Gezonken schepen

Navigatie, een vooruitgang?

De Koersk, het Russisch drama in de Barentszee. Het schip was op een geheime oefening in de Barentszee. Het drama voltrok op 15 augustus 2000. Aanvankelijk dachten de Russische overheidsfunctionarissen aan een aanvaring met een Amerikaanse onderzeeer, de Toledo. Omdat dit door de Amerikanen werd ontkend en omdat Noorse experts hadden gezegd dat dit onmogelijk was stapten de Russen van deze theorie af. Als de Koersk echt op een andere onderzeeboot was gebotst dan is dit natuurlijk een navigatiefout. Dit is dan echter niet te wijten aan het systeem (tenzij het defect was) maar aan een menselijke fout. Je kunt immers op de radar zien of je in de buurt van andere schepen bent. Maar laten we hier niet vanuit gaan en laten wij uitgaan van de huidige theorie: er is een torpedo aan boord ontploft. Dan valt dit natuurlijk niet aan navigatiemethoden te wijten. Ik denk dat de hedendaagse navigatie bijna de graad van perfect heeft bereikt. Alleen in extreme omstandigheden kan je je plaats op moeder aarde niet op 10 m nauwkeurig bepalen. Maar natuurlijk ook een “pluim” voor de wapenfabrikant van de raket. Nu weet men tenminste zeker dat een zo’n raket een heel schip kan opblazen.
De Titanic is in de nacht van 13 op 14 april 1912 gezonken. Het schip ging van Liverpool naar New York, met het 2100 man aan boord. De oorzaak van de ramp? Het voer tegen een ijsberg aan. Er ontstond een scheur in de romp van een meter daardoor stroomde er water de romp in. De waterdichte schotten werkten wel maar men had bij de bouw luchtkokers aangebracht, die liepen natuurlijk vol. Het water stroomde hierlangs door het hele schip. Twee uur na de aanvaring zonk de RMS Titanic, met medeneming van hondereden mensen. Maar waarom voer de Titanic tegen de ijsberg aan? Was het mistig? Lette de bemanning niet op? Een navigatiefout? Wij zullen wellicht nooit antwoord krijgen op deze vraag, maar had dit ongeval voorkomen kunnen worden door betere navigatie? Ja, natuurlijk tegenwoordig kan je een ijsberg op de radar zien naderen. Maar deze techniek had men natuurlijk in 1912 niet!
Ook de lelie (1654) is gezonken als gevolg van slechte navigatie. De Lelie was een VOC schip dat veel verder bij Texel is vergaan dan waar het is gevonden. Ietsje ten oosten van Oudeschild op de (toen was deze bank er ook al) op de Burgzand. Het schip was van Amsterdam op weg naar verschillende Nederlandse kolonieen, met een tussenstop op Texel. Daar was in die tijd een put met drinkwater wat heel lang houdbaar bleef. Er is een theorie hoe dit schip is gezonken: het schip was, verrast door het ijs, kruiend tegen het Burgzand aangedrukt. Het is letterlijk verpulverd en honderd meter verder neergelegd. Dit kon door de zeer sterke ebstroom. De restanen bestaan uit de bak- en stuurboord zijde plus(!) de inventaris. Zou deze ramp door betere navigatie voorkomen zijn? Ik denk het wel, de kapitein had dan geweten dat er een grote massa ijs op hem af kwam en had dan maatregelen kunnen nemen. Het is eigenlijk een beetje hetzelfde verhaal als de Titanic, 300 jaar later waren nog steeds geen betere methodes uitgevonden. Het was 23 december 1803, het Amerikaanse fregat “Enterprise” kaapte de “Mastico. De Mastico was in 1789 door de Fransen gemaakt en verkocht aan Tripoli. De Mastico patrouilieerde voor de kust van Tripoli. De Amerikaanse marine besloot het schip tot zinken te brengen en de achtervolging begon. Hoe kwam het dat de Amerikanen de “Mastico” konden pakken? De Mastico was zeker niet langzamer dan de Enterprise. Het was de navigatie, de Amerikanen konden de de koers beter bepalen dan de Tripolianen. Daardoor konden zij het fregat kapen en tot zinken brengen. Voor zover bekend is het de eerste keer dat de navigatie zo belangrijk was in een zeeslag. De navigatie had zijn eerste slachtoffer gemaakt.