Duinlandschap

Inleiding

In dit onderzoek beschrijven wij het duinlandschap. Wij vertellen iets over de oorsprong en de inrichting.

Deelvraag 1: Hoe is het duinlandschap ontstaan?

Deelvraag 2: In welk gebied komt het landschap voor?

Het duinlandschap komt langs de hele Nederlandse kust voor. Behalve langs de kust van Zeeuws-Vlaanderen. De waddeneilanden bestaan voor een groot deel uit duinen. Dit komt omdat het smalle eilanden zijn.

Deelvraag 3: Met welke natuurlijke elementen hebben we te maken?

Deelvraag 4: Met welke inrichtingselementen hebben we te maken?

Deelvraag 5: Welke factoren hebben invloed op de inrichting?

Deelvraag 6: Waarvoor wordt het landschap gebruikt?

Zeewering
De duinen moeten in de eerste plaats voorkomen dat West-Nederland onder water loopt. De zeereep is het kwetsbaarste deel van de duinen omdat de wind er het krachtigst is, er weinig wil groeien en bovendien soms de klappen van de zeegolven moeten worden opgevangen. Men probeert de zeereep tegen wind te beschermen door helmgras te planten of door rijen dicht bijeen staande boomtakken of riet in het zand te steken om verstuiving tegen te voorkomen. Deze bescherming tegen de wind leidt tot een kunstmatig landschap (een rechte zanddijk), waar geen plaats is voor andere plantensoorten.
De invloed van de golven trachtte men vroeger in te tomen door de aanleg van een korte dam of palenrij, die loodrecht de zee insteken en de kracht van de golven breken. Tegenwoordig spuit men meestal extra zand op het strand om de kracht van de golven te breken. Het opspuiten en aanvullen van zand lijkt "water naar zee dragen", maar uit proeven van Rijkswaterstaat is gebleken dat deze methode goedkoop is en bovendien enigszins natuurlijk.
Het opgespoten zand breekt de kracht van de golven, ook als het zand na een storm voor een deel weer de zee in is gespoeld. Soms zorgt de wind ervoor, dat uit het opgespoten zand weer nieuwe duintjes worden gevormd.
Het opgespoten zand kan ook zorgen voor verse aanvoer van kalk in het duingebied om de verzuring tegen te gaan.

Waterwinning
Naast een beschermende functie hebben de duinen sinds de vorige eeuw nog een andere belangrijke functie, die van waterwinning. Het duinwater werd voor het eerst hiervoor gebruikt in de strijd tegen cholera. De slechte kwaliteit van het drinkwater in de vorige eeuw in de steden speelde een grote rol bij de verspreiding van deze ziekte. Amsterdam begon in 1851 water te winnen uit de duin en ten westen van Haarlem. Later zijn veel steden gevolgd, met name nadat bleek dat de cholera-epidemie van 1866 nauwelijks vat had gekregen op de Amsterdammers, terwijl van degenen die uit pomp, put of wel dronken 16,8% werd besmet.
Hoewel het gebruik van zoet, helder water uit het duingebied voor de drinkwatervoorziening een zegen bleek voor de volksgezondheid, was het een ramp voor de natuur. Het watergebruik nam explosief toe en vochtige duinvalleien droogden met als gevolg, dat de bijzondere begroeiing ervan verdween. Later ging men het water op grotere diepte winnen, waarbij gebruik werd gemaakt van een zoetwaterreserve die maar zeer langzaam wordt aangevuld. Door deze potverteer-methode zijn grote delen van het duingebied ernstig aangetast.
In 1940 liet men voor het eerst van elders aangevoerd water door de duinen filteren tot drinkwater. Dit werd gedaan voor de stad Leiden met water uit de Oude Rijn. De grootschalige toepassing van deze methode begon halverwege de jaren '50, eerst voor Den Haag en later voor Amsterdam. Hierbij wordt voorgezuiverd rivierwater naar de duinen gevoerd. Vanuit kunstmatig aangelegde infiltratiekanalen en -plassen zakt het water de duinen in. Het wordt door het zand gefilterd en ongeveer 30 meter van de infiltratieplaats weer opgepompt.
Na nazuivering gaat het water naar de kranen in de huizen. Het 'ingevoerde' water laat echter stoffen achter, die de grond verontreinigen en voedselrijker maakt. Hierdoor worden rond de infiltratiekanalen en -plassen zeldzame planten, die met weinig voedsel toe kunnen (bijv. orchideeën en parasiet), verdrukt door vraatzuchtige soorten zoals brandnetels en harig wilgenroosje Om dit tegen te gaan wordt nu gepleit voor een nieuwe methode voor de bereiding van drinkwater: diepinfiltratie. Men brengt het water daarbij in 50 à 70 meter diepe putten en pompt het iets verderop in even diepe putten weer op. Door deze grote diepte treedt er aan de oppervlakte geen verstoring op en bovendien kan op deze wijze ook buiten de duinen drinkwater worden geproduceerd. Bij deze methode zal het drinkwater wel wat duurder worden, maar het geeft weer ruimte aan planten en dieren die in het duingebied thuishoren. Deze methode van diepinfiltratie wordt al op beperkte schaal toegepast in het Noord-Hollands Duinreservaat (nabij Atrium), de Amsterdamse Waterleidingduinen en in Meijendel. Voor de komende jaren staat een aantal grote projecten op het programma in en rond de duinen tussen Katwijk en Den Haag. Bij overschakeling op deze milieuvriendelijke methode van drinkwaterbereiding kunnen waardevolle vochtige duinvalleien weer worden hersteld.
De waterleidingbedrijven hebben de afgelopen jaren veel geld geïnvesteerd om hun natuurmilieuonvriendelijke imago op te vijzelen. Er is veel geld gestoken in een betere voorzuivering van het infiltratiewater en er zijn nieuwe technieken voordrinkwaterbereiding ontwikkeld (zoals diepinfiltratie). Ook zijn op diverse plaatsen de infiltratiekanalen op natuurvriendelijke wijze opnieuw ingericht met vogeleilanden, brede oevers en moerasjes. Een voorbeeld daarvan is te zien in het infiltratiegebied nabij Castricum.
Sommige waterleidingbedrijven zijn bereid om nog een stapje verder te gaan en in een deel van het duingebied geen waterwinactiviteiten meer uit te voeren. In de Amsterdamse Waterleidingduinen is een waterwinkanaal dichtgegooid en in het duingebied tussen Katwijk en Den Haag zijn delen van de duinen vrij gemaakt van waterwinning. In al deze gebieden zal de natuur zich de komende jaren geleidelijk kunnen herstellen.

Recreatie
Gedurende deze eeuw nam de interesse voor het kustgebied als ontspanningsgebied toe. Eerst ging het hier nog om kleine aantallen recreanten, maar vanaf de jaren '50 is er een echt massatoerisme op gang gekomen. Naast het strand kwamen ook de duinen in de belangstelling. In de jaren '20 verschenen fiets- en wandelpaden en later campings, zomerhuisjes en bungalowparken in de duinen, en de boulevards van de badplaatsen werden steeds groter. Om de dagrecreatie naar het strand te bevorderen werden in de duinen grote parkeerplaatsen aangelegd. Ook enkele golfterreinen en een heus racecircuit moesten zo nodig in dit waardevolle natuurgebied worden aangelegd. De plantengroei kan door al deze factoren ernstig worden beschadigd of zelfs geheel verdwijnen en ook schuwe of kwetsbare dieren hebben ernstig te leiden van een te hoge recreatiedruk. Sommige planten en vooral mossen en korstmossen zijn erg gevoelig voor betreding en hele hellingen kunnen dan worden vertrapt. Ook de vogels worden verstoord door recreatie. Sommige soorten, zoals de griel en de nachtzwaluw, zijn al geheel of vrijwel geheel verdwenen uit de duinen.
Toch hoeven natuur en recreatie geen vijanden van elkaar te zijn. Vele vormen van recreatie, zoals wandelen en fietsen, zijn goed in te passen in het kwetsbare duingebied, als we ons maar aan de regeltjes houden en geen eigen baas gaan spelen. Door een goede inrichting van natuurgebieden is er ruimte zowel voor planten en dieren om te leven als voor de mensen om van die natuur te genieten. Een slimme methode om dit voor elkaar te krijgen, is het zoneren van natuurgebieden. In sommige delen zijn veel fiets- en wandelpaden: hier kunnen veel mensen komen. In andere delen zijn weinig fiets- en wandelpaden of soms alleen maar zandpaden: hier komen maar weinig mensen en is er voldoende rust voor planten en dieren. Op deze wijze kunnen fietsers en wandelaars de natuur in de duinen ten volle beleven zonder de natuur al te veel te verstoren. Ze kunnen er de frisse lucht opsnuiven en van vergezichten genieten.

Deelvraag 7: In hoeverre is het landschap representatief?

Het landschap is redelijk representatief. Dit komt omdat het duinlandschap alleen groeit bij de goede grondsoort ( zand ), en met het juiste klimaat. Zijn deze factoren aanwezig dan kan er een duinlandschap ontstaan. Omdat deze factoren allemaal aanwezig zijn kan het landschap ontstaan. Hierdoor lijkt elk duinlandschap op elkaar. Hetgeen wat erg kan verschillen is de begroeiing en de fauna. Dit komt omdat dit in sommige plekken in het land wel voorkomt en in sommige plekken niet. Veel beesten leven maar in één gebied. Dit komt omdat deze dieren dan afhankelijk zijn van de begroeiing en dit kan per duinlandschap ook nog eens verschillen omdat de temperatuur kan verschillen.

Mening: Wij vinden het duinlandschap een mooi landschap want je kan er mooi fietsen en er is veel afwisseling en de natuur is er heel mooi. Ook kan je op een heldere dag heel ver over zee kijken en aan de zee is het weer vaak ook nog redelijk goed en dat speelt ook een rol.