose van ADHD is dit: Bij ADHD zijn de symptomen voor het zevende levensjaar begonnen en deze moeten geleid hebben tot problemen zowel thuis als op school. De ADHD symptomen moeten het hele leven aanwezig zijn geweest, niet alleen in een bepaalde periode. Een behandeling van ADHD kan bestaan uit voorlichting, structuur, gedragstherapie en medicatie. Op die laatste wil ik in de volgende hoofdstukken, dieper ingaan. 3. De samenstelling van Ritalin ADHD kan dus behandeld worden met medicijnen. Het medicijn dat meestal gebruikt wordt bij deze behandelingen is Ritalin. De werkzame stof van Ritalin is methylfenidaat (voluit: methylfenidaathydrochloride). Het medicijn bestaat grotendeels uit deze stof. Daarom wordt Ritalin ook vaak methylfenidaat genoemd. De andere bestanddelen zijn calciumfosfaat, lactose, tarwezetmeel, gelatine, magnesiumstearaat en talk. Die laatste vier dienen als vulbestanden of hulpstoffen. Het speciale van Ritalin is dat het lactose en gluten bevat. Deze samenstelling komt niet voor bij andere geneesmiddelen. Doordat Ritalin lactose bevat (per tablet 0,04 gram) zijn de tabletten niet geschikt bij bepaalde aangeboren aandoeningen. Doordat er tarwezetmeel in dit medicijn zit, kan het schadelijk zijn voor mensen die overgevoelig zijn voor gluten (coeliakie). Ritalin is verkrijgbaar bij de apotheek, op voorschrift. In een doosje zitten 30 tabletten van 10 milligram in een doordrukstrip. De tabletten zijn wit en rond. Op de ene kant staat de inscriptie ‘CG’ en op de andere zijde staat de inscriptie ‘A/B’. Je kunt de tabletten doorbreken. De tabletten moeten tussen de 15 en 25 graden bewaard worden. De bewaartemperatuur mag in geen geval hoger zijn dan 25 graden. De tabletten smaken bitter. Ze veroorzaken een vol gevoel nadat het medicijn is ingenomen. Hierdoor vallen mensen die net begonnen zijn met medische behandeling met Ritalin, in het begin vaak af. 4. Het gebruik van Ritalin Ritalin kan alleen verkregen worden op voorschrift van een arts. Met een Ritalinrecept kan de patiënt het medicijn ophalen bij de apotheek. De dokter bepaalt de hoeveelheid per dag, de dosering. Aan het begin van de behandeling is de dosering vaak nog laag. Bij kinderen twee keer 5 milligram per dag. Afhankelijk van hoe ernstig de stoornis is, wordt deze hoeveelheid opgebouwd. Als er verbetering te zien is, stopt het opbouwen van de hoeveelheid. Een patiënt mag niet meer dan 60 milligram Ritalin per dag innemen. Het tijdstip van innemen moet samen vallen met de momenten van de meeste stress of de meeste drukte. Ritalin werkt 2 tot 4 uur, daarna is er een volgende dosis nodig. Daarom moet een ADHD patiënt zijn medicijnen 4 tot 5 keer per dag innemen. Als de medicijnen niet op tijd worden ingenomen, vermindert de werking van Ritalin. Bovendien kunnen de symptomen van ADHD verergeren als de medicijnen zijn uitgewerkt. Omdat ADHD patiënten vaak vergeetachtig zijn, dit is immers een van de symptomen, zijn er verschillende hulpmiddelen die kunnen helpen om de medicijnen op tijd in te nemen. Voorbeelden hiervan zijn horloges met alarmtijden, een pillendoos met alarm of een GSM die de patiënt waarschuwt. Soms zet de arts de behandeling met Ritalin stop. Als de symptomen dan niet verergeren, dan zijn de medicijnen niet langer nodig. Als de ziekteverschijnselen van ADHD niet binnen een maand verbeteren, dan moet de behandeling stop gezet worden. De patiënt mag de laatste dosis Ritalin, niet later dan vier uur innemen. Dit in verband met slapeloosheid. De dokter heeft voorgeschreven hoe lang de behandeling met Ritalin moet duren. Als de patiënt eerder wil stoppen of langer wil doorgaan, dan wordt dit altijd eerst besproken met de dokter. Meestal worden mensen die uit de puberteit zijn, niet meer behandeld met Ritalin. Als iemand te veel van Ritalin heeft gebruikt, is het noodzakelijk dat die persoon direct contact opneemt met de arts, de apotheek of het ziekenhuis. Eventuele verschijnselen die kunnen optreden zijn: overgeven, opgewondenheid, bevingen, hyperreflexie, spiertrekkingen, toevallen (soms kan de patiënt zelfs in coma raken), euforie, verwardheid, hallucinaties, delirium, zweten, blozen, hoofdpijn, koorts, versnelde hartslag, hartkloppingen, onregelmatige hartslag, verhoogde bloeddruk, verwijde pupillen en droge slijmvliezen. Als de patiënt vergeten is een dosis Ritalin in te nemen, moet de tablet alsnog zo gauw mogelijk ingenomen worden. De behandeling moet zo regelmatig mogelijk doorgezet worden. 5. De werking van Ritalin Ritalin behoort tot de psychostimulantia. Dit is een groep geneesmiddelen die het centraal zenuwstelsel stimuleren. Ritalin beïnvloed de werking van stoffen in de hersenen. De stoffen brengen boodschappen over van de ene zenuwcel naar de andere. Deze stoffen worden ook wel neurotransmitters genoemd. Door de beïnvloeding van de werking van neurotransmitters (door Ritalin) functioneren de hersencellen beter. Dit heeft invloed op het gedrag van iemand met ADHD. Het medicijn vermindert de tekenen van hyperactiviteit, die ik in het tweede hoofdstuk heb genoemd. Ook vermindert het, het impulsieve gedrag en het verstoorde, sociale gedrag. De voordelen van de werking van Ritalin zijn onder andere: • Het wazige gevoel verdwijnt • De concentratie en aandacht nemen toe • Geestelijke vermoeidheid neemt af • Vergeetachtigheid wordt minder • Lezen lukt beter • Het oppakken van onafgemaakt werk lukt beter (mede door de concentratie die is toegenomen) • Meer overzicht over tijd en geld • Meer rust • Impulsiviteit en prikkelbaarheid nemen af, zelfbeheersing neemt toe

Veel mensen denken dat Ritalin een middel is dat de hyperactiviteit onderdruk. Het tegenovergestelde is waar: Ritalin is een stimulerend middel dat het evenwicht in de hersenen weer hersteld. Ritalin werkt erg verslavend en valt daardoor ook onder de drugswet. Mensen die eerder in hun leven verslaafd zijn geweest aan drugs of alcohol, moeten daarom ook extra oppassen met het gebruik van Ritalin. Ritalin kan de stofwisseling van andere geneesmiddelen, zoals anti coagulantia (coumarinetype), anticonvulsiva, fenylbutazon en antidepressiva afremmen. Het beste zou zijn om Ritalin niet in combinatie met deze geneesmiddelen te gebruiken, maar als dat niet mogelijk is, dan moet de dosis van deze geneesmiddelen tijdelijk verminderd worden. Zoals al eerder beschreven is, is methylfenidaat het hoofdbestanddeel van Ritalin. Deze stof wordt snel en helemaal geabsorbeerd in het lichaam. Na 20 tot 30 minuten na inname, is het effect van het medicijn al merkbaar. Ritalin moet ingenomen worden in combinatie met voedsel of drinken. Hierdoor versnelt de absorbtie. Het methylfenidaat wordt verdeeld over het bloedplasma en erytrocyten. Na twee uur is alles (11 ng per ml) in het bloed opgenomen. Ritalin verandert, voor het grootste gedeelte in alfa-fenyl-2-piperidine azijnzuur en het verlaat het lichaam via de urine. Dit duurt wel 48 tot 96 uur. De eigenschappen van Ritalin lijken erg op die van amfetaminen. 6. De bijwerkingen van Ritalin Ritalin werkt goed bij de meeste mensen met ADHD. Maar, net als elk geneesmiddel heeft ook Ritalin bijwerkingen. Het hoeft niet dat alle bijwerkingen bij iemand optreden. Soms treden er zelfs helemaal geen bijwerkingen op. Meestal zijn de bijwerkingen ook niet zo ernstig en nemen ze na een paar weken af. De meest voorkomende bijwerkingen van Ritalin zijn nervositeit, prikkelbaarheid, slaapstoornissen, hoofdpijn, tics, een stijgende bloeddruk en afgenomen eetlust. Dat laatste komt door het volle gevoel na inname van Ritalin. Andere bijwerkingen kunnen zijn: Zeer zelden = minder dan 1 op de 10.000 patiënten
Zelden = 1 tot 10 van de 10.000 patiënten
Vaak = 1 tot 10 van de 100 patiënten
Zeer vaak = 10 of meer van de 100 patiënten
Bloed- en lymfestelselaandoeningen (zeer zelden) • bloedafwijking met leukopenie • bloedarmoede
Zenuwstelselaandoeningen (vaak tot zeer vaak) • stuipen • ongecontroleerde bewegingen • ontsteking van de slagaderwand • hoge koorts • transpiratie • hyperactiviteit • spierkrampen
Psychische stoornissen (zeer zelden) • Ticziekte • Psychose • Suïcidale gedachten • Spreekdrang (vaak) • Angst (vaak) Oogaandoeningen (zelden) • Moeite met zien (accommodatiestoornissen) • Wazig zien
Hart- en bloedvataandoeningen (zelden) • Beklemmend, pijnlijk gevoel op de borst • Stoornissen in het hartritme (vaak) • Verandering in bloeddruk en hartfrequentie (vaak) Aandoeningen aan maag en darmen (vaak) • Buikpijn • Misselijkheid • Braken • Droge mond

Lever- en galaandoeningen (zeer zelden) • Abnormale leverfunctie (hepatisch coma) Huidaandoeningen • Ernstige huidontsteking met verlies van opperhuid en haar (zeer zelden) • Bloeduitstortingen (zeer zelden) (vaak) • Huiduitslag • Jeuk • Bultjes • Kaalhoofdigheid
Voedings- en stofwisselingsstoornissen (vaak) • Gewichtsafname • Enige vertraging van de groei bij kinderen, bij langdurig gebruik
Algemene aandoeningen (vaak) • Koorts • Gewrichtspijn
Hierboven zijn allerlei bijwerkingen genoemd, waarvan de meeste zelden of zeer zelden voorkomen. De zeer ernstige bijwerkingen komen nooit tot zelden voor, maar worden voor de veiligheid toch genoemd. Ritalin is gevaarlijk in combinatie met alcohol, dit wordt door doctoren dan ook sterk afgeraden. Ook kan het medicijn een uitwerking hebben op het reactievermogen van een persoon, waardoor het besturen van een auto of het bedienen van machines moeilijk wordt. Voor zwangere vrouwen en voor de baby die zij dragen is het veiliger om tijdens de zwangerschap, indien mogelijk, te stoppen met het gebruik van Ritalin. Ook als de moeder borstvoeding geeft, kan het middel doorgegeven worden. Mensen moeten Ritalin niet gebruiken als er bij een eerdere behandeling met allergische reacties zijn opgetreden. Als de patiënt overgevoelig is voor een van de bestanddelen van Ritalin dan kan hij of zij het medicijn niet gebruiken. In de volgende gevallen wordt gebruik van Ritalin door doktoren afgeraden: - wanneer de persoon vroeger heel agressief is geweest, suïcidaal is geweest of depressief is, bij angst- en spanningstoestanden of bij opwinding. - Ritalin mag niet worden voorgeschreven aan kinderen onder de 6 jaar. Ritalin is een medicijn waar erg zorgvuldig en aandachtig mee omgegaan moet worden. Het is levensgevaarlijk om Ritalin te gebruiken zonder doktersvoorschrift.