De klapschaats

Inleiding.

Records breken, dat is waar het om gaat in de schaatssport en wel in de langebaansport, want daar hebben we het over. De lange baan is namelijk het enige onderdeel waarop de klapschaats rendabel is. Niet op de shorttrack en al zeker niet bij ijshockey. En om nog veel meer tijdsvoordeel uit de schaats en het pak te halen wordt steeds meer uitgevonden en blijft de wetenschap steeds methodes ontwikkelen waarmee er nog een seconde van het record af kan. Wat te denken van de klapschaats en het Aëropak. Maar we zijn er nog niet, er zijn nog meer nieuwe ontwikkelingen op komst. Zoals de dubbelklappende schaats en de schaats met kromme ijzers. In dit werkstuk worden alle nieuwe veranderingen in de schaatssport uitgelegd en toegelicht.

Tijdbalk.

Een kleine indruk van hoe de schaats(sport) door de jaren heen is verandert.

j: Niet exact bekend wanneer de eerste schaats werd uitgevonden, schaats van
dierenbeenderen.
k:500-1500 middeleeuwen , schaatsen van hout en soms ijzer, gebruikt als vervoersmiddel
l:1500Schaats begint te lijken op schaats die wij kennen , metalen ijzer met leren schoen ,
vastgemaakt met schroeven.
m:1600Melding in boeken van oversteek van de Zuiderzee van Kampen naar Amsterdam met
de schaats.
n:1650Eerste schaatswedstrijden georganiseerd , meldingen in boeken daarvan.
o:1803 Kortebaanwedstrijden komen in , wedstrijd in Sneek om een zilveren tabaksdoos
p:1890 Ontstaan shorttrack
q:1980 Schaatssport wordt populairder, vooral elfstedentocht.
r:1996 Apart wereldkampioenschappen verschillende disciplines
ji: 1996 Ontwikkeling en invoering nieuwe klapschaats
jk: 2001 Ontwikkeling dubbele klapschaats
jl: 2001 Ontwikkeling kromme schaats

De Geschiedenis van de Schaats.

Schaatsen is al een verschrikkelijk oude sport. Het idee om met schaatsen over het ijs heen te glijden bestaat al eeuwen en wordt ook al net zo lang door de Nederlanders gedaan. Beschreven in encyclopedieën als: Aanvankelijk een stuk dierenbeen, onder de voet bevestigd, in de middeleeuwen van hout en ijzer, thans ook van ijzer of staal. Toen met schroeven bevestigd aan een schoen. Verdere ontwikkelingen zorgden voor de komst van de Noren (leren schoen met metalen ijzers). Tegenwoordig ook al klapschaats bekend.

De Ontwikkeling van de klapschaats.

De ontwikkeling van de klapschaats was opzich niet zo’n enorm groot probleem. Tussen 1894 en 1937 is al vijf keer een vorm van klapschaats ontwikkeld maar er werd niet op gereden ! tot in 1994 toen een aantal Nederlanders wel begonnen te rijden op de klapschaatsen die we op dit moment kennen. En pas nadat Nederlands kernploeglid Tonny de Jong drie jaar later op de klapschaats Europees kampioen werd werden een groot aantal andere topsporters overtuigd en begonnen ze ze op de klapschaats te trainen. Het grote probleem hierbij is dat de sporter zijn hele techniek en houding moet veranderen en daardoor willen vaak veel sporters er niet direct aan als er weer wat nieuws is uitgevonden. Maar toen de klapschaats er eenmaal door was sneuvelden de wereldrecords ook aan de lopende band. Zelfs het superrecord van Johann Olav Koss uit 1994 werd verpulverd door Gianni Romme door er met 22 seconden onder te duiken. Hij was per 10 ronden ruim een seconde sneller.

Voordelen van het rijden en de werking van een klapschaats

Het principe van de klapschaats is dat door een langer contact met het ijs je meer kracht over kunt brengen. In plaats van met de punt van de schaats in het ijs te prikken blijft nu tijdens de slag het hele glijvlak op het ijs en wordt in de laatste 0.05 seconden van de slag de winst gepakt. Omdat je dan anders al met de hele schaats van het ijs af was en je nu nog met het ijzer op het ijs blijft doorglijden.

De ontwikkeling van het Aëropak

De uitvinding van het Aëropak is er weer een die uit Nederland komt. Het pak , ook wel bekent als het schubbenpak is afgeleid van de schubben die op de romp van gevechtsvliegtuigen zitten. Deze schubben zorgen ervoor dat er minder weerstand is en er dus een hogere snelheid behaald kan worden waardoor het vliegtuig minder kerosine verbruikt. Dit zetten Hans Velthuis op een idee , waarom kan met de schaatspakken ook niet van schubben maken zodat de schaatsers ook minder last van windweerstand hebben zodat ook hierin hogere snelheden behaald kunnen worden en dus uiteindelijk lagere tijden. Dus hij ontwikkelde een superaërodynamisch pak. Dat er op het eerste gezicht helemaal niet anders uitzag als een normaal schaatspak maar als je beter keek je toch duidelijk het blokjesmotief kan zien zitten.
En in Augustus 1999 was het zover en werden er in windtunnels luchtweerstandonderzoeken gedaan. Uit deze onderzoeken bleek dat de luchtweerstand van schaatsers met een pak aan maar liefst 3 tot 9 procent minder is dan schaatsers met een normaal pak. Dit komt neer op ongeveer 0,3 tot 0,7 seconde winst per ronde.
Maar dit is nog niet het einde momenteel worden in Italië nog meer onderzoeken gedaan naar anders stoffen die waarschijnlijk voor nog minder luchtweerstand zorgen en dus nog meer tijdwinst opleveren. Deze pakken zijn ook in staat ervoor te zorgen dat de warmtehuishouding in het lichaam op peil gehouden wordt.

Werking van het Aëropak.

Doordat het Aëropak uit schubben bestaat komt er meer turbulentie in de lucht. Deze turbulentie zorgt ervoor dat de lucht minder aan het pak zuigt waardoor de weerstand verkleind wordt. Op dezelfde manier werkten de zogenaamde spoilerstrips die in Nagano op de pakken aangebracht werden op het voorhoofd en onderbeen. Deze strips zorgen er ook voor dat er minder weerstand wordt gevormd. Dit zit zo. Achter het pak vormt zich een soort luchtzak (zie afbeelding) die door de strips en hun werking opgevuld wordt. Deze luchtzak zorgt voor een extra zuiging op het lichaam en zorgt er dus voor dat men zachter gaat. De strips verminderen de weestand volgens berekeningen met ongeveer 5 procent. Dit is goed voor 0,2 tot 0,5 seconde tijdwinst per ronde.

De ontwikkelingen aan de schaatsbanen.

Niet alleen aan de schaats en het pak worden dingen verandert. In de toekomst zullen ook de ijshallen er heel anders uit gaan zien.
Zo begint het al in het Thialf-stadion, in Friesland. Dit stadion heeft zelfs nadeel, omdat het in Nederland en dus laag ligt, dat het niet meer goed mee kan komen met andere stadions zoals bijvoorbeeld in Calgary, Nagano, Hamar of Salt lake City doordat de schaatsers daar op grotere hoogtes veel minder last hebben van luchtweerstand en dus veel meer snelheid kunnen maken. Maar daarop heeft de Baancommissaris in Thialf nu wat gevonden. Om met ’s werelds beste banen me te kunnen zijn er een aantal veranderingen in het Thialf toegepast om te beginnen zijn re nu de nieuwste van de nieuwste ijsmachines die voor een betere laag zorgen. Maar niet alleen dat . Er is een nieuwe betonlaag onder het ijs gekomen die exact glad is en als een tweelingbroertje lijkt op de baan van Calgary.Ook zij er om de buizen van het geraamte dat het Thialf staande houd doeken heen gewonden die ervoor zorgen dat er een beter geluidsweergave in het stadion is. Er is ook een nieuwe tunnel gekomen onder de baan door zodat sporters beter over kunnen , anders moesten ze over het ijs. De indeling van de banen is ook veranderd. De 400 meter baan is korter geworden met een makkelijkere bocht en binnenin zijn een aantal baantjes gekomen , goed voor oefenbanen , shorttrack en ijshockey. In de toekomst komt er nog een enorme scheidingswand tussen de wedstrijdbaan en de recreatiebanen in het midden. Deze wand is ervoor bedoeld om de koele lucht tegen te houden, zodat er ongeveer 40 cm boven het ijs nog wel een koude laag hangt maar er daarboven een warmere luchtlaag is, waardoor schaatsers dus harder kunnen en het bloed van hun meer zuurstof opneemt tijdens de inspanning.
Maar hier blijft het niet bij, Thialf wil zelfs nog een tweede truc toepassen om ervoor te zorgen dat de records ook in de toekomst zullen blijven sneuvelen in het HighTech-ijspaleis. Er komen een aantal extra lagen bij bovenop het ijs zodat de bochten iets flauwer worden en licht hellend. Hierdoor krijgt de schaatser meer grip wanneer deze met hoge snelheid de bocht in gaat en kan hij deze hoge snelheid beter vasthouden. Maar deze laatste twee veranderingen zullen nog even op zich moeten laten wachten, op het moment is het geld even op.

De ontwikkeling van de dubbele klapschaats.

Nu er wel verschrikkelijk hard gereden kan worden op de gewone klapschaats wil de techniek alweer wat nieuws, iets wat nog beter werkt en waardoor je nog sneller kunt. Dit proberen ze uit de schaats te halen met de dubbele klapschaats. De dubbels klapschaats heeft een tweede scharnier dat iets voor het eerste scharnier is geplaatst en ervoor zorgt dat de ijzer nog langer op de grond blijft, het ijzer slaat nu ook niet meer recht omlaag maar nu ook licht naar buiten. Ook zijn de scharnieren aan een rails bevestigd waardoor het klapmechanisme iets naar voren of naar achter gezet kan worden. Het is nog niet bewezen dat de dubbele scharnieren daadwerkelijk voor meer snelheid zorgen maar er zijn met sensoren en hogesnelheidscamera’s wel veel metingen gedaan die veelbelovende computersimulaties opleverden. Dit jaar wordt de dubbele klapschaats door een aantal toppers getest. Waaronder waarschijnlijk Jan maarten Heideman Nederlands kampioen Indoor Marathon.
Maar deze nieuwe schaats is niet voor elke schaatser een succes te noemen. Schaatsers als Erben Wennemars en Jakko Jan Leeuwangh zijn er nog niet van overtuigd en zullen op de olympische winterspelen volgende jaar februari in Salt Lake city ook niet op deze nieuwe schaats rijden.

Werking van de dubbele klapschaats bij de start.

De Dubbele klapschaats, gemaakt door fabrikant Viking heeft een systeem dat bij de start uitgeschakeld kan worden. Er komt namelijk , zelfs bij het schaatsen steeds meer techniek aan te pas. In het dubbele klapsysteem dit een computertje die dit systeem totaal uit kan schakelen waardoor er gestart kan worden op de normale manier en men geen last heeft bij de start. De schaatser kan met behulp van dit computertje het klapsysteem weer open zetten wanneer hij dat wil en dan kan hij dus ook gewoon schaatsen.
Deze schaats is vooral ontworpen voor schaatsers die veel moeite hebben met het vinden van hun balans na de start en op deze manier kunnen ze dus normaal starten en toch met een klapschaats rijden.

De ontwikkeling van het kromme ijzer.

Er worden veel nieuwe dingen geprobeerd zoals bijvoorbeeld kromme ijzers onder je schaats. De kromme ijzers worden vooral bij shorttrack gebruikt omdat je daarbij verschrikkelijk veel bochten moet maken. Maar de langebaanschaatsers beginnen nu ook aan deze nieuwe ontwikkeling te denken bijvoorbeeld topschaatser Jan Maarten Heideman, hij reed een tijdje geleden al op kromme schaatsen. Deze schaatsen zijn veel sneller in de bochten en zorgen voor meer grip en doordat de ijzers ook nog eens getailleerd geslepen zijn heb je nog veel meer overbrenging op het ijs. En in combinatie met het klapsysteem kan dit dus een ideaal effect leveren, het klapsysteem voor de rechte stukken en de kromme ijzers voor betere grip in de bocht waardoor je je snelheid vast kunt houden.

Voordelen van het kromme ijzer t.o.v het normale rechte ijzer en de werking daarvan.

De kromme ijzers zorgen ervoor dat er in de bochten veel tijdwinst genomen kan worden. En dat de schaatser minder kracht hoeft te zetten voor hetzelfde rendement. Daarnaast zijn de schaatsen ook nog getailleerd geslepen wat inhoud dat het mes vooraan dik is , in het midden dunner en achteraan weer dikker zodat deze bij de afzet automatisch naar binnen stuurt. Dit komt goed uit want de Bendy (zo heet deze schaats) kan daardoor de bewegingen die de schaatser maakt (tijdens het schaatsen maak je een soort s -slag) er weer uit halen waardoor je gewoon recht komt te rijden. Ook het bochtenwerk wordt aanzienlijk verbeterd. Op de foto zie je het apparaatje waarmee je de schaatsen kunt buigen. Je draait en speciale schroef in het midden van de schaats aan die het ijzer in een kromme vorm dwingt. Wanneer je die schoef weer losser draait veert de schaats weer terug in de oude vorm.

Bronvermelding:

· KIJK jaargang 1999 nr. 11. November blz. 15
· KIJK jaargang 2001 nr. 2. Februari blz. 18-13 (schaatsspecial)
· Encyclopedie voor iedereen 6e druk
· Encarta Encyclopedie 1999 Winkler Prins editie.
· De Gelderlander 3 november 2001
· Internet - www.nu.nl/sport
-www.fbw.vu.nl/actueel/nieuws
-www.io.tudelfs.nl/produkten/klapschaats
-www.schaats.nl