Winkelvoorziening in Assen

Inleiding

Ongeveer een keer per week ga ik naar de stad. Om te winkelen. Net zo als veel andere mensen. Wat dan ook te merken is als je weer in de zoveelste rij staat te wachten om te betalen. Voor mij niet leuk, voor de ondernemers natuurlijk wel. Maar waarom winkelen er eigenlijk zoveel mensen in Assen? Is het nou echt zo’n leuke stad?

Hoofdvraag:
Hoe aantrekkelijk is de winkelvoorziening in Assen voor consumenten?

Deelvragen:
1. Hoe is de opbouw van het winkelaanbod per wijk?
2. Hoe waarderen consumenten het centrum van Assen?
3. Wat zijn de sterke en zwakke punten van de winkelvoorziening in (het centrum van) Assen?
4. Wat is er in de laatste jaren veranderd aan de winkelvoorziening van Assen en wat zijn de toekomstplannen?

Eigenlijk denk je als je door de winkelstraten loopt niet na over hoe aantrekkelijk het wel of niet is, en je beseft al helemaal niet dat er ook nog mensen zijn die hier heel bewust over hebben nagedacht. Daarom leek het me juist wel leuk om dit eens te onderzoeken. Eerst heb ik het winkelaanbod in het algemeen beschreven, gewoon om een duidelijk beeld te creëren

Hoe is de opbouw van het winkelaanbod per wijk?

Er bevinden zich in Assen in totaal 366 winkels. De meeste van deze winkels horen thuis in de niet-dagelijkse sector, dit zijn er namelijk 285. De overige 81 winkels vallen in de dagelijkse sector. Zowel voor de dagelijkse als de niet-dagelijkse sector geldt dat het belangrijkste aanbod van winkels nog altijd in het centrum van Assen ligt. De wijkwinkelcentra worden eigenlijk vooral benut door mensen uit eigen wijk. Dit komt doordat het aanbod in het centrum veel groter is en de wijkwinkelcentra zijn dan ook geen noemenswaardige concurrent voor het centrum en zijn er vooral voor de dagelijkse sector. In de meeste wijken zijn er ook wel winkels in de niet-dagelijkse sector, maar dit is maar op zeer kleine schaal. In de wijken Noorderpark, Pittelo en Kloosterveen zijn (nog) geen winkelcentra. Dit is een overzicht van de winkelvoorziening in Assen per wijk:

Assen-west
Met Assen-west wordt de wijk Baggelhuizen bedoeld. Baggelhuizen heeft een winkelcentrum, Het Sticht,dat enkele winkels telt. Het winkelcentrum, dat om een pleintje met een speelplaats ligt, is niet echt belangrijk voor de economie van Assen. Zeker nu de supermarkt zijn ingang naar buiten heeft gericht, worden de andere winkels weinig bezocht. Het Sticht heeft dus vooral een functie in de dagelijkse sector voor buurtbewoners.

Centrum
In het kernwinkelcentrum van Assen zijn meer dan driehonderd winkels gevestigd. Als je bedenkt dat er in totaal maar 366 winkels zijn, is het duidelijk waarom het centrum het belangrijkst is voor de economie in Assen. De meeste van deze winkels vallen in de niet-dagelijkse sector, in tegenstelling tot de meeste wijkwinkelcentra Het vervult dan ook niet alleen een stedelijke functie, maar ook een regionale functie. In de hierop volgende hoofdstukken staat meer informatie over het centrum.

Noorderpark
In de wijk Noorderpark is geen echt wijkwinkelcentra. Er zijn wel vijf winkels aanwezig, die allen in de niet-dagelijkse sector vallen. De meeste bewoners van de wijk Noorderpark, zullen hun dagelijkse inkopen doen in het winkelcentrum dat aan de rand van de wijk ligt, maar dat officieel bij de wijk Lariks hoort.

Peelo
Het winkelcentrum van de wijk Peelo ligt centraal in de wijk. Er zijn verschillende winkels die vooral in de dagelijkse sector vallen en er is een postkantoor. Rondom het winkelcentrum liggen de andere belangrijke wijkfuncties.

Marsdijk
Afgelopen 28 maart werd het nieuwe wijkwinkelcentrum van Marsdijk officieel geopend met een toespraak van de burgemeester. Dit nieuwe centrum heet Winkelrijk Marsdijk. Het winkelcentrum wordt niet alleen benut door buurtbewoners, maar ook door bewoners van de omliggende dorpen. Er zijn nu meerdere
winkels in zowel de dagelijkse als de niet-dagelijkse sector. Het winkelcentrum vervulde al een, voor een wijk, belangrijke rol in de economie, en deze rol zal dus nog groter worden.

Kloosterveen
In april komt er in Kloosterveen alvast een tijdelijke supermarkt. Dit is alvast vooruitlopend op de definitieve vestiging, omdat het voor buurtbewoners niet handig is als er geen supermarkt in de buurt is. Er zijn al goedgekeurde plannen voor een centrum in Kloosterveen, de Kloosterveste. In dit hart van de hart komen niet alleen winkels maar ook andere belangrijke voorzieningen voor de wijk, zoals sportaccomodaties en gezondheidszorg. Over de Kloosterveste staat ook meer in een van de hierop volgende hoofdstukken.

Lariks
De wijk Lariks heeft een goed winkelcentrum liggen aan de Nobellaan. Het ligt aan de rand van de wijk, maar vrij centraal in Assen-Noord, waardoor het niet alleen bezocht wordt door de buurtbewoners zelf. Er zijn in de wijk Lariks op dit moment vijftien winkels, waarvan er acht zijn in de dagelijkse sector en zeven in de niet-dagelijkse sector.

Assen-oost
Deze wijk heeft een centrum dat, evenals Marsdijk, redelijk belangrijk is voor de economie. Voor beide wijken geldt dit eigenlijk vooral voor de dagelijkse sector, de niet-dagelijkse sector heeft daarentegen weinig rendement. Het voorzieningen aanbod in het winkelcentrum is vrij commercieel. Vijf van de acht aanwezige winkels zijn in de dagelijkse sector, de overige drie vallen binnen de niet-dagelijkse sector.

Pittelo
In Pittelo is op het moment maar één winkel gevestigd, een supermarkt. Dit is niet altijd zo geweest, maar de overige winkels zijn verdwenen omdat ze niet meer rendabel waren.

Hoe waarderen consumenten het centrum van Assen?

De gemeente Assen heeft een enquête gehouden onder consumenten om zo een beeld te krijgen van hun winkelgedrag en hun waardering van het centrum. Deze gegevens zijn erg belangrijk omdat ze een beeld geven van hoe het in de toekomst zal gaan. De enquête is zowel onder passanten gedaan als telefonisch. Dit waren twee verschillende enquêtes, maar de belangrijkste vragen zijn wel hetzelfde.

Eerst geef ik een bezoekersprofiel, net zoals in de enquête werd gedaan, die ik overigens als bijlage heb toegevoegd. Tweederde deel van de bezoekers van het centrum komt minstens een keer per week. Het andere deel geeft echter meer uit in een keer. De leeftijdsgroep die het meeste uitgeeft is vijftig tot vijfenzestig jaar. Hoe groter de groep is waarmee mensen komen hoe minder ze uitgeven per persoon.
Verreweg het grootste deel van de bezoekers koopt alleen niet dagelijkse goederen. 21% doet alleen dagelijkse boodschappen en 7% doet beiden.
Gemiddeld winkelen consumenten ruim een uur, wat langer is dan gemiddeld in Nederland. Ook de besteding ligt met ongeveer € 35,- iets hoger dan gemiddeld in de rest van het land. Hoewel de helft van het aandeel in omzet afkomstig is van mensen die korter dan een uur winkelen, geven mensen die langer blijven relatief gezien toch meer uit. Dit zijn er alleen minder. De meeste mensen komen met de auto en komen aan in het Noorden van het centrum. Dit is op zich ook logisch, want dit is ook het drukst bezochte deel van het centrum.
Welke route consumenten lopen wordt natuurlijk vooral beïnvloed door hun doel. Echter ook de ruimtelijke indeling van het gebied, de locaties van de trekpolen en andere winkels in het centrum zijn belangrijk. Ook de ligging van de parkeervoorzieningen beïnvloeden de route van de consument.
Uit de enquête blijkt ook weer dat het Noordelijk deel van het centrum het drukst bezocht word en dan voor het Forum en het Koopmansplein.

In de enquête is de ondervraagden ook gevraagd naar hun oordeel over het centrum. Over het algemeen is hun oordeel positief. Het onderzoek is ook vergeleken met een ouder onderzoek om te kijken of de meningen van de consument in de afgelopen jaren zijn veranderd. Uit deze vegelijkingen blijkt dat er nu meer mensen zijn die liever ergens anders gaan winkelen dan tien jaar geleden. Dit wordt overigens niet alleen beïnvloed door de aantrekkelijkheid van het centrum, maar ook door de toenemende mobiliteit van de consument. Er zijn echter ook meer mensen die het aanbod van het centrum saai vinden. Dus hoewel de consument het centrum nog steeds positief beoordeelt, is men nu toch minder tevreden met het winkelcentrum dan tien jaar geleden.
Men voelt zich nu echter wel veiliger dan tien jaar geleden in het centrum. Ook hierop scoorde het gebied goed. Men verwacht natuurlijk dat bezoekers zich ’s avonds minder veilig voelt, maar uit de enquête bleek dat de ondervraagden die zich ’s avonds wel eens in het centrum bevonden zich dan zelfs veiliger voelden dan overdag.
Ook de bereikbaarheid van het centrum wordt over het algemeen positief beoordeeld, slechts een enkeling vind dat het slecht bereikbaar is. Wat betreft parkeergelegenheid is men echter minder positief. Slechts iets meer dan de helft van de bezoekers zegt de auto gemakkelijk kwijt te kunnen. Een deel hiervan maakt daarom gebruik van een ander vervoermiddel. Ondernemers ervaren de parkeergelegenheid niet als een probleem. Slechts op zaterdag zou het eventueel te druk zijn, verder eigenlijk niet.
De meningen over de warenmarkt van Assen zijn erg verdeeld. De helft vind dat de locatie prima was, maar evenveel mensen waren het hier niet mee eens. Van de mensen die echt doelgericht de markt bezoeken vind 75% dat de locatie goed is. Maar voor slechts 1% van de bezoekers is de markt de belangrijkste reden om het centrum te bezoeken. Vooral de niet-dagelijkse producten op de markt doen het erg slecht.
Wat zijn de sterke en zwakke punten van de winkelvoorziening in (het centrum van) Assen?

Natuurlijk heeft de winkelvoorziening van Assen zowel sterke als zwakke punten. In dit hoofdstuk behandel ik eerst de sterke en dan de zwakke punten.

Sterke punten:
Een zeer belangrijk punt is de bereikbaarheid. Assen is zeer goed te bereiken, doordat het aan de A28 ligt. Bovendien ligt het voor het Noorden vrij centraal. Ook binnen Assen zijn de meeste dingen goed te bereiken. Zo zijn er diverse wegen die vrij rechtstreeks naar het centrum leiden. De goede bereikbaarheid van belangrijke dingen komt ook doordat Assen vrij klein en compact is. Zeker nu vrij veel wegen en kruispunten zijn vernieuwd, worden het centrum en de wijkwinkelcentra Assen steeds makkelijker bereikbaar.
Een sterk punt wat betreft de winkelvoorziening in Assen is het aanbod. Het aanbod is op het moment volledig en compleet op alle vlakken. Dus zowel in de dagelijkse als in de niet-dagelijkse sector ontbreekt er eigenlijk niets. Ook heeft Assen ten opzichte van andere vergelijkbare woonplaatsen relatief gezien meer detailhandel per duizend inwoners. De verschillende branches zijn qua aanbod naar verhouding goed verdeeld.
De aantrekkingskracht van het centrum van Assen is ook vrij groot. Dit komt mede door de veranderingen rond het Koopmansplein. Dat de kracht van dit gebied zeer groot is, blijkt uit het druktepatroon. Vooral het Forum en het Koopmansplein worden druk bezocht en als de Mercuriuspassage een nieuwe entree krijgt, zal de aantrekkingskracht in dit gebied waarschijnlijk nog groter worden. Ook de vernieuwingen rondom het Neptunusplein zullen hieraan meewerken. Door al deze veranderingen verandert het karakter van de stad, waardoor het centrum aantrekkelijker wordt. Er moet wel worden uitgekeken dat door vernieuwingen in het noordelijke deel van het centrum, de positie van het zuiden niet verzwakt.
De locatie van de markt is belangrijk voor het zuidelijk deel van het centrum, doordat de markt het gebied aantrekkelijker maakt, waar winkels in dit gebied dan weer van kunnen profiteren. De huidige locatie van de markt is zo goed als mogelijk, gezien de beperkte fysieke mogelijkheden in het centrum voor een markt.
Ook belangrijk voor een centrum is de parkeergelegenheid. Deze is in Assen ruim voldoende. Slechts een kwart van de bezoekers van het centrum zegt zijn of haar auto niet makkelijk kwijt te kunnen. Ook de verspreiding van de parkeergelegenheden is belangrijk vanwege de vele ingangen van het centrum belangrijk. Ook hierop scoort Assen ruimvoldoende.
Een punt waaruit ook blijkt dat het centrum van Assen aantrekkelijk is voor bezoekers is dat er bezoekers uit de hele regio naar onze stad toekomen. De effectieve vloerproductiviteit ligt wat betreft de dagelijkse en de niet-dagelijkse goederen boven de gemiddelde verwachting van een centrum met deze omvang. Vooral voor de niet-dagelijkse sector scoort ver boven gemiddelde.
Voor de dagelijkse sector over heel Assen gezien ligt Assen op een gemiddeld niveau. Voor de niet-dagelijkse sector liggen we hier ook boven het gemiddelde, maar in mindere mate dan alleen het centrum. Hieruit blijkt dat het centrum echt een zeer belangrijke rol speelt in het aanbod.

Uit al deze gegevens mag worden geconcludeerd dat het centrum van Assen economisch gezien goed functioneert.

Zwakke punten:
Een zwak punt in de winkelvoorziening van Assen is de verdeling van de winkels over de verschillende wijken. De aanbodstructuur is niet evenwichtig verdeeld. Het accent ligt heel erg op het centrum van Assen, vooral wat betreft de niet-dagelijkse sector. Voor de dagelijkse goederen zijn buiten het centrum eigenlijk alleen de wijkwinkelcentra Nobellaan, Winkelrijk Marsdijk en Vredeveld van enig belang. Het is door de dominante positie van de binnenstad zeer moeilijk voor de overige winkels in Assen om goed te functioneren. Veel kleinere winkelvoorzieningen zijn hierdoor niet meer rendabel en vallen dus uit en het aanbod in de dagelijkse sector krimpt.
Weer positief hieraan toe te voegen is dat er wel aan de verdeling wordt gewerkt met initiatieven zoals het winkelcentrum van Marsdijk en de Kloosterveste.
Hoewel bij de sterke punten stond dat de markt de beperkte mogelijkheden toch goed benut, valt de markt toch ook onder de zwakke punten. Door deze beperkte mogelijkheden heeft de markt maar weinig aantrekkingskracht. Gemiddeld trekken markten in Nederland 5% van de bestedingen naar zich toe, in Assen is dit echter maar 1%. Er komen dan ook voor mensen van de lokale bevolking, want door de beperkte omvang en deze samenstelling van de markt is hij niet aantrekkelijk voor de gehele regio.
De kwaliteit van het aanbod in het centrum en de aankleding en ruimtelijke inrichting is niet evenwichtig verdeeld. Door de vernieuwingen in het noordelijk deel van het centrum is het contrast met het oude zuidelijke deel, met slecht onderhouden panden, vervallen bloembakken en verouderd plaveisel nogal groot. Hierdoor is het druktepatroon niet evenwichtig verdeeld en dit is niet goed voor de winkels in het zuidelijk deel van het centrum.
De ruimtelijke structuur van het centrum van Assen is niet gunstig voor de goede verdeling van de aantrekkingskracht. Het noordelijke en zuidelijke deel worden gescheiden door de Gedempte Singel, waar veel op wordt gefietst. Deze fietsers doorkruisen de looproutes, waardoor het moeilijk wordt om het noordelijk en zuidelijk deel in elkaar over te laten lopen. Doordat in het zuiden geen trekkers van formaat voor het winkelend publiek zitten, wordt dit deel minder bezocht dan het Noordelijk deel. Dankzij de nieuwe parkeergarage aan de Torenlaan zullen mensen eerder van het noordelijk naar het zuidelijk deel en andersom gaan. Helaas wordt deze parkeergarage nu nog niet optimaal gebruikt, maar dat kan in de toekomst nog komen.
Ten opzichte van tien jaar geleden (bron is uit 2000, dus tov 1990) is de mening van de consument over het winkelaanbod in Assen veranderd. Meer mensen dan toen vinden het winkelaanbod niets bijzonders en zelfs 50% meer dan toen geeft aan liever ergens anders te gaan winkelen. Het winkelcentrum van Assen is dus niet onderscheidend genoeg, naar mening van de consument. Dit is geen positief teken voor Assen, want het winkelend publiek gaat zich steeds meer oriënteren op Groningen.

Wat is er in de laatste jaren veranderd aan de winkelvoorziening van Assen en wat zijn de toekomstplannen?

Zoals in het hoofdstuk ‘Wat zijn de sterke en zwakke punten van de winkelvoorziening in (het centrum van) Assen te lezen is, heeft het wel wat zwakke punten. Natuurlijk probeert de gemeente hier verandering in te brengen en de aantrekkelijkheid van de winkelvoorziening zo groot mogelijk te maken. Hiervoor zijn nogal wat dingen in de afgelopen jaren veranderd en gaat er de komende jaren ook nog vanalles veranderen.

De laatste jaren is vooral het in noordelijk deel van het centrum zeer veel vernieuwd. Toch ligt de aandacht van de gemeente vooral in de wijken om het evenwicht wat te vergroten, het centrum moet minder dominant worden. Zo is onlangs in Marsdijk een volledig vernieuwd winkelcentrum geopend en gaat er ook een uitgebreid centrum met allerlei voorzieningen komen in de nieuwe wijk Kloosterveen.
Op dit centrum ga ik al eerst in.

De Kloosterveste:
Kloosterveen is de nieuwste wijk van Assen. Er zullen uiteindelijk zo’n 15000 tot 16000 mensen wonen. Een goed winkelcentrum en andere goede voorzieningen zijn dan dus wel belangrijk. Daarom komt er de Kloosterveste.
De Kloosterveste wordt gebouwd in cirkelvorm. In het midden komt een plein en daar wordt omheen gebouwd. Vooral in het midden van het centrum zijn veel voorzieningen. Buiten winkels zijn er ook andere voorzieningen aanwezig zoals scholen, woningen en een bibliotheek. Om de aantrekkelijkheid van de Kloosterveste zo groot mogelijk te maken komt er een grote parkeerplaats en wordt het centrum zo gezellig mogelijk gemaakt. Om een gezellige sfeer te creëren proberen ze het te laten lijken alsof het een oude binnenstad is.
Dit is een maquette van de Kloosterveste

Winkelrijk Marsdijk:
Het nieuwe winkelcentrum in marsdijk heet Winkelrijk Marsdijk. Dat het nou juist het winkelcentrum in Marsdijk is dat werd vernieuwd is niet zonder reden. Marsdijk heeft namelijk zo’n 14000 inwoners en is dus een vrij grote wijk. Bovendien is het winkelcentrum goed bereikbaar vanuit omliggende dorpen zoals Loon en Vries. Ook mensen uit andere wijken van Assen kwamen naar Marsdijk om hun boodschappen te doen en met dit nieuwe winkelcentrum wordt dus de positie van het centrum van Assen minder dominant.

Het centrum:
Hoewel het centrum van Assen een zeer sterke economische positie heeft, zijn ook daar veel veranderingen. Dit lijkt onlogisch, het zou immers zorgen voor nog meer monopolie van het centrum, maar het is toch nodig. Dit is om te voorkomen dat het centrum in een neerwaartse spiraal terecht gaat komen. Zo wordt de mobiliteit van consumenten steeds groter. Dit is natuurlijk aan de ene kant positief, mensen uit andere gebieden kunnen gemakkelijker naar Assen toekomen. Maar met een stad als Groningen relatief dichtbij, kan dit ook negatief werken. Er komt meer concurrentie en dus moet het centrum aantrekkelijk blijven voor consumenten. De veranderingen in het centrum zijn zowel schaalvergrotend als schaalverkleinend. Het aanbod wordt groter, maar er omt ook meer specialisatie.
Ook worden er dingen gewoon vernieud. Zo is men van plan het hele Neptunusplein te gaan veranderen en zal de entree van de Mercuriuspassage worden beluifeld. Dit zijn geen veranderingen in de aanbodkant van het centrum, maar geven wel een ander beeld, waardoor het centrum aantrekkelijker zal worden.

Woningbouw:
Ook de woningbouw heeft invloed op de economie. Het vergroot niet de aantrekkelijkheid van de winkelvoorziening, maar heeft er zeker wel invloed op. De winkelvoorziening moet namelijk worden aangepast op het aantal inwoners dat er is, want anders wordt de aantrekkelijk wel verkleind. Wie gaat er nou winkelen als je eerst een uur in de file moet staan, dan niet kunt parkeren en ook nog eens bij iedere winkel een uur in de rij moet staan?
Toekomstplannen voor woningbouw zijn er op dit moment onder andere voor het Coveco-terrein in Assen-Oost, voor het Mustang-terrein in Centrum-Oosten en voor het Stationsgebied.

Wat kan er nog meer veranderd worden?

Voor deze dingen liggen nog geen vaste plannen op tafel maar als ze worden wel aanbevolen om te worden ingevoerd.
Zoals ook te lezen is in het hoofdstuk ‘de sterke en zwakke punten van de winkelvoorziening in (het centrum) van Assen’ is de verdeling van het winkelaanbod in Assen niet goed. Hoewel het niet noodzakelijk is voor het economisch functioneren is het wel belangrijk dat met name het dagelijkse voorzieningenpatroon buiten het centrum in de toekomst voldoende aandacht krijgt.
In het centrum zouden bepaalde delen op nieuw kunnen worden betegeld en dan kan er gelijk aandacht worden gegeven aan de ruimtelijke inrichting. Zo kunnen bloembakken die er niet meer toonbaar uitzien worden verwijderd en kan het straatmeubilair aan het meubilair rondom het Koopmansplein worden aangepast.
Sommige panden en etalages zouden kunnen worden verbeterd. Dit maakt ze aantrekkelijker voor het oog en dat doet de hle winkelstraat ten goede. De gemeente kan hieraan meewerken door randvoorwaarden op te stellen en met financiële middelen ondernemers stimuleren tot vernieuwingen.
Vooral in het zuidelijk deel van het centrum kan meer kwaliteit komen. Dit moet vooral worden bereikt door de presentatie te verbeteren. En door kleinschaligheid. Het noordelijk deel van het centrum is vooral aantrekkelijk door het op mode gerichte aanbod, het zuidelijk deel kan beter voor exclusiviteit zorgen.
Nog een manier om te zorgen dat het zuidelijk deel van het centrum weer wat aantrekkelijker wordt ten op zichte van het noordelijk deel is het vestigen van aantrekkelijke winkels in het zuidelijk deel of de Gedempte Singel ontlasten van verkeer, waardoor de oversteek makkelijker wordt. Ook kan worden gezorgd voor een uniforme bestrating waardoor het centrum meer een geheel lijkt.
De warenmarkt in Assen functioneert ten opzichte van de rest van het land op een lager niveau. Om dit te veranderen zou het aanbod wat afwisselender kunnen worden gemaakt of door de opstelling van de kramen te veranderen. Er zitten nu gaten in de opstelling.
Ook zouden gemeente en ondernemers beter samen moeten werken. Het is in het belang van beiden dat de aantrekkelijkheid van de winkelvoorziening zo groot mogelijk is.