Maori gezegde:
Door discussie komt begrip,
Door begrip komt licht,
Door licht komt wijsheid,
Door wijsheid komt leven.
AFKOMST
De maori komt oorspronkelijk uit het noorden van Polynesië maar ze wonen nu in Nieuw-Zeeland. Eerst even wat feiten over Nieuw-Zeeland
Nieuw-Zeeland is een constitutionele monarchie (regeringsschap volgens de grondwet) in de Grote Oceaan en behoort bij het werelddeel Oceanië. De totale landoppervlakte is 267.515 km2. De totale kustlijn bedraagt 15.134 kilometer. Nieuw-Zeeland omvat het Noordeiland (115.000 km2 en in het Maori: Maui), het Zuideiland (151.000 km2 en in het Maori: Pounamu), Stewarteiland (1735 km2), de Chathameilanden (963 km2) en een aantal kleinere onbewoonde eilanden (totaal 320 km2). Nieuw-Zeeland is bijna acht keer zo groot als Nederland en ongeveer net zo groot als Groot-Brittannië. Tussen Noord- en Zuideiland ligt de Straat Cook. Het meest noordelijke punt van Nieuw-Zeeland zijn de Surfille Cliffs op het Noordeiland. Het meest zuidelijke punt is de zuidwestkaap van het eiland Stewart. De afstand tussen deze twee punten bedraagt ca. 1600 kilometer. Wellington is de meest zuidelijke hoofdstad ter wereld. Ongeveer 100 miljoen jaar geleden raakte Nieuw-Zeeland los van het Australische gedeelte van het supercontinent Gondwana. Op de Australische schol liggen het Noordeiland en het westelijke deel van Zuideiland. Op de Pacifische schol liggen het oostelijke en zuidelijke deel van Zuideiland. Ca. 10 miljoen jaar bewogen de beide schollen over elkaar heen en ontstonden de bergen op Zuideiland. De meeste heuvels en bergen op Noordeiland zijn van vulkanische oorsprong. Verschillende eilanden voor de kust van Zuideiland zijn ook van vulkanische oorsprong. Gebergtevorming vindt nog steeds plaats door vulkanisme en het langs elkaar bewegen van de twee schollen, en regelmatig komen er dan ook lichte en zware aardbevingen voor. Driekwart van de oppervlakte van Nieuw-Zeeland ligt boven de 200 meter. Verder zijn het Noord- en Zuideiland bergachtig. De hoogste top is Mount Cook (3764 meter). In totaal zijn er 223 toppen met hoogten van meer dan 2300 meter. De Dusky Sound is met 44 kilometer de langste fjord van het land. Deze fjorden zijn ontstaan na het stijgen van de zeespiegel, toen de valleien in de ijstijden met water werden overspoeld. In dit gebied ligt ook de Sutherland-waterval die zich 580 meter naar beneden stort. De westkust van het Noord- en Zuideiland kennen hoge zandduinen, spectaculaire rotsformaties en klifachtige kusten. De oostkust van beide eilanden kenmerkt zich door soms prachtige zandstranden en mooie baaien en de zee is hier veel kalmer dan aan de westkust. In het subtropische noorden liggen in de Bay of Islands de mooiste zandstranden van Nieuw-Zeeland en tevens ca. 150 kleine, veelal onbewoonde eilandjes. De grootste geiser van Nieuw-Zeeland is de "Pohutu", die een fontein van 30 meter omhoogspuit. De langste rivier van het land is de Waikato Rivier (425 km) op het Noordeiland. KLIMAAT De seizoenen zijn in Nieuw-Zeeland precies tegenovergesteld als in Nederland. Het is zomer van december tot en met februari en winter van juni tot en met augustus. Van het noorden naar het zuiden wordt het steeds kouder. Ten noorden van Auckland is het subtropisch en de rest van het land kent een gematigd zeeklimaat met lange warme zomers en zachte winters met af en toe vorst. In het voor- en najaar valt de meeste regen. De meeste neerslag valt in Milford Sound aan de zuidwestkust van het Zuideiland met ca. 7000 mm per jaar. De minste neerslag valt in Los Angeles met ca. 400 mm per jaar. Op de hoogste bergtoppen van het Mount Egmont nationaal park, het Tongariro nationaal park en in de Zuidelijke Alpen ligt eeuwige sneeuw. De zomers zijn in deze berggebieden fris en 's winters koud met sneeuw. De gemiddelde dag- en nachttemperaturen in de zomer en in de winter bedragen in de Bay of Islands 25/15°C, in Auckland 23/14°C, in Wellington 20/11°C en in Christchurch 22/12°C. Het Zuideiland kent de grootste temperatuurverschillen. Cookstraat tussen het Noord- en het Zuideiland staat als zeer stormachtig bekend door een soort schoorsteeneffect.
DE NAAM
Hun naam, Maori, komt van Ma-Uri. Dit betekent in het maori: 'godenkinderen, kinderen van de hemel'.
zij waren gevreesde krijgers en kregen als snel de bijnaam van ‘Vikings van de Zonsopgang’. Terwijl de Maori's op hun beurt de blanken Pakeha noemen, wat staat voor 'ongezond volk'. Zo worden blanken nog steeds genoemd. Pa betekent 'volk, natie' en ke-ha staat voor 'met ziekten beladen, met een slechte adem, met syfilis'.
'Maori zijn' is daarnaast meer een zaak van een individuele keuze. Mensen zijn niet Maori, ze verklaren zichzelf als Maori. Vanwege het contact met andere volkeren bestaat een echte volbloed Maori eigenlijk niet meer. Of iemand Maori is, hangt af van hoe hij of zij denkt: waar voel ik me het meeste thuis? De Maori-identiteit is tegenwoordig meer cultureel bepaald dan puur genetisch.
Steeds meer mensen identificeren zichzelf tegenwoordig als Maori. Als reactie op de urbanisatie en de culturele en sociale ontwrichting verschenen in de steden verschillende Maori-verenigingen, zoals cultuurclubs, sportclubs en religieuze verenigingen. Het doel van deze vrijwillige verenigingen was het veilig stellen van de Maori-identiteit en cultuur. De verenigingen kwamen op voor de sociale, culturele, economische en politieke belangen van de Maori in de steden. Ze voelen zich weer maori.
UITERLIJK
De maori´s hebben een beetje Indische trekjes. Ze hebben bijna altijd bruine ogen en vrouwen hebben vaak krullen. Ze hebben bruin tot zwart haar. Ze hebben een vrij normale lengte maar ze zijn over het algemeen wel kleiner als de gemiddelde Nederlander.
TAAL
Het Maori kent enkele overeenkomsten met Indonesische dialecten en Polynesische talen zoals die gesproken worden op Tonga, Samoa, de Cookeilanden en Frans-Polynesië.
Het Maori-alfabet kent maar vijftien letters: de a, e, h, i, k, m, n, o, p, r, t, u, w, ng, en wh. De laatste letter wordt uitgesproken als een harde f. Het Maori kent geen s-klanken.
De meeste aardrijkskundige namen zijn van Maori-oorsprong en laten zich goed vertalen, zoals:
Ao = wolk
Tea = wit
Roa = lang
Ao tea roa is dan "land van de lange witte wolken", de Maori-naam voor Nieuw- Zeeland. Deze taal is vandaag de dag ook als officiele Nieuwzeelandse taal naast het Engels erkend, ookal is het maar een klein deel van Nieuw-Zeeland wat dat spreekt. GESCHIEDENIS De mythische figuur Maui is verantwoordelijk voor het ontstaan van Nieuw-Zeeland. Maui, half god en half zeerover, bevoer de zuidelijke zeeën van de Polynesische archipel en haalde op zekere dag het Noordereiland van Nieuw-Zeeland als een enorme vis uit de zee omhoog. Met een beetje fantasie heeft het Noordereiland inderdaad de vorm van een vis, waarvan Northland en de Bay of Islands het staartstuk vormen, Lake Taupo het hart en Wellington Harbour en Lake Wairarapa de ogen. Aan de ronde vorm van Hawkes Bay is duidelijk te zien waar de vishaak heeft gezeten. De omhoog gehaalde vis werd 'Te Ika-nui-a-Maui' genoemd, dat 'Grote vis van Maui' betekent. In deze indrukwekkende scheppingsmythe is het Zuidereiland (Te Waipounamu) de kano van Maui en Stewart Island (Rakiura) zijn anker. Aotearoa
De Polynesische zeevaarder Kupe gaf het door Maui omhoog gehaalde land als eerste een naam. Kupe zeilde omstreeks het jaar 925 in de grote kano 'Matahorua' maandenlang op zee, in gezelschap van Ngahue die in de kano 'Tawiri-Rangi' voer. Na een lange tijd alleen maar de oneindige horizon te hebben gezien, kregen ze eindelijk land in zicht. Omdat boven het ontdekte land een laaghangende bewolking hing, noemde Kupe het 'Aotearoa', dat 'Land van de lange witte wolk' betekent. Kupe en Ngahue bereikten Nieuw-Zeeland waarschijnlijk in het
uiterste noorden, verkenden de oostkust en gingen aan land bij het huidige Castlepoint en de Palliser Bay (ten noordoosten van de hoofdstad Wellington). Ze vervolgden hun ontdekkingsreis naar Wellington Harbour, vanwaar ze de Cook Strait overstaken naar Porirua. Na een kort, maar avontuurlijk bezoek aan het Zuidereiland, zeilden ze via de Cook Islands terug naar hun thuisland Hawaiki.
Kupe verhaalde enthousiast over de ontdekte eilanden, waar bossen groeiden vanaf de zee tot aan de hoge bergen, waarvan de toppen zo wit waren als het schuim van de golven. Er woonden geen mensen en ze hadden ook geen gevaarlijke dieren gezien. Kupe maakte diepe indruk met zijn verhaal over de moa, een vogel van wel twee mensen hoog. Hij liet geconserveerd moavlees zien en vertelde geestdriftig hoe Ngahue de vogel in het nauw had gedreven en gedood. Hij toonde hen ook een van het Zuidereiland meegenomen stuk greenstone, dat door zijn hardheid erg geschikt was om wapens, werktuigen en sieraden van te maken.
MOAJAGERS
Kupe en Ngahue hadden dan wel geen mensen gezien, maar 'Aotearoa' was wel degelijk bevolkt. Er woonden primitieve stammen afkomstig van eilanden uit Oost-Polynesië. Deze zogenaamde Moriori's hadden een klein postuur, een donkere huid, kroeshaar en een brede neus. Ze zijn waarschijnlijk rond het jaar 700 tijdens een zoektocht naar voedsel in Nieuw-Zeeland en op de Chatham-eilanden beland. De spectaculaire moa's, waarvan meer dan twintig soorten in Nieuw-Zeeland voorkwamen, vormden hun belangrijkste voedselbron. Deze grote, vleugelloze vogels konden drie meter hoog worden en leefden al eeuwenlang zonder natuurlijke vijand. De moa's bezorgden de Moriori's meer dan alleen een goed gevulde maag. De graven van vooraanstaande stamhoofden werden voorzien van enorme kettingen van moabeenderen en met water gevulde moa-eieren om mee te nemen op hun reis naar het hiernamaals. Moa's waren zo kinderlijk eenvoudig te vangen dat al snel het laatste exemplaar in de kookpot verdween. De Moriori's waren behalve jagers en vissers ook landbouwers. Er zijn opslagplaatsen gevonden, waarin zij zoete aardappelen en vruchten bewaarden. Het waren beslist geen krijgers, want ze woonden in nederzettingen op open land en bezaten geen wapens. Dat verklaart waarom ze tegen de Maori's geen schijn van kans hadden. Helaas is over de Moriori's weinig bekend en dat zal waarschijnlijk ook altijd wel zo blijven. Tommy Solomon, de laatste echte Moriori, stierf in 1933 op de Chatham eilanden. De maori heeft nog een hele tijd van deze vogel geleefd. Er zijn nog foto’s van gemaakt dus hij is pas in de negentiende à twintigste eeuw uitgestorven.
TOEVAL
De Maori's op Hawaiki waren ervaren zeevaarders. Ze trokken er regelmatig op uit om te vissen en op nabij gelegen eilanden voedsel te halen of familie en vrienden te bezoeken. De vissers oriënteerden zich op de sterren en bestudeerden de heersende windrichtingen op zee. Ze hielden vaak wel voor de zekerheid land in zicht, een koud kunstje omdat de hoge vulkaanpieken van de eilanden altijd hoog boven de horizon uitstaken. Dankzij hun kennis van zeewinden, golfstromen en sterren was het mogelijk helemaal naar 'Aotearoa' te varen, ondanks dat deze bestemming duizenden kilometers van Hawaiki verwijderd lag.
Sceptici beweren echter dat de Maori's nooit in staat konden zijn geweest dergelijke geplande expedities te ondernemen. Ze bezaten immers geen kompas en konden zich op zo'n lange reis onmogelijk oriënteren op heersende windrichtingen en golfstromen. Zij menen dat de Maorikano's per ongeluk de kusten van Nieuw-Zeeland hebben bereikt, bijvoorbeeld als gevolg van een dagenlang aanhoudende storm. En omdat de kans uiterst klein was weer veilig het vaderland te bereiken, bleven ze er maar. Ondanks deze forse kritiek blijven de Maori's in hun indrukwekkende mythen geloven.
DE GROTE OVERSTEEK
Rond 1200 teisterden stammenoorlogen, overbevolking en dodelijke epidemieën het eiland Hawaiki. Pas toen werd weer aan zeevaarder Kupe en zijn verhalen over 'Aotearoa' gedacht. Avontuurlijk ingestelde Maori's besloten de oversteek naar het beloofde land te wagen en vertrokken in kano's. De grijze priester Hou-Mai-Tawhiti deed hen uitgeleide en vroeg aan Rongo, de god van de vrede, de emigranten op hun lange en gevaarlijke reis bij te staan. Maar Tama-te-Kaoua wilde meer. Hij ontvoerde de legendarische geestelijke Ngatoro om tijdens de reis verzekerd te zijn van gunstig gestemde goden. Maar op een dag beklom de getergde Ngatoro het dak van het hutje dat op het dek tussen de twee kano's was gebouwd en riep de toorn der goden op. Inktzwarte wolken verdreven de blauwe lucht en de kano van Tama-te-Kaoua werd door een sterke stroming naar de muil van het zeemonster Te Parata getrokken. Toen de kano in een draaikolk terecht kwam wist de bemanning zeker dat ze zouden sterfen. Toen de schrik er goed in zat vroeg Ngatoro de zeegod Tangaroa om vergiffenis, waarop de opengesperde muil van Te Parata zich sloot en de zee bedaarde. Een grote regenboog wees ze vanaf dat moment de weg naar Aotearoa. Maanden later bereikte de emigrantenvloot 'Aotearoa' in een baai die ze vanwege een aangespoelde walvis 'Whangapararoa' noemden. Deze baai lag onder de beschermende punt van Cape Runaway, een kaap die voor de Maori's nog steeds van grote betekenis is. Cape Reinga, het noordelijkste punt van het Noordereiland, is net zo betekenisvol. Daar ligt de donkerbruine rots Te Rerenga Wairua, waar de geesten van overleden Maori's afscheid nemen van 'Aotearoa' en aan hun laatste reis beginnen naar Hawaiki, het eiland van hun voorvaderen.
ONTDEKKING VAN DE MAORI’S
In 1642 kreeg de Hollander Abel Janszoon Tasman opdracht om het "Zuidland" of het "terra incognita Australis" op te sporen en te onderzoeken. Hij kreeg die opdracht van gouverneur-generaal Anthony van Diemen en de Raad van Indië. In augustus 1642 vertrokken de twee schepen de "Heemskerck" en de "Zeehaen" uit Batavia, Indonesië eerst naar Mauritius om goederen af te leveren en om proviand water en brandhout in te slaan. Vanaf 8 oktober koerste Tasman richting het huidige Australië en arriveerde eerst op een onbekend land dat "Diemensland" genoemd werd later het tegenwoordige eiland Tasmanië bleek te zijn. Australië zelf kregen ze niet te zien maar enkele weken later op 13 december 1642 zag Tasman als eerste Europeaan de westkust van het Zuideiland van Nieuw-Zeeland, "een groot hooch verheven landt". Hij vervolgde zijn reis richting noorden en ontmoette op 19 december een groepje vijandige Maori die een aantal van zijn manschappen doodden. De baai waar zijn manschappen omkwamen heet vandaag de dag nogsteeds murderes bay. (golden bay). In de tijd dat tasman daar was, was het zuiderlijke eiland goed bevolkt.
Drie honderd jaar later zou er een nationaal park naar hem vernoemd worden.
In 1769, ruim honderd jaar later, zette pas weer een westerling voet aan wal. Het was Kapitein James Cook. De eerste Engelse kolonisten betraden Nieuw-Zeeland eind achttiende eeuw. De Maori en de Engelsen hadden in eerste instantie een economisch contact: grondstoffen werden geruild voor wapens en technologie. Begin negentiende eeuw kwamen de eerste missionarissen naar Nieuw-Zeeland om de Maori tot het christendom te bekeren. Zij introduceerden het schrift in de Maori-samenleving. Door de komst van nieuwe ziektes en vuurwapens nam het aantal Maori echter snel af. De vuurwapens die de Maori had gekocht werden ook bij stammen oorlogen gebruikt en onbekende ziektes zoals mazzelen en de pokken vermoorden ze. In 1769 waren er 120.000 maori’s. In 1896 waren het er nog maar 42.000. De missionarissen werden ingeschakeld om vrede tussen de stammen te sluiten. Het christendom veranderde de scheppingsmythe van de Maori: de vele spirituele natuurgoden werden gemarginaliseerd door een bovennatuurlijke God. Hierdoor verdween de relatie tussen het land en het bovennatuurlijke.
VERDRAG VAN WAITANGI
Begin negentiende eeuw emigreerden steeds meer Engelsen naar Nieuw-Zeeland, waaronder ook veel criminelen. Ze kochten grote stukken land op van de Maori. Engeland wilde van Nieuw-Zeeland een Britse heerschappij maken en daarom werd op 6 februari 1840 het Verdrag van Waitangi opgesteld. Het Verdrag bestond uit drie delen: (1) de Maori gaven de soevereiniteit aan de Britse regering; (2) de Maori behielden al hun land, bossen en visgronden en andere bezittingen; en (3) de Maori en de Britten kregen dezelfde rechten en plichten. Het Verdrag werd opgesteld in Maori en in Engels. Ruim 500 stamhoofden tekenden het Verdrag in Maori, maar al snel bleek dat de twee versies van elkaar verschilden. Dit was het begin van heftige oorlogen, de zogenaamde Maori-landoorlogen. De Maori raakten zo'n 95 procent van hun land kwijt aan de Pakeha, de blanken. Het land, dat zo'n belangrijk onderdeel van de Maori-mythologie en identiteit, ging verloren.
HEDEN (DE PERIODE VANAF DE TWEEDE WERELDOORLOG TOT NU)
Het Verdrag van Waitangi is nog steeds een centraal punt van discussie in Nieuw-Zeeland. De Maori proberen op grond van het verdrag hun land terug te krijgen. Slechts twaalf procent van de totale bevolking van de in totaal 3,4 miljoen inwoners is tegenwoordig Maori. Van dit percentage woont ongeveer 85 procent in de grote steden. Na de Tweede Wereldoorlog trokken de Maori massaal naar de steden in de hoop daar werk, geld en plezier te vinden. Leefde in 1951 slechts negentien procent van de Maori in de stedelijke gebieden, tegenwoordig schommelt dit percentage zo rond 85 procent. De massale trek naar de steden wordt wel eens omschreven als de snelste migratie ooit door een populatie, waar ook ter wereld.
PROBLEMEN
Als gevolg van de rationalisering van de industrie in de jaren tachtig kwamen veel Maori op straat te staan. En nog steeds is de sociaal-economische situatie van veel stedelijke Maori verre van ideaal. Statistieken wijzen uit dat ze, in vergelijking met de andere stedelingen, korter leven, minder verdienen, minder comfortabel wonen, minder onderwijs volgen en een slechtere gezondheid hebben. Ze drinken meer (alcoholisme), roken meer, gebruiken meer drugs (lijm), eten meer vet, zijn vaker ziek, hebben vaker een psychische stoornissen en plegen vaker zelfmoord. Als uitvlucht sluiten jongeren zich vaak aan bij criminele stadsbendes. Dit zijn vooral jongeren die school verlaten hebben en nog geen achttien zijn dus nog niet in aanmerking komen voor een werkeloosheidsuitkering. Vroegtijdig verlaten van het onderwijssysteem komt veel voor. In Huntly is het aantal schoolverlaters 91% (!). Meisjes en jongens bieden zich al op vijftienjarige leeftijd aan op de arbeidsmarkt om thuis en centje bij te kunnen verdienen. Deze generatie heeft het ontzettend moeilijk. Ze kennen de maori-cultuur zo goed als niet, maar hebben ook niet de vaardigheden om mee te kunnen kommen in de westerse cultuur van nieuw zeeland. Het percentage Maori in de gevangenissen is disproportioneel hoog. De slechte sociale en psychische gezondheidsstatus blijkt onder meer uit het grote aantal Maori dat wordt doorgestuurd naar psychiatrische ziekenhuizen en maatschappelijke hulpverleners. Seksueel misbruik en huiselijk geweld komen relatief vaak voor in de Maori-gemeenschap. Vroegtijdig verlaten van het onderwijssysteem komt veel voor. In Huntly is het aantal schoolverlaters 91%. Meisjes en jongens bieden zich al op vijftienjarige leeftijd aan op de arbeidsmarkt om thuis en centje bij te kunnen verdienen. Deze generatie heeft het ontzettend moeilijk. Ze kennen de maoricultuur zo goed als niet, maar hebben ook niet de vaardigheden om mee te kunnen kommen in de westerse cultuur van nieuw zeeland.
Voor deze jongeren zijn vele acties gestart om ze te laten ‘inburgeren’ in de westerse cultuur en toch aan eerlijk werk te kunne helpen en daarnaast ook wat van hun cultuur te leren.
De slechte sociaal-economische situatie van de Maori in de steden is deels te verklaren door het verlies van identiteit in het postkoloniale tijdperk. De sociale structuren in de steden vormen een groot gevaar voor de Maori-identiteit en cultuur. Maori-identiteit is bovenal gebaseerd op de stam, maar in de steden kunnen ze niet meer in hun traditionele stam leven. Was het concept van 'Maori zijn' oorspronkelijk gebaseerd op verwantschap, de rol in de stam en het contact met non-Maori, in de hedendaagse maatschappij wordt Maori-identiteit vooral gezien in raciale termen. In het prekoloniale tijdperk leefden de Maori in hapus en whanaus bestond er geen noodzaak en behoefte om een gezamenlijke identiteit op te bouwen. Er waren immers geen andere mensen en geen andere culturen.
CULTUUR
Vandaag de dag, leven de ca. 300.000 Maori's grotendeels in de steden. Nadat zij in oorsprong jagers waren, vestigden zij zich, toen de Moa-vogel uitstierf, als sedentaire landbouwers. Met de komst van de blanken verlieten velen evenwel hun dorpen.
Op het platteland woonden Maori's traditioneel in versterkte dorpen, meestal gelegen op een strategisch punt, bv. bovenop een heuvelrug. Dit voor een goede uitkijk. Het traditionele dorp is omringd met een aarden wal en houten schuttingen, bestaande uit schouder tegen schouder geplaatste boomstammen, bovenaan eindigend op een scherpe punt. Centraal in het dorp ligt de marae, een open plein, met daarop het whare hui, of gemeenschapshuis. Binnenin deze whare hui is de Maori symbolisch in het lichaam van de voorouder.
Vroeger had ieder dorp ook een uitkijktoren, waarin zich een wachter ophield met een soort "gong", een grote houten plank (zie verder), waarop bij dreigend onheil alarm werd geslagen. Deze plank werd de pahu genoemd en kon een lengte tot 2 meter hebben. Er wordt beweerd dat dit ‘instrument’ tot 20 kilometer ver hoorbaar was. Deze pahu wordt nu niet meer gebruikt.
Maori groeten elkaar door hun neuzen naast elkaar te drukken. Niet zoals bij eskimo’s neuzen maar enkel ze naast elkaar te drukken.
Maori is overigens een verzamelnaam voor stammen en substammen. Onderling waren er veel oorlogen. Vooral toen ze wapens kregen van de kolonisten hebben ze elkaar in grote getalen afgemaakt. Voor de kolonisten was het de gewoonte voor een groep jongere mannen die volwassen waren verklaard, op zoek te gaan naar een andere groep van dit soort mannen van een andere stam. Zij gingen elkaar te lijf met taiaha’s (houten zwaarden), patu’s (soort knuppels) en de vuist. Deze groepen moesten de eer van de stammen hoog houden. Als er doden vielen werd er daar om gestreden. Want het was een schande als een dode niet thuis opgebaard kon worden en het was een eer om het hoofd van een vijand te hebben. De hoofden van eigengenoten werden van de romp gescheiden en gedroogd en bewaard. Vooral van stamhoofden na hun overlijden waren de hoofden erg belangrijk. Jaren later waren de hoofden gedroogd en verdord maar de tatoeages waren nog goed te zien. Deze hoofden werden later verhandeld aan kolonisten voor ongeveer 60 pond. De lijken van de tegenstanders hun hoofden werden als afschrikmiddel gebruikt en vaak werd het rest van het lichaam opgegeten. Dit gebeurt nu niet meer, want er zijn geen oorlogen onderling en de zogenaamde knokgroepen komen ook niet meer voor.
RELIGIE
De religie van de Maori is nauw verbonden met de natuur en de voorouders. Zij omvat een grote groep goden, die waakt over zaken zoals de zee, het woud en vanzelfsprekend de oogst enz. twee belangrijke figuren zijn de oermoeder en de luchtvader.
De Maori's kenden vroeger diverse vormen van magie en het bovennatuurlijke was aan de oorde van de dag. De natuur zelf werd als een levend wezen beschouwd en daarnaast werd de omgang tussen mens en natuur ook door allerlei rituele voorschriften geregeld. Ook hier stond het begrip priesterfiguren hebben altijd een belangrijke rol gespeeld binnen de maori gemeenschap. Tot op heden blijft dit natuureenheidgevoel een zeer belangrijke rol spelen in het leven van de Maori's.
Tiki, zijn antropomorfe ornamenten waarvoor tal van duidingen bestaan. Globaal genomen kunnen we ze zien als krachten of geesten, met een min of meer menselijke gedaante, doch vaak met tal van afwijkingen. Tiki kunnen de mens zowel goed als kwaad gezind zijn. Zij worden voorgesteld als wezens met -meestal- slechts drie vingers aan elke hand. Als je een maori vraagt waarom het maar drie vingers zijn krijg je te horen dat dast zo hoort, het is altijd zo geweest en het zal altijd zo blijven.
Ondanks alle westerse invloeden en contacten is een goed deel van de oorspronkelijke Maori-religie bewaard gebleven. Dit komt nu vooral nog tot uiting in de onderlinge contacten met de natuur. Een voorbeeld hiervan is het offeren van de eerst gevangen vis aan Tangaroa, vader van vissen en reptielen, en van de eerst gevangen vogel aan Tanemahuta.
Rituelen zijn belangrijk in de Maori-samenleving en worden strikt gevolgd. Vaak worden zij uitgevoerd met traditionele beeldende kunsten, zoals met beeldhouwwerk en weven . Maar ook in de muziek zijn er tot op heden banden met de rituelen en de bovennatuur aan te tonen, vooral dan met de magie.
TRADITIONELE MAORI-MUZIEK
Het gebruik van instrumenten is in de loop der tijden meer en meer in onbruik geraakt, er wordt vooral stemgeluid gebruikt.
De vocale muziek valt in twee grote groepen uiteen: de gereciteerde en de gezongen vocale muziek. Bij beiden staat de Maori-taal centraal. Zowel de liederen als de recieten (redevoeringen) worden beiden vaak met dans begelijd.
Bij gereciteerde liederen ontbreekt een vaste organisatie van toonhoogten en ligt het tempo veel hoger dan bij de gezongen liederen. Als je het ziet denk je dat je tussen een stel gekken beland bent.
(groep mannen die Haka uitvoert met Taiaha’s (houten zwaarden))
Welkomstliederen zijn gemengd. De mannen doen het gereciteerde deel, zij schreeuwen, terwijl zij woest op de grond springen, met hun voeten stampen en met hun wapens dreigen, ze spannen zich helemaal in en doen hun best er zo schrikwekkend uit te zien. Soms is het voor de buitenwereld een beetje lachwekkend, die tongen uit hun mond bungelend en zo. De vrouwen zingen daarentegen teksten om melodieuze wijze. Na het geschreeuw van de mannen, leggen zij hun wapens neer en gaan rustig zingen. Dit betekent dat de gasten welkom zijn.
De HAKA is een geschreeuwde toespraak, gekoppeld aan een dans en hoofdzakelijk door mannen uitgevoerd. Er bestaan diverse soorten haka. Haka kunnen zowel met als zonder wapens worden uitgevoerd.
Een HAKA TAPARAHI (haka zonder wapens) sluit bijvoorbeeld de welkomstceremonie af. Deze vorm van haka heeft noch een wreedaardig, noch een sacraal karakter, maar komt toch vrij woest over, door het springen van de deelnemers, het wild rollen met de ogen, het heftig bewegen met het hoofd en het in de maat op de billen slaan.
Haka worden nochtans in de eerste plaats geassocieerd met oorlogsdansen.
Wanneer een haka dient ter voorbereiding op de strijd en een lijf aan lijf gevecht voorafgaat, wordt hij HAKA PERUPERU genoemd. De krijgers dragen dan een soort lans, in feite een lange knots met lemmet in de linkerhand, terwijl de chef een korte knots vasthoudt.
De haka peruperu- dans heeft de uitgesproken bedoeling angstaanjagend te zijn en hier komt de 'dans' neer op het herhaaldelijk hoog opspringen en bij het neerkomen een of andere vreesaanjagende houding aan te nemen. Tegelijk worden de oogleden wijd opengesperd en wordt er met de ogen gerold, zodat de pupillen een starende, angstaanjagende uitdrukking krijgen. De tong wordt uitgestoken en waar de eerste bewegingen van de dans nog vastgelegd en afgelijnd zijn, wordt de actie gaandeweg onbeheerster.
Hoewel de vrouwen hééééééééél zelden maar meededen met de uiteindelijke gevechten, doen zij wel mee aan de dans om de mannen op te vokken en aan te moedigen.
De tweede groep liederen zijn de gezongen liederen en de gezongen poëzie.
Bij deze vorm van muziek werden instrumenten gebruikt. Bij deze groep ging het vooral om klaagzangen, liefdes en slaapliederen.
Instrumenten en liederen;
-de poi= een katoenen bal die tegen het lichaam werd geslagen waardoor een dof plofgeluid ontstaat.
- de orior= liederen die zich tot kinderen, die afstammen van belangrijke leiders richten.
- de pao= een lied waarbij ieder couplet herhaalt word.
- de waiata= treurliederen over diverse onderwerpen. Word ook poezie in verwerkt.
-de koauao= is een fluit, niet meer dan een hol stukje hout of been dathele kleine gleufjes had. Ongeveer 12 tot 15 cm lang en een diameter van 1 tot 2 breed.
- de porutu= rechte fluit van ongeveer 30 tot40 cm dat erg op onze blokfluit lijkt
-de nguru= een klein krom fluitje gemaakt van walvistand met aan het kromme eind een gaatje en over het rechtere gedeelte 2 tot 4 gaten. Ongeveer 8 toto 10 cm lang en soms ook van hout of klei gemaakt.
- de whio= een benen fluit van ongeveer 15 van albatros bot. Word bespeeld door mannen die naar vrouwen verlangen.
De putara= gemaakt van een schelp kon soms wel 15 cm zijn en werd gebruikt om tijdens reizen gevaar te melden.
-de puukaaea en de puutoorino= houten trompeten zou vroeger wel tot 2.5 meter lengte gehad kunnen hebben. Het zijn oorlogstrompetten. Aan de binnenkant waren ze bekleed met zeehondenleer. Het zou een megafooneffect hebben gehad om de vijand uit te kunne schelden tijdens de strijd.
-De teetere= een soort hoorntje gemaakt van een trechtervormig opgerold half blad. Soort speelgoed, maar werd ook gebruikt als megafoon.
- de pahuu= een soort plank tussen de 1 tot 9 meter die tussen twee bomen werd opgehangen. Als er op geslagen werd was dat op 20 km afstand te horen en het was dus een goed alarm voor in de uitkijktorens.
-de paakuru= een soort mondharp.
Dit zijn maar een paar instrumenten die de Maori hadden. Muziek was en is erg belangrijk voor ze. Hun hele cultuur is samengesteld uit muziek. Alles wordt gedaan met muziek, zelfs het aanbrengen van Ta Moko’s gebeurt onder begeleiding van muziek.
TA MOKO
De Maori heeft vele manieren van cultuuruiting. Een van de bekendste is Ta Moko. Wij noemen het tatoeages.
De Maori hebben hun versie van het ontstaan van Ta Moko. Een sprookje genaamd “Te Timatanga O Te Toi Moko” vertelt hoe Ta Moko ooit in mensenhanden is gekomen.
Op een dag ging het Maori opperhoofd Mataora op bezoek bij de jonge mensen in de Rarohenga. De Rarohenga is een soort onderwereld.
Op zijn reis door de onderwereld werd hij vergezeld met de dochter van Uetonga, de baas van de onderwereld. Ze heette Niwereka, opperhoofd Matoara was verliefd…..
Ze trouwden en leefden een tijd gelukkig… Maar om een of andere duistere en enge reden werd Mataora jaloers op Niwereka. Zo jaloers en boos dat hij haar wel kon doden.
Dus moest ze terug naar de onderwereld, terug naar Uetonga.
Mataora, nadenkend over zijn daden, volgde haar op haar reis terug naar Uetonga. Koning Uetonga (van de onderwereld) was het tatoeëren aan het leren en oefende er lustig op los. Matoara stemde toe in het tatoeëren van zijn gezicht, welke alleen geschilderd was.
Tijdens het tatoeëren zong Mataora over zijn spijt en zijn zoektocht naar Niwareka in de onderwereld. Niwareka hoorde dit en keerde huilend terug naar Mataora. Zo kwam het tatoeëren ook in de bovenwereld. Niwareka nam ook een geweven matje mee, en bracht zo de kunst van het weven naar de boven wereld.
De tatoeage moest er aan herinneren dat het kwaad in de boven wereld ontweken moest worden.
Naast het herinneren van het kwaad in de bovenwereld heeft de Ta Moko (betekend: gezicht) nog veel meer functies. Om te beginnen een vervangend middel van een achternaam. Een familie draagt een bepaalde tatoeage die de rest van de familie ook draagt. Sommige Ta Moko’s zijn al generaties oud, andere zijn minder oud. Een nieuwe tatoeage ontwerpen en ook nog eens gebruiken is niet makkelijk. Meestal wordt er jarenlang gediscussieerd: de stamoudsten moeten toestemming geven en de hele familie moet akkoord gaan met het onderwerp. Het patroon wordt soms ontleend aan dat van een voorouder, wordt soms ingegeven door een droom, en in andere gevallen is het lijnenpatroon een nieuwe creatie, geïnspireerd op de familie. De tatoeages zijn belangrijk voor de identiteit van de Maori.
Verder laten vooral mannen zich tatoeëren als er iets bijzonders is gebeurd. Je lichaam is dan een soort dagboek. En het tatoeëren is op de traditionele manier erg pijnlijk dus liet ook ziet dat je erg moedig was.
Elke stam heeft eigen kleuren/pigmenten, dit maakt het verschil tussen stam nog duidelijker, wat je eigen identiteit nog sterker uit de verf laat komen.
De Maori hebben tatoeëren meegenomen uit Polynesië. Alleen in Polynesië was het om rangen en standen aan te geven. En dat is niet zo bij de Maori.
Het tatoeëren, of Ta moko was en is vooral een mannenactiviteit. Het tatoeëren gebeurde in stilte, uitgevoerd door mannelijke specialisten (tobungata-moko). Voordat er met het tatoeëren werd begonnen, werd eerst de botstructuur van de ontvanger bestudeerd en andere gezichtskenmerken. Deze persoonlijke kenmerken werden (en worden) in het ontwerp geïncorporeerd.
Niet alleen het gezicht, maar ook andere delen van het lichaam werden getatoeëerd. Het aanbrengen van een lichaamstatoeage gebeurde meer volgens de traditionele manier van andere Oceanische tatoeëerders. De kam- of harkmethode werd het meest toegepast en er werden ook kleuren zoals rood en blauw aangebracht. Zowel vrouwelijke als mannelijke lichaamsmoko’s geven het bereiken van de puberteit aan of verwijzen naar andere belangrijke momenten en/of persoonlijke mijlpalen en zijn derhalve sterk individueel bepaald.
Moko gezichttatoeages worden nog steeds gedragen door Maori’s die hun culturele erfgoed willen bewaren en uitdragen.
Het dragen van een volledige gezichtstatoeage was en is vooral voorbehouden aan mannen. De vrouwelijke vorm van een gezichtsmoko beperkte zich vooral tot het gebied van de kin, de bovenlip en de neusgaten. Soms ook werd een moko op het voorhoofd van een vrouw, tussen de wenkbrauwen, aangebracht, of op de nek en schouders.
Er wordt vermoed dat de moko zich ontwikkelde in een poging een spirituele band met de stamvaders te verkrijgen.
Als een stamhoofd of een held overleed werd de kop van de romp gescheiden en werden deze geëerd en bewaard. Later werden ze verhandeld voor ongeveer 60 pond aan Engelsen.
Toen de Kolonisten Nieuw-Zeeland in handen hadden mocht er niet meer getatoeëerd worden. De Engelsen vonden het een barbaarse manier van verminking. Alleen in de uithoeken van Nieuw-Zeeland waar de kolonisten niet kwamen werd het in stand gehouden. En vooral veel vrouwen hebben het ook tijdens het verbod in stand gehouden met hun kin-moko’s. Kinnen waren vooral voor vrouwen. Mannen deden meer het hele gezicht. Ook de bekende puhoro was vooral voor mannen. Een puhoro is een broek tatoeage die 2/3 van je lichaam bedekt.
Sinds de jaren zeventig is er weer een grote vraag naar tatoeages en vooral onder de Maori jongeren is de oude stijl erg in trek. Ze hoeven nu niet meer ‘blank’ te zijn.
TRADITIONELE TATOEAGE-ONSTRUMENTEN
Bij opgravingen in Nieuw Zeeland zijn van bot vervaardigde beitels van albatrosbot aangetroffen met gekartelde randen om het pigment vast te houden. Deze vorm van een beitel werd vooral gebruikt bij het aanbrengen van een lichaamsmoko.
In tegenstelling tot het perforeerprincipe van de lichaamsmoko werd er voor een gezichtsmoko een totaal ander instrument gebruikt. De gezichtsmoko werd aangebracht met een beitel van bot of jade met een scherpe snijrand. Dit instrument sneed lijnen in het gezicht, zoals het ook gebruikt werd om figuren uit te snijden in hout. Daarna werd het instrument met de gekartelde randen gebruikt om pigment toe te voegen.
Pigment werd verkregen door het verbranden van rupsen, de schors van de kapara boom, of hars. Het roet werd verzameld in kleine, gedecoreerde houten of stenen potten. Deze inktpotten waren kostbare bezittingen, die van de ene op de andere meester tatoeëerder werden doorgegeven. Het roet werd gemengd met een mix van bronwater en hond- of visolie. Dit resulteerde in een donkerblauwzwart of groen/zwarte pigment. Om kleuren te krijgen werd er ook nog kleurstoffen van planten toegevoegd.
Toen de handel begon werd er steeds meer gedaan met ijzeren naalden uit het westen.
WEVEN
Het weven is echt vrouwenwerk.
Tukutuku zijn panelen van rietstengels die door middel van verschillende symbolisch geometrische figuren aan elkaar genaaid zijn. Zij decoreren de wanden van de gemeenschapshuizen en bevinden zich vaak tussen de gebeeldhouwde stamvaderlijke figuren in.
De kennis van het weven zou aan de Maori zijn doorgegeven door een toverfee, genaamd Niwareka, die de eerste geweven mantel maakte. De meeste kledingstukken werden geweven uit vlas, nadat de vezels in water waren geweekt, gestampt en gebleekt. Vrouwen werden als heilig (tapu) beschouwd tijdens hun weefwerkzaamheden.
Het weven, een bewerkelijke ritualistische kunstvorm, omvat ook het vervaardigen van verscheidene soorten mantels, zoals verenmantels en mantels die bescherming moeten bieden in de strijd. Manden, rokken, matten en hoofdbanden worden ook vaak geweefd.
BEELDHOUWEN.
Het Maori beeldhouwen (whakairo) heeft zich gedurende eeuwen ontwikkeld. De belangrijkste materialen waarmee gewerkt werd en wordt zijn: hout, nefriet of jade (pounamu), dierlijke en menselijke botten en basalt. Beeldhouwen is beroemd omdat ieder
. (Marae, bezoekershuis in het centrum)
gebeeldhouwd object drie belangrijke punten in zich draagt:
1- getuigenis van geschiedenissen en gebeurtenissen,
2- identiteit
3- decoratie. De Maori tupana kenden geen geschreven geschiedenis in de vorm van het alfabet en boeken. Maar hun gebeeldhouwde werken geven in feite de geschiedenis weer. Ieder traditioneel gesneden object had een kaupana en iedereen kon dit lezen. De vorm van de hoofden, de houding van de lichamen en de oppervlaktepatronen vertelden hun eigen verhaal en legden gebeurtenissen vast. Soorten
HOUTSNIJWERK
Reusachtige kano's, die honderden mensen kunnen transporteren, hebben rijkversierde voor- en achtersteven. Vaak worden ze gekenmerkt door de zgn. ajour-techniek. Opengewerkte delen worden omsloten door een overvloedig decor, dat zowel uit spiraalvormige motieven als uit antropomorfe voorstellingen bestaat. Het ontmoetingshuis, gelegen op het centrale open plein, de "marae", domineert de nederzettingen. Deze dorpen lijken vaak op forten, omgeven door houten palissades en aarden wallen. De imposante toegang, de houten balken van het dakgebinte binnenin het gebouw, en de binnenmuren zijn rijkelijk gesculpteerd. De dakconstructie moet de indruk wekken van een ribbenkast: wanneer iemand het ontmoetingshuis betreedt, stapt hij namelijk het lichaam van een sacrale voorouder binnen. Geen balk wordt ongemoeid gelaten, maar vandaag de dag durft men wel eens de tijdrovende sculpturen te vervangen door schilderingen. Op de gevel prijken verschillende godenfiguren met hartvormige mond, uitgestoken tong en handen met slechts drie vingers. Het lichaam van deze godenfiguren is volledig overdekt met spiralen. Hard hout werd vooral gebruikt voor de vervaardiging van wapens en gebruiksvoorwerpen die lang moesten meegaan. Zachte houttypen werden gebruikt voor het bouwen van oorlogskano’s (waku taua), grote decoratieve muursnijwerken
Jade of nefriet wordt alleen gevonden op het Zuid eiland. Deze nefrietsoort wordt nergens elders in de wereld aangetroffen. De meest kostbare botten betreffen die van de walvis. Men moet in het bezit zijn van een speciaal certificaat voordat men van walvisbot vervaardigde objecten mag verzamelen, kopen of verkopen. De tegenwoordig meest gebruikte botten zijn die van het rund, die wanneer gepolijst, helder wit van kleur zijn. JADEN FIGUURTJES Jade is een groene halfedelsteen, waaruit de Maori kleine ornamenten snijden, die dikwijls als hanger rond de hals worden gedragen. Het meest voorkomende motief is de TIKI, een beschermgod in de vorm van een embryo-achtig wezen met opengesperde mond, een groot, schuingehouden hoofd en gebogen ledematen. Deze TIKI's zijn ware geluksbrengers voor de dragers. En stonden voor een goede vruchtbaarheid. Vandaag de dag wordt de toeristenmarkt evenwel overspoeld door honderdduizenden groene plastieken pseudo-Tiki's... DE KANO’S de kano’s van de maori worden meestal ongeveer 33 meter lang en kunnen makkelijk honderd mensen vervoeren. Het is alleen de vorm die aan een kano doet denken die wij gewend zijn. De kano’s worden gemaakt uit het hout van o.a. de kauri-boom. Deze enorme kano’s krijgen een naam van de eigenaren. Het is een soort familielid en vroeger waren de kano’s een belangrijke bron van inkomsten. Als ze gingen vissen waren ze erg handig maar bij het jagen op walvissen en dolfijnen was het prettig dat de kano zo groot was. En ook als ze oorlog op zee hadden zag het er erg indrukwekkend uit. Door de vorm van de kano had je niet veel mensen nodig om te roeien, des te meer konden vechten. Als de eigenaar van de kano omkwam bij een gevecht werd de kano tot zinken gebracht.
Nieuw-Zeeland is een constitutionele monarchie (regeringsschap volgens de grondwet) in de Grote Oceaan en behoort bij het werelddeel Oceanië. De totale landoppervlakte is 267.515 km2. De totale kustlijn bedraagt 15.134 kilometer. Nieuw-Zeeland omvat het Noordeiland (115.000 km2 en in het Maori: Maui), het Zuideiland (151.000 km2 en in het Maori: Pounamu), Stewarteiland (1735 km2), de Chathameilanden (963 km2) en een aantal kleinere onbewoonde eilanden (totaal 320 km2). Nieuw-Zeeland is bijna acht keer zo groot als Nederland en ongeveer net zo groot als Groot-Brittannië. Tussen Noord- en Zuideiland ligt de Straat Cook. Het meest noordelijke punt van Nieuw-Zeeland zijn de Surfille Cliffs op het Noordeiland. Het meest zuidelijke punt is de zuidwestkaap van het eiland Stewart. De afstand tussen deze twee punten bedraagt ca. 1600 kilometer. Wellington is de meest zuidelijke hoofdstad ter wereld. Ongeveer 100 miljoen jaar geleden raakte Nieuw-Zeeland los van het Australische gedeelte van het supercontinent Gondwana. Op de Australische schol liggen het Noordeiland en het westelijke deel van Zuideiland. Op de Pacifische schol liggen het oostelijke en zuidelijke deel van Zuideiland. Ca. 10 miljoen jaar bewogen de beide schollen over elkaar heen en ontstonden de bergen op Zuideiland. De meeste heuvels en bergen op Noordeiland zijn van vulkanische oorsprong. Verschillende eilanden voor de kust van Zuideiland zijn ook van vulkanische oorsprong. Gebergtevorming vindt nog steeds plaats door vulkanisme en het langs elkaar bewegen van de twee schollen, en regelmatig komen er dan ook lichte en zware aardbevingen voor. Driekwart van de oppervlakte van Nieuw-Zeeland ligt boven de 200 meter. Verder zijn het Noord- en Zuideiland bergachtig. De hoogste top is Mount Cook (3764 meter). In totaal zijn er 223 toppen met hoogten van meer dan 2300 meter. De Dusky Sound is met 44 kilometer de langste fjord van het land. Deze fjorden zijn ontstaan na het stijgen van de zeespiegel, toen de valleien in de ijstijden met water werden overspoeld. In dit gebied ligt ook de Sutherland-waterval die zich 580 meter naar beneden stort. De westkust van het Noord- en Zuideiland kennen hoge zandduinen, spectaculaire rotsformaties en klifachtige kusten. De oostkust van beide eilanden kenmerkt zich door soms prachtige zandstranden en mooie baaien en de zee is hier veel kalmer dan aan de westkust. In het subtropische noorden liggen in de Bay of Islands de mooiste zandstranden van Nieuw-Zeeland en tevens ca. 150 kleine, veelal onbewoonde eilandjes. De grootste geiser van Nieuw-Zeeland is de "Pohutu", die een fontein van 30 meter omhoogspuit. De langste rivier van het land is de Waikato Rivier (425 km) op het Noordeiland. KLIMAAT De seizoenen zijn in Nieuw-Zeeland precies tegenovergesteld als in Nederland. Het is zomer van december tot en met februari en winter van juni tot en met augustus. Van het noorden naar het zuiden wordt het steeds kouder. Ten noorden van Auckland is het subtropisch en de rest van het land kent een gematigd zeeklimaat met lange warme zomers en zachte winters met af en toe vorst. In het voor- en najaar valt de meeste regen. De meeste neerslag valt in Milford Sound aan de zuidwestkust van het Zuideiland met ca. 7000 mm per jaar. De minste neerslag valt in Los Angeles met ca. 400 mm per jaar. Op de hoogste bergtoppen van het Mount Egmont nationaal park, het Tongariro nationaal park en in de Zuidelijke Alpen ligt eeuwige sneeuw. De zomers zijn in deze berggebieden fris en 's winters koud met sneeuw. De gemiddelde dag- en nachttemperaturen in de zomer en in de winter bedragen in de Bay of Islands 25/15°C, in Auckland 23/14°C, in Wellington 20/11°C en in Christchurch 22/12°C. Het Zuideiland kent de grootste temperatuurverschillen. Cookstraat tussen het Noord- en het Zuideiland staat als zeer stormachtig bekend door een soort schoorsteeneffect.
Tea = wit
Roa = lang
Ao tea roa is dan "land van de lange witte wolken", de Maori-naam voor Nieuw- Zeeland. Deze taal is vandaag de dag ook als officiele Nieuwzeelandse taal naast het Engels erkend, ookal is het maar een klein deel van Nieuw-Zeeland wat dat spreekt. GESCHIEDENIS De mythische figuur Maui is verantwoordelijk voor het ontstaan van Nieuw-Zeeland. Maui, half god en half zeerover, bevoer de zuidelijke zeeën van de Polynesische archipel en haalde op zekere dag het Noordereiland van Nieuw-Zeeland als een enorme vis uit de zee omhoog. Met een beetje fantasie heeft het Noordereiland inderdaad de vorm van een vis, waarvan Northland en de Bay of Islands het staartstuk vormen, Lake Taupo het hart en Wellington Harbour en Lake Wairarapa de ogen. Aan de ronde vorm van Hawkes Bay is duidelijk te zien waar de vishaak heeft gezeten. De omhoog gehaalde vis werd 'Te Ika-nui-a-Maui' genoemd, dat 'Grote vis van Maui' betekent. In deze indrukwekkende scheppingsmythe is het Zuidereiland (Te Waipounamu) de kano van Maui en Stewart Island (Rakiura) zijn anker. Aotearoa
De Polynesische zeevaarder Kupe gaf het door Maui omhoog gehaalde land als eerste een naam. Kupe zeilde omstreeks het jaar 925 in de grote kano 'Matahorua' maandenlang op zee, in gezelschap van Ngahue die in de kano 'Tawiri-Rangi' voer. Na een lange tijd alleen maar de oneindige horizon te hebben gezien, kregen ze eindelijk land in zicht. Omdat boven het ontdekte land een laaghangende bewolking hing, noemde Kupe het 'Aotearoa', dat 'Land van de lange witte wolk' betekent. Kupe en Ngahue bereikten Nieuw-Zeeland waarschijnlijk in het
3- decoratie. De Maori tupana kenden geen geschreven geschiedenis in de vorm van het alfabet en boeken. Maar hun gebeeldhouwde werken geven in feite de geschiedenis weer. Ieder traditioneel gesneden object had een kaupana en iedereen kon dit lezen. De vorm van de hoofden, de houding van de lichamen en de oppervlaktepatronen vertelden hun eigen verhaal en legden gebeurtenissen vast. Soorten
Reusachtige kano's, die honderden mensen kunnen transporteren, hebben rijkversierde voor- en achtersteven. Vaak worden ze gekenmerkt door de zgn. ajour-techniek. Opengewerkte delen worden omsloten door een overvloedig decor, dat zowel uit spiraalvormige motieven als uit antropomorfe voorstellingen bestaat. Het ontmoetingshuis, gelegen op het centrale open plein, de "marae", domineert de nederzettingen. Deze dorpen lijken vaak op forten, omgeven door houten palissades en aarden wallen. De imposante toegang, de houten balken van het dakgebinte binnenin het gebouw, en de binnenmuren zijn rijkelijk gesculpteerd. De dakconstructie moet de indruk wekken van een ribbenkast: wanneer iemand het ontmoetingshuis betreedt, stapt hij namelijk het lichaam van een sacrale voorouder binnen. Geen balk wordt ongemoeid gelaten, maar vandaag de dag durft men wel eens de tijdrovende sculpturen te vervangen door schilderingen. Op de gevel prijken verschillende godenfiguren met hartvormige mond, uitgestoken tong en handen met slechts drie vingers. Het lichaam van deze godenfiguren is volledig overdekt met spiralen. Hard hout werd vooral gebruikt voor de vervaardiging van wapens en gebruiksvoorwerpen die lang moesten meegaan. Zachte houttypen werden gebruikt voor het bouwen van oorlogskano’s (waku taua), grote decoratieve muursnijwerken
Jade of nefriet wordt alleen gevonden op het Zuid eiland. Deze nefrietsoort wordt nergens elders in de wereld aangetroffen. De meest kostbare botten betreffen die van de walvis. Men moet in het bezit zijn van een speciaal certificaat voordat men van walvisbot vervaardigde objecten mag verzamelen, kopen of verkopen. De tegenwoordig meest gebruikte botten zijn die van het rund, die wanneer gepolijst, helder wit van kleur zijn. JADEN FIGUURTJES Jade is een groene halfedelsteen, waaruit de Maori kleine ornamenten snijden, die dikwijls als hanger rond de hals worden gedragen. Het meest voorkomende motief is de TIKI, een beschermgod in de vorm van een embryo-achtig wezen met opengesperde mond, een groot, schuingehouden hoofd en gebogen ledematen. Deze TIKI's zijn ware geluksbrengers voor de dragers. En stonden voor een goede vruchtbaarheid. Vandaag de dag wordt de toeristenmarkt evenwel overspoeld door honderdduizenden groene plastieken pseudo-Tiki's... DE KANO’S de kano’s van de maori worden meestal ongeveer 33 meter lang en kunnen makkelijk honderd mensen vervoeren. Het is alleen de vorm die aan een kano doet denken die wij gewend zijn. De kano’s worden gemaakt uit het hout van o.a. de kauri-boom. Deze enorme kano’s krijgen een naam van de eigenaren. Het is een soort familielid en vroeger waren de kano’s een belangrijke bron van inkomsten. Als ze gingen vissen waren ze erg handig maar bij het jagen op walvissen en dolfijnen was het prettig dat de kano zo groot was. En ook als ze oorlog op zee hadden zag het er erg indrukwekkend uit. Door de vorm van de kano had je niet veel mensen nodig om te roeien, des te meer konden vechten. Als de eigenaar van de kano omkwam bij een gevecht werd de kano tot zinken gebracht.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
K.
K.
ik vind het een hele goede tekst en ik ga het zeker gebruiken in mijn werkstuk over natuurreligies. dank je wel voor je super goede hulp. ik snap alleen niet waarom hij op 4,8 staat want het is een hele informatieve tekst en lekker lang. nou ja, Ãn ieder geval super veel bedankt en ik ga zeker dit soort teksten veel meer en vaker gebruiken. dank je wel voor jullie hulp en heel erg. eigenlijk zouden jullie meer van dit soort teksten maken en zo. en er geld voor moeten vragen voor iedere goede informatie tekst. nou ja okee ik begin een beetje door te draaien geloof ik. duss.... dank je wel en tot de volgende keer.
groetjes en kusje xoxoxoxoxoxox
Kim janneke marie huisinga
10 jaar geleden
AntwoordenL.
L.
ik vind het jammer dat er niks staat over de arbeidsverdeling
10 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
dat vindt ik oook doe dit
6 jaar geleden
H.
H.
jammer dat er niks is over het geloof
7 jaar geleden
AntwoordenO.
O.
kan niks vinden over het werk ):
7 jaar geleden
AntwoordenJ.
J.
het is slecht en te veel ik moet wat wetten over hobby van maori is er niet
7 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
handig ik heb hem gebruikt en heb een 10
7 jaar geleden
AntwoordenK.
K.
Hallo, vergeet wat mensen zeggen over je werkstuk. Het belangrijkste is je eigen intentie over dit stuk. Ik heb het met plezier doorgelezen, en heb veel opgestoken over de maori. Laten we de maori in eren houden. Het is een bijzonder mooi volk. Ik hoop dat veel mensen dit mooie stuk mogen lezen. Mvg kevin
6 jaar geleden
AntwoordenG.
G.
ne nee vind leuk he
6 jaar geleden
AntwoordenH.
H.
slecht een 1
6 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
Er staat niks over in over het werk wat ze deden. Ik geef het een 0,00000000001.
6 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
Ik zit in groep 8 op de basisschool en ik vind de tekst wel handig om te lezen voor je werkstuk. GOEDE INFORMATIE!!!!!
6 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
Ik wil hiervoor een 10, want mijn rapport ziet nu al PIEKFIJN uit!
6 jaar geleden
AntwoordenA.
A.
Het enige minpunt is dat er NIKS staat over de huizen etc.
6 jaar geleden
AntwoordenJ.
J.
Het is echt heel veel informatie waar ik veel van heb gebruikt. Dank je wel voor deze goede info. Ik gebruik het nu voor een werkstuk. Ik kan er bijna alles in vinden, behalve over het geloof. Maar super goed gedaan en ik geef deze schrijfer/schrijfster een dikke 10 !
6 jaar geleden
AntwoordenS.
S.
Hallo, ik wou heel graag info vinden over het wonen. Ik had geen zin om het allemaal te lezen, dus ik keek naar de kopjes. Jammer is dat niet in een van de kopjes stond "wonen" helaas! Maar ik kon wel over anderen onderwerpen iets vinden! Daar was ik dus heel blij mee. Gr Snippy
6 jaar geleden
AntwoordenT.
T.
het is niet nodig om er naar te zoeken je doet gewoon *ctrl f* en typt dan gwn wonen in en zo zie je alle plekjes waar het woord wonen in staat graag gedaan
5 jaar geleden
H.
H.
???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????
6 jaar geleden
AntwoordenL.
L.
weet iemand of de maori´s jagen of niet?
6 jaar geleden
AntwoordenT.
T.
ja ze jaagden op dieren
5 jaar geleden
H.
H.
ik wil niet lezen!!!!
5 jaar geleden
AntwoordenG.
G.
ik vind het te veel info. misschien konden jullie het samenvatten.
5 jaar geleden
AntwoordenE.
E.
ik heb in nieuw-zeeland gewoond en wist al een groot deel hiervan maar toch staan er nog nieuwe dingen in. goed gedaan!
5 jaar geleden
AntwoordenT.
T.
ik kan hier veel dingen vinden maar helaas is het zoveel kunnen jullie het mischien niet samenvatten?
5 jaar geleden
AntwoordenF.
F.
dit werkstuk is waardeloos
5 jaar geleden
Antwoorden