Vulkanen

Wat zijn Vulkanen? Vulkanen zijn openingen in de aardkorst meestal in de vorm van krater. Deze bergen kunnen onder de grond, in de zee, gelijk met het zeeniveau of hoog boven de zeespiegel uitsteken. De krater bevindt zich meestal bovenop de berg. Bij een uitbarsting, komt er allemaal, lava en rook en ander vulkanisch materiaal uit de krater. Een uitbarsting is een explosie waarbij of allemaal steen de berg uit komt of lange stromen lava. De stenen die uit de berg vliegen stapelen zich weer op en daardoor groeit de berg. De stromen magma gaan meestal richting de zee om daar af te koelen en te stollen tot een rotsblok. Vroeger deelde men vulkanen in, in drie soorten slapende, werkende en uitgebluste vulkanen. Slapende vulkanen zijn al enige jaren rustig, dit houdt in dat ze een paar jaar lang niet zijn uitgebarsten. Werkende vulkanen zijn vulkanen waar geregeld nog een uitbarsting is. En uitgebluste vulkanen zijn bergen die wel kraters hebben, maar zolang de mens zich kan herinneren geen uitbarsting heeft gehad. Omdat deze aanduiding onduidelijk was hebben de wetenschappers een nieuwe indeling gemaakt, de dode en de levende vulkanen. Dode vulkanen hebben geen uitbarsting gehad en de levende vulkanen kun je weer onderverdelen in de actieve vulkanen en de slapende vulkanen. Actieve vulkanen hebben net een uitbarsting gehad, of zijn aan het werken en de slapende vulkanen zijn de rest van de vulkanen die niet werken. De aarde. De aarde bestaat uit verschillende delen. In het midden zit het zogenaamde centrum van de aarde, dit deel bestaat voor een groot deel uit nikkelijzer, de temperatuur bedraagt hier 4300°C. Daar omheen zit de gesmolten buitenkern van vloeibaar ijzer, kobalt en nikkel, waar het 3800°C is. Om de kern heen krijg je de mantel deze is 2900 kilometer dik en bestaat uit de binnenmantel en de buitenmantel. De binnenmantel is zacht en heeft een temperatuur van 3000°C. De buitenmantel bestaat uit gesmolten gesteente, de temperatuur bedraagt hier nog 1500°C. Als laatste heb je de aardkorst, deze bestaat uit vast gesteente en is onder vaste continenten ongeveer 60 kilometer dik terwijl het onder de zeeën maar 5 kilometer dik. De korst is voortdurend aan het veranderen door de krachten die op deze korst staan. Een van deze stoffen die deze krachten veroorzaken is magma, deze stof zit in de buitenmantel en bestaat voor het grootste deel uit vloeibaar gesteente. Als twee platen uit elkaar drijven vult het magma in deze platen de gaten op en stolt weer. Op slenken is dit anders, als de platen uit elkaar schuiven en als de aardkorst inzakt, spuit het magma naar buiten. Dit is een uitbarsting. De berg is dan de meeste magma kwijt, met het laatste restje vult hij zo goed als het kan de aardkorst weer aan. Onder de grond wordt de magma weer aangevuld.
Vulkanische bergen. Vulkanische bergen heb je in veel verschillende vormen, maar over het algemeen worden drie hoofdvormen aangehouden, dit zijn de tefravulkaan, de schildvulkaan en de stratovulkaan. Tefravulkanen zijn te herkennen aan de steile hellingen, met een hellingsvlak van ongeveer 30 graden. Dit komt doordat de lava zich bij een uitbarsting ophoopt aan de rand van de krater, waardoor de berg steeds steiler wordt. Deze vulkanen zijn opgebouwd uit magma en nevengesteente. Het materiaal die dit soort vulkaan naar buiten spuit bij een uitbarsting noemt men pyroklastica. Schildvulkanen zijn opgebouwd uit gestolde lavastromen en zijn meestal veel platter dan tefra- en stratovulkanen. Meestal is het hellingsvlak van dit soort bergen minder dan 10 graden. Dit komt doordat de lava zich bij een uitbarsting verspreidt en niet boven op de berg ophoopt zoals bij tefravulkanen. Bij dit soort vulkanen komt het geregeld voor dat de vulkaan uit meerdere openingen in de berg uitbarst. Deze vulkaansoort kan een enorme omvang krijgen omdat het magma erg verspreid wordt waardoor de berg meer omvang krijgt. Zoals de Mauna Kea op Hawaï, de grootste berg ter wereld, de berg bestaat uit ruim 16.000 kubieke kilometer gesteente. Als deze berg een uitbarsting heeft, vangt hij het meeste gesteente wat eruit geslingerd wordt weer op, dit kan dit soort berg makkelijker doen dan bijvoorbeeld de Mount Everest, een berg met steilere hellingen. Stratovulkanen komen het meest voor op de aarde. Dit soort vulkanische gebergte bestaat uit gestolde lavastromen en lagen pyroklastisch materiaal. Het hellingsvlak van de stratovulkanen ligt gemiddeld tussen die van de tefra- en de schildvulkanen. Soorten uitbarstingen. Vulkanen kunnen op verschillende manieren uitbarsten. Wetenschappers hebben de vulkanen in 5 types ingedeeld. Het perretype, het peléetype, het hawaiitype, het strombolitype en het vulcanotype. Het perretype ook wel pliaantype genoemd. Dit type vulkaan bevat gasrijk magma, dit magma explodeert bij een uitbarsting binnenin de berg. De as en het gas van de vulkaan kunnen tot 30 kilometer hoogte de lucht ingestuwd worden. Het peléetype bevat eveneens gasrijk magma wat ook binnenin de berg explodeert. Het verschil is alleen dat de druk lager is dan bij het perretype. De gaswolk die uitgestoten wordt is zeer groot, maar stijgt niet erg hoog. Het Hawaiitype explodeert onder lage druk waarna ontzettend grote hoeveelheden hete lava uit de krater stromen. Deze stromen kunnen een afstand van 30 kilometer bereiken. Meestal gaan deze stromen richting zee waar de lava afkoelt, en omgezet wordt in rotsen. Het strombolitype heeft om de zoveel tijd een lagedruk explosie, en werpt het materiaal hoog de lucht in. En tot slot het vulcanotype die onder hoge druk explodeert en hele grote stukken steen naar buiten werpt. Reacties en gevolgen op een vulkaan. Een vulkaan gaat meestal vooraf door een aardbevingen, dit heeft tot gevolg dat de aardplaten sneller verschuiven en de vulkaan dus kans heeft sneller uit te barsten. Een vulkaan kan allerlei reacties tot gevolg hebben onder andere modderstromen en tsunami´s. Modderstromen worden ook wel lahars genoemd. Deze ontstaan meestal door de smeltende sneeuw die op de berg ligt en modder in de buurt van deze vulkanen. De vulkaan spuit zijn lava omhoog, dit komt vervolgens op de berg. Als er dan sneeuw ligt smelt dit en wordt modder, wat naar beneden stroomt. In 1985 was er een kleine uitbarsting in Mexico, maar door de modderstromen verdronken er toch zo´n 25.000 mensen. Op 5 november 1996 was er een enorme overstroming toen in IJsland een vulkaan uitbarstte vlak naast de grootste gletsjer die in Europa te vinden is. De waterspiegel steeg in een paar dagen met 20 meter in het meer wat onder aan de gletsjer lag. Toen dit meer was volgelopen werd de ijskap weggedrukt, dit had tot gevolg dat er 45.000 kubieke meter per seconde wegstroomde over de enige weg die daar in de buurt liep. De stroom maakte 10 kilometer weg onklaar, verwoestte telefoonlijnen en alle bouwwerken die te vinden waren in dat gebied. Als een vulkaan in de zee uitbarst, ontstaan er drukgolven in het water, deze golven komen vrijwel alleen in het Pacifische gebied voor. Deze reactie noemt men tsunami´s. De golven kunnen duizenden kilometers door de zee afleggen en daarbij een snelheid bereiken van ruim 800 kilometer per uur. Als deze golven de kust bereiken kunne ze veel schade veroorzaken. In 1992 kwam een tsunami voor de kust van Nicaragua. Binnen enkele minuten werd al het water uit de haven weggezogen. Alle schepen stonden aan de grond. Na een paar seconden kwam de enorme golf op hen af en overspoelde alles wat in de buurt was, er werden zelfs enkele gebouwen de zee ingesleurd. Als vulkanen een tijd niet werken kan er in de krater een meer gevormd worden door de neerslag. Dit gebeurde ook in Kameroen, waar het Nyos-meer in een krater was gevormd. Toen deze vulkaan onverwachts uitbarstte kwamen er 1650 mensen om in de dalen rond de berg. Dit kwam omdat het gas niet op kon stijgen door het water en de dalen inging. In de oceanen en de zeeën komen ook vulkanische bergen voor. De meeste van deze bergen liggen onder water, als deze vulkanen uitbarsten, groeit de vulkaan omdat het materiaal dat uitgestoten wordt direct weer naar beneden zakt en stolt op de berg. Als bergen die niet diep onder water liggen of zover gegroeid zijn dat ze dicht bij de zeespiegel komen, uitbarsten kan het lava boven water uitkomen, als de lava stolt en alles boven water blijft, zegt men dat er een nieuw eiland is geboren. Uitbarsting van de Mount St. Helens. De Mount St. Helens een van de zwaarste vulkanen ter wereld, ligt in Alaska, het gebied waar de Juan de Fuca-plaat en de Noordamerikaanse Plaat aan elkaar grenzen. De vanaf het jaar 1857 slapende vulkaan begon op 20 maart 1980 te ontwaken, dit ging vooraf door verscheidene aardbevingen en een toenemende druk van het magma. Hierdoor begon de berg aan de noordkant per dag 1,5 meter per dag uit te zetten. Een week later schoot een kleine hoeveelheid aan as en stoom de lucht in, dit zorgde ervoor dat er wetenschappers kwamen en de gebeurtenissen rondom de vulkaan nauwkeurig volgden. Hierdoor konden wetenschappers op tijd maatregelen nemen, een gebied in een straal van 30 kilometer werden alle inwoners geëvacueerd. Rond het begin van de maand mei zat er een bult in de berg vanwege de druk van het magma. Deze bult bleef aanzwellen totdat op 18 mei om twee minuten over half negen de vulkaan uitbarstte, waarschijnlijk veroorzaakt door een aardbeving op dat moment. In 15 seconde werd drie kubieke kilometer, met een snelheid van 215 kilometer per uur gesteente de lucht in geslingerd
Dertig uur lang bleef de vulkaan exploderende gassen de lucht in spuiten, de aswolk die hierdoor ontwikkeld werd klom binnen een kwartier, in de vorm van een paddestoel, naar een hoogte van 25 kilometer. De sporen van het as waren tot op een afstand van 330 kilometer te zien. De horizontale schokgolf ging met een snelheid van 1224 kilometer per uur vernietigend door de geëvacueerde straal van 30 kilometer. Deze uitbarsting had een enorme aardverschuiving tot gevolg, die zorgde ervoor dat er modderstromen en zeer grootte vloedgolven op gang kwamen. In dit gebied werd alles verwoest, door de schokgolven of door modderstromen. Complete gebouwen werden verplaatst door de kracht van deze reacties. Er werd zelfs een trein gevonden die 7 kilometer van het spoor verwijderd was. De uitbarsting zorgde voor een krater van 3 kilometer lang, 1,5 kilometer breed en 700 meter diep aan de noordkant van de berg.