Bellum Iugurthum handboek Phoenix 4

Bellum Iugurtum. Portret van Jugurtum. [5] Deze bracht Adherbal en Himpsal voort uit hemzelf en hield Jugurta, de zoon van zijn broer Mastanabal, die Masinissa, omdat hij was ontstaan uit een bijvrouw, van de troonsopvolging had uitgesloten, thuis met dezelfde verzorging als zijn kinderen. [6] Zodra deze volwassen was geworden, krachtig van lichaam, knap van uiterlijk, maar veruit de krachtigste van geheugen, liet zich niet bederven door weelde en luiheid, maar, zoals het de gewoonte is van dit volk, paard te rijden, speren te werpen, te kampen met leeftijdsgenoten met wedrennen en hoewel hij allen voorafging in roem, was hij toch voor iedereen dierbaar. Bovendien bracht hij de meeste tijd door met jagen en trof de leeuwen en de andere wilde dieren als eerste of bij de eersten. Hij deed het meeste maar sprak zelf het minste over zichzelf. Zorgen voor Micipsa. Hoewel Micipsa over deze zaken in het begin vrolijk was geweest, terwijl hij meende dat de dapperheid van Jugurta voor zijn koninkrijk tot roem zou zijn, toch nadat hij inzag dat de jongeling terwijl zijn leeftijd gevorderd was en zijn kinderen nog klein waren, meer en meer in aanzien groeide, nadat hij heftig was bewogen door die gang van zaken, overweegde hij veel bij zichzelf. De aard van de mensen maakte hem bang, die begerig is naar macht en geneigd is om de begeerte van de geest te vervullen, en bovendien de gunstige gelegenheid van zijn leeftijd en die van zijn kinderen die zelfs gematigd mannen door de hoop op een buit op het verkeerde pad brengen. Bovendien was de sympathie van de Numidiërs, die aangewakkerd was ten gunste van Jugurtha. Als gevolg daarvan was hij angstig dat één of andere opstand of oorlog zou ontstaan, indien zo’n man met listen gedood zou worden. [7] Omgeven door deze moeilijkheden, toen hij zag dat noch door geweld noch door een hinderlaag een man die zo graag gezien was bij het volk uit de weg geruimd kon worden, besloot hij, omdat Jugurtha energiek en begerig naar oorlogsroem was, hem bloot te stellen aan gevaren en op deze wijze zijn geluk te beproeven. Dus stelde Micipsa in de oorlog tegen Numantia, toen hij aan het Romeinse volk hulptroepen van ruiterij en voetvolk zond, hopend of door het tonen van dapperheid of door de wreedheid van de vijanden gemakkelijk gedood zou worden, hem aan het hoofd van de Numidiërs die hij naar Spanje zond. Maar die zaak liep totaal anders af dan hij had gedacht.
De laatste woorden van Micipsa. [9] Men zegt dat hij zelf weinige jaren later, afgetakeld door ziekte en ouderdom, toen hij inzag dat het einde van zijn leven nabij was, in het nabij zijn van vrienden en verwanten en zelfs de zonen van Adherbal en Hiempsal woorden van deze aard tot Jugurtha heeft gericht: [10] Ik heb jou, Jugurtha, als kleine jongen, nadat je je vader had verloren, zonder hoop, zonder rijkdom, in mijn koninklijk huis opgenomen, menend dat ik jou niet minder dierbaar zou zijn dan mijn kinderen wegens mijn weldaden. Deze zaak heeft me niet misleid. Want, om andere grote en uitstekende dingen van jou over te slaan, onlangs terugkerend uit Numantia heb je mij en mijn koninkrijk met roem overladen, heb je met jou dapperheid voor ons de Romeinen van vrienden tot zeer goede vrienden gemaakt. In Spanje is de naam van de familie geherwaardeerd. Tenslotte heb je de afgunst met roem overwonnen, wat zeer moeilijk is tussen mensen. Nu, aangezien de natuur een einde aan mijn leven maakt, raad ik je aan en bezweer ik je bij je rechterhand, bij de trouw aan de troon, dat je hen zou waarderen, die aan jou verwant zijn door afkomst, door mijn weldaad broers zijn, en niet liever buitenstaanders zou aantrekken dan bloedverwanten te behouden. Noch het leger noch de schatkisten zijn de bescherming van het koninkrijk, maar echte vrienden, die je noch met wapens kunt dwingen noch met geld kunt verwerven: ze worden verworven door dienstbaarheid en trouw. Welnu wie is er een betere vriend dan een broer voor zijn broer? Of zal je buitenstaanders trouw vinden, indien je voor je familieleden vijand bent? Alleszins lever ik aan jullie een sterk rijk over, indien jullie goed zullen zijn, maar indien jullie slecht zullen zijn, een zwak: want door ééndracht groeien kleine dingen, door tweedracht vallen de grootste dingen uitéén. Overigens past het dat jij, Jugurtha, meer dan hen, die door leeftijd en de wijsheid de eerste is, erop toeziet dat iets niet anders afloopt (dan voorzien). Want in elk conflict lijkt hij, die machtiger is, zelfs als hij onrecht ondergaat, toch omdat hij meer kan, onrecht te plegen. Maar jullie,Adherbal en Hiempsal, eer en respecteer een man van die aard. Doe zijn dapperheid na en span je in dat ik niet schijn betere kinderen te hebben geadopteerd dan voortgebracht. Daarop antwoordde Jugurtha, hoewel hij inzag dat de koning dingen had gezegd, die hij niet meende en totaal anders over dacht, toch, gezien de omstandigheden, vriendelijk. De eerste bijeenkomst van de prinsen. [11] Micipsa stierf weinige dagen later. Nadat ze voor hem, zoals het normaal is voor een koning, een laatste eer hadden bewezen op een prachtige wijze, kwamen de jonge koningen samen op 1 plaats om onder elkaar over alle aangelegenheden te beslissen. Maar Hiempsal, die uit dezen de jongste was, woest van aard, en reeds van tevoren neerkijkend op de geringe afkomst van Jugurtha, omdat hij door zijn afkomst langs moeders zijde de mindere was, nam hij plaats naast Adherbal aan de rechterkant opdat Jugurtha niet de middelste uit de drie zou zijn, hetgeen bij de Numidiërs als een eer beschouwd wordt. Vervolgens is hij, bestookt door zijn broer om respect te tonen voor zijn leeftijd, met moeite naar de andere kant gebracht. Toen ze daar veel bespraken over het besturen van het rijk, wierp Jugurtha ondermeer op dat het nodig was dat alle beslissingen en besluiten van de laatste 5 jaar nietig verklaard werden: want Micipsa was gedurende die tijd, afgetakeld door de jaren, slechts weinig gezond geweest wat zijn geest betrefd. Toen antwoordde Hiempsal dat hetzelfde hem behaagde: want hij was binnen de laatste 3 jaar door adoptie tot het koningsschap geraakt. En dit woord daalde dieper af in het gemoed van Jugurtha dan iemand had gedacht. Daarom, vanaf dat moment gekweld door woede en vrees, beraamde hij plannen, bereidde ze voor en was slechts hiermee bezig namelijk hoe hij Jugurtha met een list te pakken kon krijgen. En toen deze zaken trager vooruit gingen, en zijn woeste geest niet bedaarde, besloot hij zijn plan op welke wijze ook te voltooien. De moord op Hiempsal. [12] Bij de eerste aankomst, die zoals ik hierboven heb vermeld door de koningen was gehouden, hadden ze besloten wegens meningsverschillen dat de schatkisten werden verdeeld en de grenzen van het rijk voor elk één afzonderlijk werden bepaald. Daarom werd een tijdstip bepaald voor elk van beide zaken maar een vroeger tijdstip om het geld te verdelen. Intussen begaven de koningen zich naar de plaatsen nabij de schatkamers de ene naar hier, de andere naar daar. Hiempsal gebruikte toevallig in de stad Thirimida een huis van diegene, die, als de trouwste lijfwacht van Jugurtha, steeds dierbaar en graag gezien bij hem was geweest. Deze (Jugurtha) overlaadde hem met beloften, door het toeval aangeboden als handlanger, en hij spoorde aan, alsof hij zijn huis bezocht, dat hij naar zijn huis gaat en valse sleutels maakt – want de echte werden elke avond naar Hiempsal gebracht - . Overigens wanneer de toestand het eiste, zou hij zelf met een grote troep komen. De Numidiër maakte in korte tijd de opdrachten af en toen hij op de hoogte was gebracht, liet hij ’s nachts soldaten van Jugurtha binnen. En die, na binnen te breken in het huis, zochten in alle richtingen naar de koning, doodden de enen die sliepen, de anderen die tegemoet liepen, doorzochten geheime plaatsen, braken sloten, zetten alles overhoop met lawaai en tumult. En intussen werd Hiempsal gevonden, verborgen in de hut van een slavin, waarheen hij was gevlucht in het begin angstig en onwetend van de plaats. De Numidiërs brachten het hoofd, zoals ze bevolen waren, terug naar Jugurtha. Het gerucht van zo’n grote misdaad verspreidde zich in korte tijd over heel Afrika. Vrees overviel Adherbal en allen die onder het gezag van Micipsa waren. [20] Nadat, toen het rijk was verdeeld, de gezanten Afrika verlaten hadden en Jugurtha, ondanks de vrees van zijn geest, zag dat hij de beloningen van zijn misdaden had verkregen, menend dat het zeker was dat alles in Rome te koop was, hetgeen hij bij de Numantiërs van vrienden had vernomen en tegelijk aangevuurd door de beloften van dezen, dewelke hij een beetje vroeger met geschenken had overladen, richtte zijn geest op het koninkrijk van Adherbal. Zelf was hij heftig en oorlogszuchtig. Maar deze, die hij aanviel, was rustig, vredelievend, met een kalm karakter, gemakkelijk ten prooi aan onrecht, eerder vrezend dan te vrezen. Dus overviel de koning onverwachts zijn gebieden met een grote bende, hij nam vele mensen gevangen samen met vee en andere buit, stak huizen in brand, viel de meeste plaatsen vijandig aan met zijn ruiterij. Vervolgens keerde hij met de gehele bende naar zijn koninkrijk terug, menend dat Adherbal door pijn bewogen het onrecht op hem gepleegd zou wreken met geweld en dat deze zaak de oorzaak van oorlog zou zijn. Maar deze, omdat hij meende dat hij niet opgewassen was tegen Jugurtha met wapens en meer steunde op de vriendschap van het Romeinse volk dan van de Numidiërs, zond legaten naar Jugurtha om te klagen over het onrecht. Hoewel deze beledigende antwoorden hadden meegebracht, besloot hij toch eerder alles te verdragen dan een oorlog te ondernemen, omdat een eerder beproefde oorlog anders was afgelopen dan hij had verwacht. Toch werd daardoor de begeerte van Jugurtha niet in grotere mate verminderd, die immers in zijn geest zijn gehele rijk reeds had overvallen. Daarom begon hij oorlog te voeren, niet met een roversbende zoals tevoren, maar met een groot, goed voorbereid leger en streefde openlijk naar de heerschappij over geheel Numidië. Overigens, waarlangs hij voorbijtrok verwoeste hij steden en velden, voerde buit mee, deed het vertrouwen van de zijnen en de vrees van de vijanden groeien. Jugurtha schakelt Adherbal uit. [21] Adherbal, toen hij inzag dat het koningsschap verlaten moest worden of dat het met de wapens moest beschermt worden, bereidde noodgedwongen troepen voor en trok Jugurtha tegemoet. Ondertussen vatten helemaal niet ver van de zee beide legers post nabij de stad Cirta en omdat het het einde van de dag was, is er geen veldslag begonnen. Maar toen het grootste deel van de nacht was voorbijgegaan, met nog duister licht, drongen de soldaten van Jugurtha het kamp binnen, nadat het teken was gegeven en joegen sommigen half slapend, anderen die de wapens grepen, op de vlucht en dreven ze uiteen. Adherbal vluchtte met weinige ruiters weg naar Cirta en indien er niet een menigte van Romeinse burgers was geweest, die de achtervolgende Numidiërs weerhouden hadden van de stad, zou op 1 dag een oorlog tussen 2 koningen begonnen en beëindigd zijn. Dus omsingelde Jugurtha de stad: hij begon te belegeren met schutdaken, torens en belegeringstuig van allerlei aard, zich vooral haastend de legaten voor te zijn die zoals hij had vernomen door Adherbal naar Rome waren gestuurd. [26] Nadat deze dingen in Cirta gehoord waren, raadden de Italici, door de dapperheid van wie de wallen verdedigd werden, erop vertrouwend dat nadat de overgave gemaakt was, ze wegens de grootheid van het Romeinse volk ongedeerd zouden zijn, Adherbal aan dat hij en zichzelf en de stad aan Jugurtha zou overleveren en dat hij alleen maar vanwege hem zijn leven zou bedingen, de overige dingen zouden tot zorg zijn voor de senaat. Maar deze, hoewel hij meende dat alles verkieselijker was boven het gegeven woord van Jugurtha, toch, omdat bij dezelfden, als hij weigerde, de gelegenheid was hem te dwingen, deed hij de overgave, zoals de Italici hadden voorgesteld. Jugurtha doodde Adherbal bij de eersten nadat hij was gemarteld. Vervolgens doodde hij alle jongvolwassen Numidiërs en zonder onderscheid handelaars, telkens als iemand gewapend hen tegemoet was gekomen. Jugurtha versus Marius
Het toeval steekt een handje toe. [93] Maar Marius, nadat vele dagen van grote inspanningen waren doorgemaakt, overdacht angstig bij zichzelf of hij de onderneming zou laten vallen, aangezien ze hopeloos was, of hij het geluk zou afwachten, dat hij dikwijls met succes had gebruikt. En toen hij hiermee vele dagen en nachten bezig was (geweest?), merkte toevallig een Liguriër, een gewone soldaat uit de cohorte van de hulptroepen, nadat hij uit het kamp was weggegaan om water te halen, helemaal niet ver van de zijde van het fort, dat was afgewend van de vechtenden, tussen de rotsen kruipende slakken op. En toen hij één en een tweede en vervolgens meerdere pakte, beklom hij geleidelijk in zijn ijver om te verzamelen de berg tot bijna bij de top. En toen hij daar de eenzaamheid inzag, deed de begeerte om moeilijke dingen te doen, zijn plan veranderen naar gewoonte van de mensen. En toevallig had op die plaats een grote steeneik wortel geschoten tussen de rotsen, eerst een beetje schuin voorovergebogen, vervolgens gekromd en omhoog gegroeid, waarheen de natuur al wat groeit brengt. Nu eens steunend op de takken van deze boom, dan weer op uitstekende rotsen, geraakte de Liguriër op de vlakte van het fort, omdat alle Numidiërs hun aandacht gericht hielden op de vechtenden. Nadat alles was verkend, dat naar hij meende weldra tot nut zou zijn, keerde hij langs dezelfde weg terug, niet zonder nadenken, zoals hij naar boven was geklommen maar alles onderzoekend en rondomkijkend. En zo ging hij haastig naar Marius, vertelde wat hij had gedaan, spoorde hem aan om langs die kant, waarlangs hij zelf omhoog was geklommen, het fort proberen in te nemen en beloofde de gids van de gevaarlijke tocht te zijn. Marius zond enkelen uit de aanwezigen met de Liguriër om zijn voorstellen te onderzoeken. Zoals het karakter van ieder van hen was, zo meldden zij dat de zaak moeilijk of gemakkelijk was. Het gemoed van de consul was toch een beetje aangewakkerd. Daarom koos hij uit de groep van trompetspelers en hoornblazers de 5 snelsten en met deze koos hij 4 centurio’s die tot bescherming zouden zijn en hij beval dat allen aan de Liguriër zouden gehoorzamen en bepaalde voor deze opdracht de volgende dag.
Lukt de list? [94] vanaf lijn 38: Marius, toen hij had vernomen uit de boden wat de Liguriër had gepresteerd, hoewel hij de Numidiërs reeds de hele dag op de veldslag gericht had gehouden, toen dan echter na de soldaten te hebben aangespoord, en zelf vanuit de schutdaken te zijn gekomen, na een schilddak te vormen, ging tot aan de muur en bestookte tegelijkertijd de vijand met katapulten, boogschutters en slingeraars uit de verte. Maar de Numidiërs, nadat ze dikwijls vroeger de schutdaken van de Romeinen had omvergeworpen, zelfs in brand gestoken, beschermden zichzelf niet met de wallen van het fort, maar liepen dag en nacht heen en weer voor de muur, beledigden de Romeinen en verweten Marius zijn waanzin, en bedreigden onze soldaten met slavernij onder Jugurtha, en door hun successen waren ze woest. Terwijl intussen alle Romeinen en de vijanden gericht waren op de veldslag, en terwijl aan beide zijden met groot geweld de enen voor roem en het rijk streden, en de anderen voor hun welzijn, weerklonk plots een signaal in de rug. En eerst vluchtten de vrouwen en de kinderen weg, die naar voren waren gekomen om te zien, vervolgens naar gelang iedereen het dichtst bij de muur was, tenslotte allen samen, gewapend en ongewapend. Toen dit was gebeurd, drongen de Romeinen des te feller aan, sloegen hen neer en verwonden alleen maar de meeste, vervolgens stapten ze over de lichamen van hen die gevallen waren, terwijl ze begerig naar roem wedijverden om de muur te beklimmen en het verlangen om buit te maken hield helemaal niemand op.