Vulkanen

WAT IS EEN VULKAAN? Een vulkaan is een opening in de aardkorst waar heet en vloeibaar gesteente uit komt. Dat heet magma. Als een vulkaan ontploft noemen we dat een uitbarsting. Het is één van de meest indrukwekkende gebeurtenissen in de natuur. As, stenen en gassen komen dan in de lucht en het wordt helemaal donker. Vulkanen hebben verschillende vormen en je kunt ze over de hele wereld vinden. Hoe ontstaat een vulkaan eigenlijk? De aarde bestaat uit verschillende lagen. In het midden van de aarde, meer dan 6000 m diep zit een ijzeren binnenkern. Daar zit vloeibaar ijzer en nikkel in. In de kern is het zo’n 3000 °C. De buitenste 2 lagen noemen we de buitenmantel en de aardkorst. Deze aardkorst bestaat uit grote stukken die we platen noemen. Deze platen drijven naar elkaar toe of van elkaar weg soms wel 20 cm per jaar. Op plekken waar de platen botsen ontstaan er bergen. Maar er gebeurt meer wanneer de ene plaat onder de andere schuift zakken stenen daardoor diep in de aarde. Wanneer de stenen daar smelten ontstaat er magma. Magma zoekt een weg om te ontsnappen en zoekt naar een zwakke plek in de aardkorst. Als het magma naar buiten spuit door de spleten die we fumarollen noemen heet het een uitbarsting. Het magma dat naar buiten stroomt heet dan lava. De meeste vulkanen komen dan ook voor op een eiland of dicht aan de kusten. Vulkanen kunnen actief, slapend of uitgedoofd zijn. Een krater waaruit nog rookpluimen komen waarschuwt dat de vulkaan slapend is maar niet uitgedoofd.
Bekende uitbarstingen uit het verleden zijn o.a. - In 79 na Chr.: de uitbarsting van de Vesuvius waarbij de Romeinse stad Pompeï werd verwoest. - De Vesuvius: er zijn wel zo’n achttal gekende uitbarstingen gebeurd, de laatste in 1944. Maar ook recent werden er slachtoffers gemaakt door vulkaanuitbarstingen : - In 1991 verwoestte de Pinatubo op de Filippijnen bossen, gewassen, dorpen en steden. Het gevolg was een hongersnood onder de bevolking waarvan hun oogst was verwoest. - In Japan in 1992 barstte de vulkaan Mount Fuji uit: lava, as en hete gassen kwamen naar beneden met een snelheid van 150 km/u - In januari 1992 barstte de vulkaan Niyiragongo in Noord-Kongo uit. De stad Goma werd gedeeltelijk verwoest en duizenden mensen dienden te worden geëvacueerd. LAVASTROMEN Als magma aan de buitenkant van de aarde komt heet het lava. Soms lijkt lava als het bijvoorbeeld van een helling af komt net een rivier. Die rivier van lava kan wel meters diep zijn. Als de stroom afkoelt wordt het een hard gesteente. Je hebt ook lava die ongeveer maar twee meter per dag vooruit kruipt. Die lavastromen zijn soms honderden meters dik. Ze gaan zo langzaam vooruit dat de korst afkoelt en hard word. Die breekt weer als er nieuwe lava aankomt. Vulkanische nawerkingen. Je hebt verschillende soorten nawerkingen waaronder gassen en dampen. Gassen worden bij iedere uitbarsting geproduceerd meestal in grote hoeveelheden. Tijdens een uitbarsting bereiken de rookpluimen van enkele tot tientallen kilometers hoog. Ze bestaan uit druppeltjes waterdamp en uit onzichtbare gassen en dampen en uit meegesleurde vulkanische as. Verschillende soorten vulkanen. Je hebt drie soorten vulkanen. 1.Een schildvulkaan: heeft flauwe hellingen en een brede basis. Dit is het gevolg van het feit dat schildvulkanen vooral dunne lava uitspuwt die ver wegstroomt en dan pas afkoelt en stolt. Op veel hete plekken op aarde liggen schildvulkanen. 2. gelaagde Stratovulkanen komen voor in gebieden waarin een onderzees deel van een plaat op een lichtere landplaat botst, dan schuift de dikste laag onder de andere plaat. Zulke vulkanen hebben steile hellingen met afwisselend lava- en aslagen
3. Een stratovulkaan is een komvormige krater boven op de donkere lava. De steile hellingen bestaan uit as die naar boven is uitgestoten.
Vulkaanuitbarstingen voorspellen. Geleerden kunnen op verschillende manieren meten en vooruit berekenen waar en wanneer er een vulkaanuitbarsting komt. Als er een vulkaanuitbarsting dreigt, is dat te merken aan het omhoogkomen van magma vanuit de aardmantel. Het magma drukt omhoog door de aardkorst heen. Dat gaat vaak met moeilijk en met kleine aardschokken. Seismometers kunnen die schokjes meten. Bij het omhoogkomen van magma door de aardkorst heen komt ook de aardkorst zelf een beetje omhoog. De bodem gaat rondom zo’n plaats een beetje scheef staan. Instrumenten die de scheefheid meten heten tiltmeters. En zelfs de zwaartekracht verandert een heel klein beetje als er magma door de aardkorst naar boven drukt. Voor het meten van die heel kleine verschillen gebruiken geleerden ook instrumenten. Ten slotte stijgen er, vlak voordat een vulkaan gaat uitbarsten, op sommige plekken gassen uit de bodem omhoog. Onderzoekers kunnen meten wat voor soort gassen dat zijn en daarmee berekenen hoelang het nog kan duren voordat het magma aan de oppervlakte komt. Door met zulke instrumenten te meten kunnen ze de plaats en de tijd van een nieuwe vulkaanuitbarsting heel goed voorspellen. Maar ze bekijken ook heel goed welke uitbarstingen dezelfde vulkaan al eerder heeft gehad. Daarvoor onderzoeken ze de as en de lava die rondom een krater ligt. Zodra een vulkaan gaat uitbarsten, moeten de burgemeesters en de politie alle mensen in dorpen en steden in de buurt bevelen om hun huizen te ontruimen. Ook piloten die vlakbij een vulkaan vliegen moeten oppassen. De aswolken kunnen in de vliegtuigmotoren terechtkomen en ze kapot maken.