Als de aarde beeft

Inleiding Ik heb gekozen voor het onderwerp ‘als de aarde beeft’. Dit omdat het me heel erg aanspreekt en het een veel voorkomend (levensgevaarlijk) natuurverschijnsel is. Aardbevingeen komen in verschillende soorten en maten voor. Wij hier in Nederland kunnen ons geen echte zware aardbeving voorstellen. Een aantal hebben misschien wel eens een meegemaakt, maar als je een zware aardbeving wil meemaken moet je toch al een stukje verder weg zijn. Honderden, misschien wel duizenden mensen sterven per jaar door aardbevingen, ze kunnen niet voorkomen worden, maar de schade kan wel beperkt worden. Desalniettemin zijn aardbevingen levensgevaarlijk en dat maakt het z’on interessant onderwerp. In dit werkstuk probeer ik de volgende hoofdvraag te beantwoorden: Welk gevolg hebben aardbevingen op de samenleving? Het voorlopige antwoord op deze vraag in mijn geval zou zijn: de ernstige gevolgen van aardbevingen op de maatschappij is het dodental en de materiële schade. Daarnaast wil ik ook nog de volgende deelvragen beantwoorden (de hypothese staat er direct achter): 1) Waar komen aardbevingen voor en hoe ontstaan ze? Bij de grens van twee aardschollen die tegen of van elkaar af bewegen. 2) Hoe worden aardbevingen gemeten (en wanneer zijn ze pas echt gevaarlijk)? De kracht van een aardbeving wordt gemeten met behulp van de schaal van Richter. Vanaf 5 op de schaal van Richter beginnen ze grote schade aan te richtten. 3) Wat kan er tegen aardbevingen gedaan worden (en wordt dat ook gedaan)? Gebouwen kunnen op een bepaalde manier gebouwd worden waardoor de aardbevingen min of meer wordt opgevangen. Dit wordt tegenwoordig steeds vaker toegepast op gebouwen. Aan het slaveld kun je goed zien dat bij de aardbeving de grond is verschoven Hoofdstuk 1: De Hoofdvraag In dit hoofdstuk zal ik uitleggen welk gevolg aardbevingen hebben op de samenleving. Er zijn twee soorten gevolgen, een heeft betrekking op de materiële schade (gebouwen ed). De andere heeft betrekking op de mensen zelf. Hoe kijken mensen die in een gebied wonen waar veel aardbevingen voorkomen tegen aardbevingen op? Mensen die in een zogenaamde gevarenzone wonen, trekken zich niet veel aan van het feit dat er zich een aardbeving kan voordoen. Ze zeggen dan: “Dat overkomt mij toch niet” of “Die kans is zo klein”. Hier in Nederland kan het ons meestal weinig schelen of ze ergens in Japan of Amerika last hebben van aardbevingen, wij hebben hier onze eigen problemen. De rede ook waarom mensen zich er weinig van aantrekken is omdat ze het willen negeren. Ze weten dat het iets ergs is, het brengt alleen schade met zich mee. Men denkt niet vaak aan dat soort denken, althans niet graag. Als er zich een aardbeving heeft voorgedaan is meestal de eerste vraag: hoeveel slachtoffers zijn er gevallen? Daarna komt: wat is de schade? Het aantal slachtoffers kan hoog oplopen, eveneens de schade. Men staat er niet bij stil dat zij van beiden last kunnen hebben. Je kunt je hele sociale kring kwijtraken. Je huis aan puin, niemand denkt er graag overna. Er zijn veel organisaties, zoals de Afdeling Seismologie van het KNMI, die zich bezighouden met bevingen van de aarde. Deze organisatie registreert en bestudeerd aardbevingen in Nederland. Stel je voor er is een aardbeving geweest en er is ligt een hele wijk aan puin. De schade (uitgedrukt in geld) is onvoorstelbaar. Het kost vaak jaren om de schade te herstellen, als daar al geld voor is. Je moet je eens voorstellen in een gebied waar bijvoorbeeld zoveel is vernietigd, dat alleen de supermarkt al 50 km verderop ligt. Dit is natuurlijk onmogelijk, dat kan weer leiden tot verhuizing naar een ander gebied. Je moet dan alles in de steek laten, je bent je huis kwijt, je werk, eventueel je vrienden. Ieder mens heeft last van aardbevingen, hoe je het ook wendt of keert. Veel aardbevingen kan bijvoorbeeld leiden tot hogere belastingen (vanwege al die schade). Een koe ligt dood onder een gebouw in de Midden-Turkse stad Cerkes, die is getroffen door een zware aardbeving. (Foto AP)
Hoofdstuk 2: De Deelvragen Naast de hoofdvraag waren er nog drie deelvragen die ik wou beantwoorden. Waar komen aardbevingen voor is denk ik nog wel de belangrijkste vraag, wij hier in Nederland hebben er niet veel last van. Daarnaast komt nog ter sprake hoe ze gemeten worden. De vraag die je je dan gaat stellen is, wat kan er tegen gedaan worden? Een aardbeving lijkt iets onvermijdelijk, dat is ook zo, maar de schade kan toch nog tot een minimum beperkt worden. Waar komen aardbevingen voor en hoe ontstaan ze? Al eerder vertelde ik over de Afdeling Seismologie van het KNMI. Seismologie houdt zich bezig met de oorsprong en de voortplanting van seismische golven in de aarde en richt zich dus op de werking van breuken. Aardbevingen kunnen een menselijke en een natuurlijke oorzaak hebben, denk maar aan bijvoorbeeld gaswinning als je het hebt over menselijke oorzaken (al zijn dit maar zeer licht trillingen). Deze aardbevingen (die een menselijke oorzaak hebben) noemen we geïnduceerde bevingen. Bij het beven van twee aardschollen langs of tegen elkaar komen er trillingen vrij die zich (ondergronds) in alle richtingen bewegen. Deze trillingen kunnen gemeten worden door seismometers. John Milne, een Engelse seismoloog, was in 1893 de eerste die een seismometer uitvondt die zowel de horizontale als de verticale trillingen kon meten. Aardbevingen ontstaan dus op de grens van twee aardschollen. Deze schollen kun je eigenlijk de schil van de aarde noemen. Deze aardplaten zijn consant in beweging, wist je bijvoorbeeld dat Amerika en Europa ieder jaar 5 cm verder uit elkaar bewegen. Heel vroeger beweerd men dat Amerika, Europa en alle andere werelddelen aan elkaar vastzitten, ze werden gewoon als het ware uit elkaar getrokken. Hieronder zie je een plaatje waaraan je direct duidelijk kunt zien waar precies aardbevingen ontstaan: [plaatje1] Aardbevingen ontstaan als volgt: Lang voordat een aardbeving ontstaat, neemt de druk tussen gesteentemassa's in de aardkorst langzaam toe. De aardbeving vindt plaats als de opgebouwde druk plotseling vrijkomt, waardoor kleine of hevige trillingen worden veroorzaakt op het aardoppervlak. Het punt waar de steenlagen ten opzichte van elkaar verschuiven, wordt hypocentrum genoemd en is het centrum van de aardbeving. Het epicentrum bevindt zich direct hierboven en is het punt op het aardoppervlak waar de intensiteit van de trillingen het hoogst is. Schokgolven planten zich voort in golfbewegingen vanuit het hypo- en epicentrum en hun intensiteit neemt af naarmate ze daarvan verder verwijderd raken. De belangrijkste soorten seismische golven zijn de longitudinale golven (P-golven, primae undae) en de transversale golven (S-golven, secundae undae). Bij de P-golven bewegen de deeltjes van het gesteente zich in dezelfde richting als de voortlopende schokgolf (links). P-golven worden tijdens een aardbeving het eerst geregistreerd omdat ze zich sneller voortbewegen dan S-golven (rechts), waarbij de beweging van de gesteentedeeltjes loodrecht op de voortplantingsrichting staat. [plaatje0][plaatje2] Hoe worden aardbevingen gemeten? Aardbevingen worden gemeten met een seismometer. In de vorige paragraaf ben je daar al een beetje over ingelicht (zie plaatje hiernaast voor de werking van de seismometer). Ik ga nou dieper in over de maatstaf. Er zijn twee manieren om de intensiteit van aardbevingen te meten, nl met de schaal van Richter en de schaal van Mercalli. Die van Mercalli heeft een minimu van een en maximum van 12 waarbij 12 totale verwoesting voorstelt. Die van Richter heeft eigenlijk geen einde, hoe zwaarder de aardbeving, hoe hoger het getal. In dit geval is 9 op de schaal van Richter zowat het hoogste wat je krijgen kunt. Het verschil tussen beiden is dat bij de schaal van Mercalli de waarneming van de mensen als maatstaf gebruikt. Met andere woorden als de aardbeving zeer goed waarneembaar is en door iederen gevoeld is, zit je op 5 op de schaal van Mercalli. Bij de schaal van Richter gaat het om de werkelijke kracht van de aardbeving. Wat bij Mercalli schaal 5 is, is bij Richter schaal 3,5 (zie tekening). [plaatje3] Wat kan er tegen aardbevingen gedaan worden? Ik denk het belangrijkste preventie-middel tegen aardbevingen is dat veel gebouwen (vooral de grote flats) speciaal ontworpen, een aantal voorbeelden zijn bijvoorbeeld rubberen platen die de schok opvangen. Een ander (makkelijker) voorbeeld is een zwembad op de bovenste etage, dat vangt ook de nodige schokken op. Een aardbeving kan vaker wel voorspeld worden (oa door de seismometer). Je kunt het vaak ook om je heen al merken, dieren voelen het gevaar vaker al aankomen. Een aardbeving duurt meestal maar enkele seconde, ze komen met meerdere keren tegelijk achter elkaar. Op het moment zelf moet je zorgen dat je niet in een druk gebied zit. Het laagst bij de grond ben je het veiligst, je kunt het beste een schuilkelder in kruipen en onder een tafel verstoppen. Het is dus eigenlijk heel moeilijk om aardbevingen te voorkomen. Het beste is gewoon vermeiden. Je weet van jezelf of je je in een risicogebied bevindt, dan kun je zelf uitmaken of je dat risico aanvaardt.
Conclusie Het is dus duidelijk dat aardbevingen allesvernietegend (kunnen) zijn. Ze worden veroorzaakt stukken aardkorst (schollen) die langs of tegen elkaar in schuiven. Niet alle aardbevingen kunne worden voorspeld, toch kunnen gebouwen zodanig ontworpen worden dat de schade tot een minimum beperkt wordt. Dit is echter wat lastiger voor de armere landen. De studie die zich met bevingen van de aarde bezighoudt heet seismologie. Natuurlijk is het ook interessant om te weten wat de zwaartse aardbeving is die ooit gemeten is. De allerzwaarste aardbeving was waarschijnlijk ver voordat er mensen op aarde waren. Maar de zwaarste ooit gemeten was de aardbeving van 1960 in Chili (Zuid-Amerika). Toen kwam er een scheur in de grond van 300 kilometer lang. En in de zee een golf van tien meter hoog. Er waren duizenden doden. Nog veel meer doden waren er in 1976 in China. De grote stad Tangshan lag helemaal in puin. Waarschijnlijk waren er meer dan een half miljoen mensen dood. Maar 400 jaar eerder was het nog erger. Toen kwamen bij een aardbeving in China meer mensen om dan nu in Amsterdam wonen: bijna 800.000. Evaluatie Het belangrijkste wat ik geleerd heb is vast de meting van de aardbevingen. Het ontstaan van de aardbeving was wel al duidelijk. Ik ben te weten gekomen dat er naast de schaal van Richter ook nog de schaal van Mercalli bestond. Toch heb ik veel moeite gehad met het beantwoorden van die deelvragen. Het was moeilijk de verworven informatie te combineren tot een geheel. Wat bij mij heel goed verliep is de informatie zoeken, dit dee ik vrijwel direct vanaf het moment dat ik de opdracht kreeg. Het enige slechte puntje was het zoeken van toepasselijke plaatjes. Je kunt dus wel zeggen dat de planning goed verlopen is over het algemeen. Ik kwam zeker niet in tijdnood en wist precies hoeveel tijd ik nodig had. Al met al is alles goed verlopen. Bronvermelding - Encarta 1998 - Encarta 2000 - www.geofoon.nl - www.geocities.com/maartensweb/aardbevingen.htm - http://scholieren.nrc.nl/weekkrant/2000/24/2.shtml - www.knmi.nl/onderzk/seismo/home_n/research/page1_n.html