Aardbevingen

1.1 Wat zijn aardbevingen?

De lithosfeer bestaat uit de aardkorst en het harde bovendeel van de aardmantel. (B56) De aardkorst is verdeeld in platen. Dit komt door endogene krachten, endogene krachten zijn krachten die van binnen uit de aarde veranderen.

Er zijn zeven grote platen: de Pacifische plaat, de Amerikaanse plaat, de Afrikaanse plaat, de Euraziatische plaat, de Nazca plaat, de Antarctische plaat en de Indisch Australische plaat. Er zijn ook kleinere, zoals de Caribische plaat. Er zijn 2 soorten platen: continentale platen en oceanische platen. Op continentale platen ligt land, er is hier weinig druk dus is de plaat lichter. Op de oceanische plaat ligt water, hierdoor is er een hogere druk dus is de plaat zwaarder. Het is ook zo dat hoe ouder een plaat is, hoe zwaarder. Tussen de platen zijn er breuken ontstaan. De platen liggen dus los van elkaar en kunnen bewegen.

(B61) Een aardbeving is een trillende of schokkende beweging van de aardkorst. Aardbevingen vinden plaats als platen gaan bewegen, er komt dan in de aardkorst plotseling veel energie vrij. De energie plant zich in een golfbeweging vanuit het centrum naar de omgeving voort. Het denkbeeldige punt waar de beving ontstaat, heet het hypocentrum. Het punt aan het aardoppervlak daar loodrecht boven wordt het epicentrum genoemd.

(B62) Aardbevingen die ontstaan onder de zeespiegel worden ook wel zeebevingen genoemd, een vloedgolf of tsunami kan daar het gevolg van zijn.

De kracht van een aardbeving kan je meten met de schaal van Richter, dit is een schaal waarmee men de sterkte van een aardbeving uitdrukt en die berekend wordt op basis van seismische golven. Een seismische golf is een golf die zich door de aarde voortplant als gevolg van het vrijkomen van energie bij een aardbeving of ander type explosie. Mensen die dit bestuderen worden seismologen genoemd. (www.rinivanderpol.com , www.scholieren.com , www.falw.vu.nl)

1.2 Waar ontstaan aardbevingen?

Er zijn verschillende soorten bewegingen waarbij een aardbeving kan ontstaan, ook wel botsingzones genoemd. Ik ga nu wat over de bewegingen vertellen:

Bij een divergente breuklijn bewegen de platen uit elkaar. Hierdoor ontstaat er een opening in de aardkorst tussen de twee platen, die wordt opgevuld met magma en gesmolten gesteente dat uit de aarde omhoog komt en stolt.

Zo word er nieuwe aardkorst gevormd. De plaats waar dat gebeurt, noemt men mid-oceanische ruggen. Hier komen vulkanische activiteit en aardbevingen voor.

Als er een convergente breuklijn is, bewegen de platen naar elkaar toe. De zwaardere plaat duikt onder de lichtere plaat. Dat gebeurt bij een oceanische plaat die onder de continentale plaat duikt. Naarmate de duikende plaat dieper komt, neemt de druk toe en wordt het verschuiven van de plaat bemoeilijkt.

Wanneer de plaat toch verder schuift, zal de aardbeving zwaarder zijn. Wanneer twee continentale platen op elkaar botsen, ontstaat er een plooiingsgebergte

Bij een transversale breuklijn schuiven de platen langs elkaar. Meestal ontstaat er door het langs elkaar schuiven van platen een lichte aardbeving , maar op een gegeven moment komen ze vast te zitten.

Wanneer de druk te hoog is schieten de platen ineens door. Deze beweging veroorzaakt een zware aardbeving, dit komt niet vaak voor.

Wanneer platen langs en onder elkaar schuiven zijn de wrijvingskrachten enorm. Door de convectiestromen wordt de druk ook nog eens opgevoerd.

Hierdoor wordt er steeds meer spanning opgebouwd, totdat deze zich ontlaadt in de vorm van een aardbeving.

Aardbevingen zijn dus onlosmakend verbonden met platentektoniek. Platentektoniek is het grootschalige geologische verschijnsel waarbij delen van de aardkorst, platen genaamd, ten opzichte van elkaar verschuiven.

Nu ik heb uitgelegd welke bewegingen er voor zorgen dat er aardbevingen voor komen, ga ik nu wat vertellen over verschillende aardbevings gebieden:

De Himalaya is gevormd na het uiteenvallen van Pangea. Het continent India verplaatste zich richting het continent Eurazië. De twee continentale platen (India en Eurazië) botste, zodat een hoog gebergte ontstond. Door de botsing werden de continentale platen geplooid tot een plooiingsgebergte = de Himalaya.

Aardbevingen komen bij de Himalaya voor doordat de Indische plaat steeds meer botst met de Euraziatische plaat, dit zijn twee continentale platen.

Door de schoksgewijze verplaatsing van vele platen ontstaan regelmatig zware aardbevingen bij Turkije. De kracht van de aardbeving neemt van zuid naar noord toe. Hoe dieper de aardbevingshaard, hoe zwaarder de aardbeving.

Maar langs de breuklijn in Noord-Turkije en Noord-Afrika liggen de aardbevingshaarden ondiep en komen toch zware aardbevingen voor. Dat komt door de grote spanningen in de botsingzone Afrika-Europa.

De oceanische Pacifische plaat en de oceanische Filipijnse plaat duiken onder de continentale Euraziatische plaat. Dit kan omdat de Oceanische platen zwaarder zijn dan de Continentale platen. Door botsing ontstaan aardbevingen bij Japan.

Er ontstaan ook diepzeetroggen, omdat de zwaarder plaat verdwijnt in de aardmantel. Aan het aardoppervlakte ontstaat een diepe inzinking die men een trog noemt. Het diepste punt van een trog wordt een zeediepte genoemd.

De laagst bekende punten in de wereld zijn de zeediepten van de diepzeetroggen, met de Vitjazdiepte in de Marianentrog als diepste: 11.035 m onder zeeniveau.

Bij IJsland kunnen grote aardbevingen ontstaan door een horizontale beweging: een zijschuiving. De bevingen op IJsland zijn meestal zijschuivingen langs een transforme breuk.

Ook loopt dwars door IJsland de mid-oceanische breuk. Een oceanische rug kan verspringen langs een transforme breuk. Bij de verspringing beweegt de korst aan weerszijden van de breuk in tegenovergestelde richting.

De meeste aardbevingen komen voor langs de randen van de platen, zoals rondom de Grote Oceaan, in het Middellandse Zee gebied, in de Himalaya en bij Indonesië. Vooral op plekken waar platen botsen komen veel en zware aardbevingen voor. Er vindt geen toename van het aantal bevingen plaats. Wel worden er steeds meer bevingen geregistreerd vanwege de steeds gevoeliger apparatuur en komen aardbevingen vaker in het nieuws. Een site waar je kan zien wanneer en waar een aardbeving was op http://www.knmi.nl/seismologie/

Nederland is geen land waar om de week een grote aardbeving voorkomt, zoals in Japan of Turkije. Wij hebben het geluk dat ons land niet op een plaatrand ligt. In heel Europa valt het eigenlijk wel mee. Alleen Italië heeft af en toe last van zware aardbevingen. Dat komt omdat Italië ligt op twee platen, de Afrikaanse en de Eurazatische, die elkaar raken. Wanneer deze twee platen langs elkaar schuiven, heeft Italië daar last van. Nederland ligt er gelukkig ver vanaf. Er komen wel eens aardbevingen voor, maar die zijn niet zwaar. Gemiddelde ongeveer 3.0 op de schaal van Richter. De zwaarste aardbeving die Nederland heeft mee gemaakt, had een kracht van 5.8 op de schaal van Richter. Deze aardbeving kwam voor bij Roermond.

1.3 Waarom vind je daar aardbevingen?

Ik ga in deze paragraaf uitleggen waarom er in San Francisco aardbevingen voorkomen.

De San Andreasbreuk is een grote breuklijn in Californië. De breuk loopt ongeveer 1300 kilometer aan de Noord-Amerikaanse westkust en is de grootste breuk van een heel netwerk van breuken. Het hele netwerk is ongeveer 1500km lang en heeft een breedte van minstens 15km. Het gaat hier om een transforme breuk, de platen schuiven langs elkaar. De San Andreasbreuk vormt de grens tussen de Pacifische Plaat, de Noord-Amerikaanse Plaat en de kleine Juan de Fucaplaat.

De breuk is bekend door de grote en zware aardbevingen die ze voortbrengt.

De bekendste hiervan is de aardbeving in San Francisco in 1906 waarbij de stad grotendeels verwoest werd. De meest geaccepteerde schatting van de kracht van deze beving is 7,8 op de schaal van Richter. Andere schattingen variëren tussen 7,7 en 8,3. De breuk was ongeveer 7 meter verschoven, en er waren naar schatting 3000 doden gevallen.

De meeste schade werd echter aangericht door een grote brand. De brand ontstond na een aantal kleine brandjes, onder andere door lekkende gasleidingen. Doordat de hoofdwaterleidingen ook gesprongen waren was er geen bluswater aanwezig, waardoor deze brandjes uit konden groeien tot een grote verwoestende brand. Pas na 3 dagen was men in staat de brandende stad te blussen.

Men wilde beter voorbereid worden op dergelijke rampen de Seismological Society of America werd opgericht. Er waren grote ontwikkeling in seismische instrumentatie door bijvoorbeeld Harry Wood, een seismoloog uit Californië.

Onderzoeken laten zien dat in het verleden de grote aardbevingen plaatsvonden met ongeveer 150 jaar tussen de bevingen, dit gegeven is van de San-Andreas breuk.

In San-Francisco is de kans laag dat hier binnenkort een grote aardbeving zal plaatsvinden, want er zijn nog geen 100 jaar voorbij sinds de laatste grote beving in 1906. Maar er kan natuurlijk altijd een andere beving plaatsvinden die ook veel schade kan aanrichten.

De Pacifische Plaat brengt langs de randen niet alleen aardbevingen voort. Ook de meer dan duizend vulkanen op de breuklijnen zijn een gevaar. De omtrek van deze plaat wordt daarom ook wel ‘de ring van vuur’ genoemd.