Plinius' verslag van de uitbarsting van de Vesuvius

Inleiding

Plinius zegt hallo aan Tacitus.
Je vraagt me dat ik aan jou schrijf over de dood van mijn oom, zodat je het des te zeker kan overhandigen aan de komende generaties.
Ik bedank je want ik zie dat onsterfelijke roem vooropgeplaatst is voor zijn dood, als het door jou verheerlijkt wordt.
Want hoewel hij die gestorven is als het ware altijd zal leven door een onvergetelijk voorval tijdens de ramp van de zeer mooie streek, zoals de volkeren, zoals de steden, hoewel hij zelf veel werken had geschreven en werken die zullen blijven, voegde toch de eeuwigheid va jouw geschrift veel onsterfelijkheid aan hem toe.
Alleszins meen ik dat die gelukkig zijn, aan wie door een geschenk van de goden gegeven is om te maken wat het neerschrijven waard is of te schrijven wat het lezen waard is, maar ik meen dat deze gelukkiger zijn, aan wie elk van beide gegeven is.
Mijn oom zal in aantal van hen en door hun en jouw boeken zijn.
Des te liever onderneem ik, eis ik zelfs dat wat jij beveelt.

In Misenum

Hij was in Misenum ter plaatse en regeerde onder zijn bevel over de vloot.
24 augustus bijna 1 uur na de middag toonde mijn moeder aan hem aan dat de wolk verscheen met ongewone grote en ongewoon uitzicht.
Nadat hij een zonnebad genomen had en daarna een koud bad genomen had, hij al liggend gegeten had en aan het studeren was, eiste hij sandalen, beklom hij de plaats, van waaruit dit wonderlijk verschijnsel kon bemerkt worden.
De wolk ontstond – voor de kijkers van ver was het onzeker uit welke berg (later was bekend dat het de Vesuvius was geweest) – waarvan de gelijkenis en de vorm geen andere boom meer dan de pijnboom zou kunnen uitdrukken.
Want de wolk die zich als het ware met een zeer lange stam ophief en zich in de hoogte uitbreidde met een soort van takken – ik geloof omdat die weggevoerd was door een pas opgekomen luchtstroom, daarna, dat deze tot stilstand gekomen was door die verzwakkende luchtstroom, of zelfs in breedte overwonnen was door zijn gewicht, lostte zij op –, soms stralend wit, soms vuil en met vlekken naargelang ze aarde en as had meegenomen.

De tocht naar Stabiae

Dat leek, zoals het past voor een zeer geleerd man, groot en onderzoekswaardig.
Hij beval aan mij dat een snelle galij in gereedheid moest gebracht worden, voor het geval dat ik samen met hem zou willen meekomen, maakte hij aan mij de mogelijkheid.
Ik antwoordde dat ik liever wilde studeren en toevallig had hijzelf iets om over te schrijven gegeven.
Hij ging naar buiten uit huis, ontving een briefje van Rectina van Tacitus, die geschrokken was door het bovenhangende gevaar, (want haar villa lag aan de voet van de Vesuvius en er was niet één vluchtweg tenzij met de schepen) ze smeekte hem om haar te redden uit het zo grote gevaar.
Hij veranderde zijn plan en dat wat hij met leergierigheid was begonnen, ondernam hij met edelmoedigheid. Hij liet de vierriemers uitvaren, hij beklom hem zelf, om niet alleen Rectina, maar vele hulp te brengen. (de pracht van de kust was immers drukbezocht)
Hij haastte zich daarheen, vanwaar de anderen vluchtten, hij hield een rechte koers en een recht roer naar het gevaar, zodat hij die losgemaakt was van de vrees alle bewegingen van dit kwaad, alle vormen, zoals hij met zijn ogen had waargenomen, had gedicteerd en opgeschreven.
Reeds viel het as op de schepen, hoe dichter ze naderden, des te warmer en en dichter het as was, reeds puinstenen en ook stenen zwart en zwart geblakerd en gebroken door het vuur en reeds was er een plotse ondiepte en de kusten waren moeilijker bereikbaar door de instorting van de berg.
Nadat hij even had geaarzeld of hij zou terugkeren zei hij weldra aan de stuurman die waarschuwde dat zo te doen: “Het lot helpt de sterken.” Ga naar Pomponianus.

Aan land bij Pomponianus

Hij was in Stabiae, afgescheiden door de tussenliggende baai, daar hoewel het gevaar nog niet naderde was het toch al duidelijk waarneembaar en zeer dichtbij, wanneer het zou groeien, had hij zijn bagage verzameld naar de schepen, vastbesloten om te vluchten,
indien de tegenwind zou gaan liggen. Nadat mijn oom toen daarheen was gebracht door een zeer gunstige wind, omhelsde hij zijn bevende vriend en troostte hem en spoorde hem aan, opdat hij zijn vrees zou verzachten met zijn eigen kalmte, beval hij te worden gebracht naar naar de badkamer. Nadat hij een bad had genomen, ging hij aan tafel, hij at, ofwel opgewekt (dat wat even heldhaftig was) ofwel gelijkend op een opgewekte.

Een lange nacht

Intussen lichtten uit de berg de Vesuvius op meerdere plaatsen de zeer brede vlammen en hoge vuren op, waarvan de gloed en de helderheid werd verhevigd door de duisternis van de nacht. Hij zei heel de tijd om de angst tegen te gaan dat de vuren waren achtergelaten door de angsten van de boeren, dat de verlaten villa’s in het verlaten gebied brandden.
Toen ging hij slapen en rustte inderdaad in een zeer diepe slaap.
Want de ademhaling, die bij hen wegens de omvang van zijn lichaam nogal zwaar en luidruchtig was, werd gehoord door hen die voorbij kwamen aan de drempel.
Maar de binnenplaats, van waaruit de kamer werd betreden, die gevuld was met as en daarmee vermengde puimstenen, was zozeer omhoog gekomen dat de uitgang zou worden versperd als de vertraging in de slaapkamer nog langer zou duren.
Nadat hij was opgewekt ging hij verder en voegde zich bij Pomponianus en de overigen, die zelf hadden gewaakt. Gezamenlijk overlegden ze of ze onder de daken moesten blijven of ze in openlucht moesten gaan rondlopen. Want de huizen wankelden door de talrijke en zware trillingen en de huizen die als het ware bewogen van hun fundamenten schenen nu eens hierheen en dan weer daarheen weg te gaan en teruggebracht te te worden.
Anderzijds werd onder de blote hemel de val van puimstenen gevreesd, hoewel licht en poreus, wat toch de vergelijking van de gevaren verkoos.
En bij hen weliswaar overwon het ene argument het andere, maar bij de anderen overwon de ene angst de andere.

Op het strand

Ze binden hoofdkussens opgeplaatst op hun hoofden met linnen doeken; dit was de bescherming tegen vallende dingen. Elders was het al dag, bij hen was de nacht zwarter en donkerder dan alle nachten, die toch vele fakkels en verschillende lichten oplosten.
Het stond hen aan naar buiten te gaan naar de kust en van dichtbij te bekijken of de zee al iets toeliet, zij bleef nog steeds woest en vijandig. Daar eiste hij al liggend op zijn rug boven op het linnen doek keer op keer koud water en dronk het op.
Vervolgens keren de vlammen en de voorbode van de vlammen en zwavelgeur, de anderen op de vlucht, hem wekken ze op. Hij stond op, leunend op twee slaafjes en valt dadelijk terug neer, zoals ik vermoed, omdat zijn ademhaling geblokeerd was door de nogal zware rook en zijn luchtpijp gesloten was, die aan hem van nature gevoelig en smal en regelmatig ontstoken was. Wanneer de dag teruggegeven was (die dag was de derde dag vanaf de dag die hij het laatst had gezien) werd zijn lichaam ongeschonden, onaangeroerd en gekleed gevonden zoals hij gekleed was, de houding van zijn lichaam was meer gelijkend op een rustende dan op een dode.

Besluit

Ondertussen waren ik en mijn moeder in Misenum… Maar dat draagt niets bij tot de geschiedenis en jij wilde niet iets anders dan te weten over zijn einde. Dus ik zal een einde maken. Ik zal één iets toevoegen; dat ik alles heb verteld, waaraan ik heb deelgenomen en had gehoord dadelijk, wanneer alles het meest waar in herinnering werd gebracht.
Jij zal het belangrijkste uitkiezen.
Want het is iets anders om een brief te schrijven, anders dan geschiedenis te schrijven, het is anders om te schrijven voor een vriend, dan om te schrijven voor allen.
Tot ziens.