Hekla-vulkaan

3. Uitbarstingen van Hekla sinds het begin van IJsland

jaar duur lava en as / m3 vernieling
1104 niet geweten 2,5 veel
1158 niet geweten 0,15 beetje
1206 niet geweten 0,03 beetje
1222 niet geweten 0,01 weinig
1300-01 12 maanden 1,0 veel
1341 niet geweten 0,08 veel
1389-90 niet geweten 1,0 beetje
1440 niet geweten niet geweten weinig
1510 niet geweten 0,32 beetje
1554 niet geweten niet geweten weinig
1597 6 maanden 0,24 weinig
1636 12 maanden 0,08 weinig
1693 7-12 maanden 0,03 veel
1725 niet geweten niet geweten weinig
1766-68 24 maanden 1,7 beetje
1845-46 7 maanden 1,0 beetje
1878 niet geweten niet geweten weinig
1913 4-5 maanden. niet geweten weinig
1947-48 13 maanden 1,0 beetje
1970 2 maanden 0,3 weinig
1980-81 2 weken 0,25 beetje
1991 2 maanden 0,15 weinig
2000 11 dagen 0,11 weinig

4. De recentste uitbarsting: 26 februari 2000 tot 8 maart 2000

4.1. 26 februari 2000

Op 26 februari 2000 om 18.19 GMT (19u19) liet de Hekla-vulkaan in het zuiden van IJsland weer van zich horen. Een korte, voorafgaande aardbeving werd gemeten door de seismografen van het Wetenschappelijk Instituut van de universiteit van IJsland en het meteorologisch centrum van IJsland Eerdere kleine aardbevingen werden gemeten door een seismograaf dicht bij de top van Hekla beginnend om 17.00 GMT (18u00). De bevingen vermeerderden geleidelijk aan en de eerste plaatselijke aardbevingen vonden plaats

om 17.29 GMT (18u29). Onafgebroken, loeiend herhaalde bevingen waren tekenen van de uitbarsting die begon om 18.19 GMT (19u19) en tegelijkertijd werd de uitgestoten wolk gezien door waarnemers. Een netwerk van boorgatfilterende meters, gebruikt door het IJslandse meteorologisch instituut, namen ook voorafgaande filterveranderingen waar die in verband werden gebracht met magmaverplaatsingen. Er werd een waarschuwing uitgevaardigd naar de Nationale Burgerlijke bescherming van IJsland ongeveer 1u vóór de uitbarsting. Ongeveer 15 minuten vóór het begon werd de bevolking op de hoogte gesteld van de aankomende uitbarsting door het nieuws op de IJslandse nationale radio. Eerst opende een 6 tot 7 km lange, gebarsten kloof langs het merendeel van de heuvelrug. Een onderbroken rookgordijn kwam voort uit de hele kloof. Er werd een meer dan 10 km hoge as-pluim gevormd in het begin van de uitbarsting en meegevoerd door lichte winden naar het noorden. Beslist vanuit de omvang van de uitbarsting op de nabije seismografen, behaalde de uitbarsting zijn hoogtepunt in het eerste uur van zijn werking maar nam daarna geleidelijk af. De maximale dikte van de as, 21 km ten noorden van de vulkaan, was 4 - 5 cm (dit gemeten 7u na het begin van de uitbarsting). Het grotendeel van de assen viel in onbewoonde gebieden in het binnenland van IJsland maar een klein gedeelte viel in de bewoonde gebieden van Noord-IJsland. Vliegas werd gemeld op het Grimsey eiland, ongeveer 300 km verwijderd van Hekla.

4.2. 27 februari 2000

Op 27 februari waren de noordelijke winden overheersend en was er nog lichte vliegas in Zuid-IJsland. Lava stroomt langs de hellingen van Hekla en bedekt een groot stuk van de zuidoostelijke zijde van de Hekla heuvelrug. Eén lavastroom stroomde van de uitgebarste kloof naar het noorden. Tegen de avond vorderde dit langzaam met een snelheid van 1 - 2 m/u. Een actievere lavastroom kwam voort uit 3 kraters nabij het zuidelijke eind van de uitgebarste kloof. Deze lavastroom was verscheidene kilometers lang en vorderde met een snelheid van een paar meter per minuut. De meest omvattende lavastroom kwam uit een zuidelijke krater aan de top van de vulkaan, stromend in de richting van Vatnafjoll en hoogstwaarschijnlijk met een snelheid van 6 - 7 m/u. Weersomstandigheden en slechte zichtbaarheid hebben verscheidene observaties tegengehouden. Met de aanwezige stand van werking, stellen lavastromen en vliegas weinig gevaar voor de menselijke inwoners toch als de boerderijen het dichtst bij de aankomende lavastromen, meer dan 10 - 15 km verwijderd zijn. De as van vorige uitbarstingen bevatte gewoonlijk veel fluoride en was dikwijls de oorzaak van fluorosis bij grazende dieren. Toch zal de flourosis niet zo een groot probleem worden bij deze uitbarsting want in deze tijd van het jaar bijna alle (huis)dieren binnengehouden worden. Oplosbare fluor (= oorzaak van fluorosis) kwam gelijkmatig voor in de verse as met een verhouding van 800 - 900 mg F / kg. Gesmolten sneeuw van de assen bevatten ± 2200 mg/l fluor.

4.3. 28 februari 2000

Op 28 februari kwam er een afwijkende, uitgestoten wolk vanuit Hekla, met sterke noordelijke winden, naar het zuiden maar de weersomstandigheden hebben de onmiddellijke observatie van de uitgebarsten plaatsen verhinderd. De omvang van de uitbarsting bleef onafgebroken afnemen met een trage snelheid en de sterkte van de uitbarsting nam ook duidelijk af. De werking in het noordelijk deel van de vulkaan was afgenomen tijdens de dag en kon niet meer gelokaliseerd worden door de slechte zichtbaarheid. Om 4.30 PM (17u30) bereikte één lavastroom de bergen van Vatnafjoll in Lambafell, 5 km ten zuiden van de top waar hij langzaam stroomde met ongeveer 2 - 3 m/u. De dikte van de lava aan de voorkant was gemiddeld 8 - 10m. Vanavond werden de strombolische werkingen van 3 aparte kraters in het meest zuidelijke deel van de uitgebarste kloof geobserveerd. Er was geen werking waargenomen in andere gebieden van de vulkaan.

4.4. 29 februari 2000

In de vroege ochtend van 29 februari was er een voortdurende werking. Deze morgen werd er vliegas gemeld in Fljótshlíð (35 - 40 km ten zuiden van de vulkaan), meegevoerd door een sterke noordelijke wind. Tijdens de ochtend, leek de werking onafgebroken af te nemen en tegen 8 AM (9u) waren alle werkingen in de top van de vulkaan opgehouden. Om 5 AM (6u) vermeerderden de vulkanische bevingen en dit duurde tot 10 - 11 AM (11u – 12u). n de namiddag was de werking van het meest zuidelijke deel nog maar net geëindigd of het splijten nam opnieuw toe en produceerde een uitgestoten wolk die steeg tot iets boven de top van Hekla terwijl de as nog steeds zuidwaarts werd meegevoerd. Tegen de avond verraadde de duisternis de 3 strombolische kraters, die de vorige dag geobserveerd waren, door lava te produceren die stroomde naar het zuidwesten. Op diezelfde avond waren mensen aan het kijken naar de lava aan de noordoostelijke zijde en meldden dat het stromen gestopt was en zij over de lava konden lopen.

4.5. 1 maart 2000

Tijdens een verkenningsvlucht over Hekla tussen 11.00 and 12.30 (12u en 13u30) was het zuidelijke deel van de kloof onbewolkt. Het noordelijk deel was wél bedekt met wolken en dus niet waarneembaar. Werkingen in de kloof die de zuidwestelijke hellingen van Hekla vernielen zijn zeer krachtig. 4 krachtige openingen werden geobserveerd en daarna 3 zwakkere openingen. De werkingen in de kraters waren strombolisch, met explosies tussen de 4 en 5 minuten. De uitbarstingsnelheid is dezelfde als de vorige dag alhoewel de explosieve werkingen verminderd zijn. 2 krachtige lavastromen werden geobserveerd: één gaande naar het zuidwesten van de berg en de tweede gaande recht naar het zuiden. De zeven geobserveerde kraters aan het zuidelijk einde, voedde de lavastroom die naar het zuidwesten ging. Aan de basis van de kloof (= van de voet tot aan de ‘schouders’ van Hekla) hadden zich grote tumuli ontwikkeld. De lava stroomt uit de opening van de tumuli en vergezeld een stroom komende van de overstroomde hoogste kraters. De lava die naar het zuiden vloeit, is gevoed door een krater die zich dichtbij de top bevindt en die duidelijk terug werkzaam is. Het lavagebied in het zuiden is niet verder dan maximum 100m naar het zuiden gevorderd sinds maandag maar groeit wél in de richting van het oosten. Voor de rest is er weinig geweten over de werkingen van die dag door de slechte weersomstandigheden. Op dit moment bedekt de lava ongeveer 17 km². Wanneer geschat wordt dat de dikte van de lava gemiddeld 6m is, dan is het uitgerekende volume van de lava 0,1 km³.

4.6. 2 maart 2000

Het slechte weer hinderde de waarnemingen van Hekla sinds gisterenavond tot deze middag. Er werden vandaag toenemende werkingen waargenomen in de topkraters. Een constante stoom van de zuidwestelijke kraters, vergeleken met de waarnemingen van gisteren, waren er vandaag veel grotere stoomwolken die oprezen uit de topkraters. Bij het vallen van de avond werden er explosies waargenomen, keer op keer om het half uur. Gloeiende lavastromen werden ook opgemerkt langs de bergzijde. Er was een constante gloed in de topkraters, dit is verschillend van datgene wat geobserveerd was op 29 februari wanneer aparte explosies geobserveerd werden en er geen gloed tussenzat. Het centrum en het noordelijk gebied kon niet onderzocht worden door de ‘bewolkte hoed’ (alle wolken die boven Hekla en aan de noordelijke kant ervan hingen).

Op 3 maart willen we een poging wagen om de zuidelijke zijde van Hekla te benaderen en de lavastromen in het noordoosten en het zuidwesten keuren.

4.7. 3 maart 2000

Een groep wetenschappers bereikte de zuidwestelijke lavastroom om 13.00 (14u). De dikte van de voorste lava werd geschat op ongeveer 10m en de stroom was aanvankelijk zeer traag (waarschijnlijk 1 - 2m / dag). Tijdens het volgen van de lava naar een meer westelijke richting was het opmerkelijk dat op sommige plaatsen de stroom zich verspreide met een grotere snelheid (geschat op 1m/u). De groep bereikte de oorsprong aan de voet van de vulkaan door de lavastroom te volgen langs de meest westelijke zijde. De lava stroomde niet uit iedere krater maar ontsprong aan het einde van de uitgebarste kloof. De stroomsnelheid van de lava aan de oorsprong werd geschat op 0,06 m/s en een productie van ongeveer 10m³/s. De lavarivier kan een bepaalde afstand gevolgd worden door de blauwe mist die erboven hangt: ‘de blauwe stoom’. Zulke blauwe mist was ook verder naar het oosten waargenomen langs de zijde van de vulkaan. Dit wil zeggen dat de lava nog steeds vanuit de krater stroomt die zich dicht bij het toppunt bevind. De kraters in dit gebied van de vulkaan voeden de lavastroom die zuidwaarts naar het Vatnafjollgebied vloeit. Explosieve werkingen bleven voortduren in de hoogste krater van de zuidwestelijke kloof. De werkingen waren gekenmerkt door kleine ontploffingen tussen de 10 en 20 minuten en produceerde witte stoomwolken met enkel een spoor van as.

4.8. 4 maart 2000

Wegens de slechte weersomstandigheden konden er geen onmiddellijke waarnemingen gebeuren naar aanleiding van de uitbarsting. De seismograaf beschreef een vermindering van uitbarstende bevingen.

4.9. 5 maart 2000

De lavastroom in het zuidwesten duurt nog steeds voort volgens de waarnemingen die gemaakt zijn in de namiddag. Bij zonsondergang was er een rode, trillende gloed waarneembaar vanuit Selsund. Die gloed kwam uit de hoogste kraters van de zuidwestelijke kloof.

4.10. 6 maart 2000

Kleine, witte uitgestoten wolken werden geobserveerd om de dunne wolken die zich op de top van Hekla bevonden te doordringen (deze morgen gemeld vanuit Selsund). De uitbarstende bevingen waren afgenomen in de namiddag. In een verkenningsvlucht tussen 17.30 en 18.30 (18u30 en 19u30) was te zien dat de stoom krachtig was over de hele uitgebarste kloof. Het was ook zichtbaar dat alle lavastromen gestopt waren. De lavastroom in het zuidwesten is vervroegd gestopt en liet een lavakanaal achter bij de bron. Dit maakte duidelijk dat het voeden van de lavastroom gestopt was en de lavastroom wegtrok en zo het kanaal ging vormen. Noch de rode gloed, noch de explosieve werkingen werden waargenomen over de hele rij kraters. Voorlopig heeft de uitbarsting dus opgehouden.

4.11. 7 maart 2000

Er werden geen werkingen waargenomen alleen enkele kleinschalige bevingen genoteerd door de seismografen.

4.12. 8 maart 2000

’s Morgens om 8.44 (9u44) werd de laatste uitbarstende beving genoteerd door de seismografen. Omdat er bij het opsporen van de beving geen waarnemingen van uitbarstende productie was gemeten sinds 5 maart, duurde de uitbarsting van 26 februari ‘s namiddags tot in de vroege ochtend van 8 maart (of 11 dagen). De lavaproductie duurde waarschijnlijk maar 9 dagen. De lava bedekt bij benadering 18 km² en de inleidende, geschatte lavaproductie is 0,11km³.

5. Woordverklaringen

vliegas = vulkanisch as gevallen uit een uitbarstingswolk. episode = een vulkanische gebeurtenis die men onderscheidt door zijn duur of stijl. subductiezone = een zone waarin 2 tektonische platen samenkomen, waarvan de ene waarvan de ene gewoonlijk teniet wordt gedaan door de andere. strombolisch = komt van het woord strombolian dat afgeleid is van de Strombolivulkaan. Strombolische uitbarstingen zijn gekenmerkt door de periodieke
ontploffingen van het basalt vanuit openingen of kraters. strombolische uitbarstingen = een vulkaanuitbarsting gekenmerkt door gitzwarte klonters of vloeibare fonteinen van basaltische lava van een centrale krater. tephra = een algemene term die gebruikt wordt om alle soorten vaste materialen die door een vulkaan geproduceerd worden tijdens een uitbarsting, te omschrijven. fluorosis = ziekte veroorzaakt door oplosbare fluor die voorkomt in vulkanische assen
lavastroom = massa’s gesmolten stenen die uitgestort worden naar de oppervlakte van de aarde gedurende een hevige uitbarsting. basalt = een harde, zwarte vulkanische steen met minder dan 52% kiezelzuur. eruptiewolk = uitbarstingswolk = een wolk van tephra en gassen die met de wind mee wordt gevormd bij een uitbarstende vulkaan.

6. Bronvermeldingen

1.1. Vulkanisme: http://www.ijsland.com

1.2. Ligging: http://volcano.und.nodak.edu/vwdocs/volc_images/europe_west_asia/hekla.html

1.3. Hoogte: http://volcano.und.nodak.edu/vwdocs/volc_images/europe_west_asia/hekla.html

2. Informatie over Hekla: 9 eerste deel: http://www.norvol.hi.is/hekla.html 9 tweede deel: http://volcano.und.nodak.edu/vwdocs/volc_images/europe_west_asia/hekla.html

3. Uitbarstingen van Hekla sinds het begin van IJsland http://www.south.is/hekla.html

4. De recentste uitbarsting: 26 februari 2000 tot 8 maart 2000: http://www.norvol.hi.is/heklaeruption.html

4. De recentste uitbarsting: 26 februari 2000 tot 8 maart 2000: http://www.norvol.hi.is/heklaeruption.html

5. Woordverklaringen: http://www.geo.ed.ac.uk/tephra/tephrochron.html http://volcano.und.nodak.edu/vwdocs/glossary.html http://volcanoes.usgs.gov/Products/Pglossary/LavaFlow.html http://volcanoes.usgs.gov/Products/Pglossary/EruptionCloud.html http://volcanoes.usgs.gov/Products/Pglossary/strombolian.html http://volcanoes.usgs.gov/Products/Pglossary/tephra.html

http://volcanoes.usgs.gov/Products/Pglossary/basalt.html