Vulkanen

De Vesuvius

De Vesuvius is de enige nog werkende vulkaan op het vasteland van Europa, en vooral bekend om zijn verwoestende uitbarstingen waarbij de steden Pompeï, Herculanum en Stabia in het jaar 79 werden verwoest. De vulkanische kegel is ontstaan in de loop van duizenden jaren, was ten tijde van de uitbarsting in 79 waarschijnlijk dubbel zo hoog als tegenwoordig. Hij wordt geclassificeerd als “ omheinde vulkaan “ omdat hij bestaat uit 2 concentrische kegels. Het buitenste en oudste gedeelte ( de berg Somma ) omsluit de eigenlijke tegenwoordige Vesuvius krater. De buitenste vulkaan, de Somma is 1132 m hoog en een doorsnede van gemiddeld 3500 m. Men neemt aan dat hij vroeger 2500 m hoog was. De hoogte van de binnenste kegel, de Vesuvius, is 1182 m en de krater heeft een doorsnede van 700 m. Het gebergte bestaat voornamelijk uit basalt en is samengesteld uit diverse lavastromen. De oudste lagen van deze lava zouden gevormd zijn in het quartair, 600 miljoen jaar geleden. Een tweede laag gaat van 6000 tot 3000 jaar voor onze jaartelling. De derde fase duurde tot het Vulgair, de vierde tot heden. Uit schilderingen gevonden in Pompeï en Herculanum weten we hoe de vulkaan er uit zag voor de uitbarsting van 79 en deze tekeningen tonen ons een met druivenranken en bomen begroeide groene berg. Weinigen waren zich in die tijd bewust van het vulkanisch karakter van deze berg, over vuur en uitbarstingen is alleen een beschrijving door Strabo en enkele anderen die er geweest waren in het jaar 19.

Vulkanen algemeen

Waardoor ontstaan vulkanen?

Vulkanen ontstaan door breuken in de aardkorst, waardoor de losse delen (platen genoemd) kunnen bewegen. Wanneer ze botsen of uit elkaar getrokken worden, ontsnapt vloeibaar gesteente (magma) uit het binnenste van de aarde op de plaats van de breuk. Er zijn ongeveer 850 actieve vulkanen op de wereld, waarvan de meeste in een halve cirkel rond de Stille Oceaan liggen. Ook in oceanen kunnen vulkanen zich onder water vormen.

Hoe werken vulkanen?

De explosie van een vulkaan ontstaat door het plotse wegvallen van de druk op de magma in de diepte wanneer de stop bovenaan eraf vliegt. Het gestolde magma is een gesteente met poriën en blaasjes waarin gas (vooral waterdamp) onder druk opgesloten zit. Wanneer die druk plots niet meer wordt tegengehouden, doordat de opening bovenaan vrijkomt, barst het gesteente uit elkaar. Stenen en as worden meters hoog de lucht in geslingerd. De as is zo ligt dat het pas kilometers verderop zakt. Dit noemt men een asregen. Doordat de stenen nog gloeiend heet zijn als ze de lucht in geslingerd worden, krijgen ze vreemde vormen. Meestal zijn deze vulkanische “bommen” bolvormig. Ze variëren van een paar centimeter tot een meter grootte. Als de prop uit de kraterpijp is kan het magma naar buiten. Zo gauw het magma het aardoppervlak heeft bereikt, wordt het lava genoemd. De temperatuur van die lava ligt tussen de 600 graden en de 1200 graden. Alles wat de lava op Zijn weg naar onderen tegenkomt, wordt verschroeit. De bovenste laag van de lava koelt heel snel af. De onderste laag blijft nog een tijdje doorstromen. Als alle lava weer gestold is, raakt de kraterpijp weer verstopt. Zo kan de aarde zich weer vullen tot er genoeg magma is voor een nieuwe uitbarsting.

Waar op de aarde vind je veel vulkanen?

De meeste vulkanen komen voor rondom de grote oceaan, in het Middellandse Zeegebied en verder oostwaarts in de Himalaya en Indonesië. En vooral in Japan en in Oost-Afrika. De rede waarom net daar veel vulkanen voorkomen is omdat die gebieden op de breukgebieden liggen.

Een vulkaan kan dus zeer bedreigend zijn voor de mens. Vooral als er een vulkaan in de buurt ligt van een stad. Je vraagt je dan af waarom mensen dan bij een vulkaan gaan wonen. In de eerste plaats is het niet zo dat een vulkaan elk jaar een enorme uitbarsting heeft. Dit gebeurt eens in de zoveel jaren. Mensen nemen die gok gewoon, maar een vulkaanuitbarsting is niet te voorspellen. Er worden wel meldingen gedaan, maar er kan nooit met zekerheid gezegd worden wanneer de vulkaan ook daadwerkelijk zal uitbarsten.

Zijn er ook mensen blij met een uitbarsting?

Bij een vulkanische uitbarsting komt ook veel vulkanische as vrij. Dit wordt hoog de lucht in geslingerd bij een uitbarsting. Het vulkanische as daalt in een grote straal rondom de vulkaan neer. Dit vulkanische as blijkt in veel gevallen, erg vruchtbaar te zijn. En waar de grond vruchtbaar is, gaat men akkerbouw bedrijven. De mensen vestigen zich er en er ontstaat een dorp of stad. Dus een vulkaan betekent ook voor veel mensen vruchtbare grond en dus automatisch een inkomen.

Welke soorten vulkaanuitbarstingen zijn er?

De vloeibare vorm: gesmolten gesteente. Als het nog in de aarde zit noemen we het magma, maar als het naar buiten stroomt noemen we het lava.
De vaste vorm: meestal komt die voor als een explosie van kleine stukjes steen en as. Het kan bij een uitbarsting/eruptie wel 20 km de lucht in worden geslingerd en door de wind over een grote afstand worden gespreid.
De gasvorm: bijvoorbeeld giftige fosfordampen.