Dossier 6, document 1

Document 1
Het Portret Zij is nog niet een kwart eeuw oud en heeft al een geweldige carrière. Hij is bijna 300 jaar oud en was het eigendom van Pablo Casals, de Catalaanse tovenaar op de cello. Het lot heeft de één aan de andere toevertrouwd. Anne Gastinel, het jonge meisje op de oude cello I Men zegt dat ze het Franse wonder op de cello is. Men haalt met bewondering haar lijst van prijzen aan – 3de prijs op het Rostropovitch concours, 3de prijs in Praag en 1ste prijs in Scheveningen – en het geweldige instrument wat ze te leen heeft waar ze één jaar op gaat spelen: een Goffriller van wie het hart trilde onder de strijkstok van Pablo Casals. De media willen graag, alle krullen daargelaten, dat ze lijkt op ‘een musicale engel ontsnapt uit een Florijnse fresco’. Mis! Alle musici zijn wonderen, behalve Anne Gastinel. II Anne speelt zoals ze ademt. Met dezelfde rust die anderen klaarblijkelijk in het leven hebben, met lachen of houden van. En dat is niet wonderbaarlijk. Uit een milieu van lawaai, van uitgevoerde trillingen, van woordenrijk lawaai van schijn, het hele verkeer van gevoel, blijft het meisje oprecht, zuiver. Neergezet in de scène zoals een vlam in de stilte. Om het belangrijkste niet uit het oog te verliezen, heeft ze haar gouden krullen afgeknipt. Er blijft een gezicht achter dat niets engelachtigs heeft, scherp en puntig, net zo doorzichtig als de zwaartekracht. De liefde en de muziek zijn serieuze zaken. Anne weet dat goed, van wie het leven strak in de richting gaat naar het verlangen om ‘gewoon te spelen’. Het komt er niet op aan om in de smaak te vallen, het komt er op aan om de wirwar van onderliggende emoties te ontrafelen. Het jonge meisje volgt, met de draad van de strijkstok, de branding van het verlangen en de woestenij van de liefde, de serene afstand van de dode vuurgloed. En weet zich terug te trekken achter de stem van de cello ‘zo mooi, zo teder, zo menselijk, zo verschrikkelijk menselijk.’ III Bij de Gastinels slaat het hart het ritme van de metronoom. Moeder geeft les op de piano, vader componeert, hun kinderen zingen. Net als de andere leden van de familie is Anne op erg jonge leeftijd op een krukje achter de piano gezet… Maar het is de cello van haar oudere zus die haar heeft verleid. Waarom de cello? ‘Omdat hij met je samensmelt, als het lichaam van een minnaar.’ Anne speelt dus cello. IV Met heel zacht spel, heel geïnspireerd en met veel werken wint Anne alle wedstrijden. Het nationale conservatorium van Lyon, een prijs van datzelfde instituut op 15-jarige leeftijd, een prestigieuze 3de cyclus van perfectioneren in Parijs, in de klas van Philippe Muller. Vervolgens de internationale wedstrijden, met het succes, naar men zegt. Anne is gegroeid / beter geworden. Anne bekijkt haar briljante traject met een beetje troosteloze onverschilligheid, ietwat ironisch. Anne is soliste. Typisch de uitdrukking als een echtpaar, het instrument en de vrouw, schijnen op het punt van één te zijn, wanneer ze op het punt zijn dat de één op de ander oplettend is. En dan welt uit hun omarming de exacte en bijzondere muziek op van het ogenblik. V Het jonge meisje dat in een gemompel opbiecht ‘een probleem met zichzelf te hebben’ omarmt het grote lichaam van hout, en, door een vreemde barst in het hart geeft een instrument een andere wending aan het gereflecteerde beeld, een ‘andere zelf,’ perfect en zoals ze vaak fantaseert. Een cello gedragen als een kostbaar harnas, een gekluisterd schaduwbeeld aan de taille, met ronde heupen als de droom van een marinier beroofd van 100 jaar aarde, een ideale vrouw, een glinsterende sirene of toegewijde moeder. VI ‘Spelen, dat is het van te voren ontwerpen, het is een soort narcisme,’ vertrouwt de musica toe, onvermoeid opwachtend in de golf van de stem van haar instrument. VII Het lied dat ze blootgeeft klinkt op, ‘warm, sensueel, oprecht, prachtig.’ Anne begint vandaag een nieuwe geschiedenis. Na jaren van samenleven met een Bernardel, een eerlijke en betrouwbare metgezel, houdt ze in haar armen één van de mooiste cello’s van de wereld, een Goffriller uit de 18de eeuw. En ook één van de meest gebruikte: hij heeft toebehoord aan Pablo Casals. VIII De Catalaanse meester kocht het instrument in 1908, en alleen de dood heeft hem van zijn cello kunnen scheiden. Dat was in 1973. Tijdens de 65 jaar dat Casals en zijn cello samen waren, heeft hij een legende geschreven. Het hout, zoals de huid, denk je aan dat meesterlijke (van de legende?!?)? Genoeg voor Anne om het grote lichaam nooit te omarmen zonder een geweldige eerbied en pure emotie. Genoeg om te beloven om hem aan niemand uit te lenen die ze niet kent. Genoeg om zich te verplichten hem nooit te verlaten en om een plaats alleen voor hem in het vliegtuig te huren. IX Hoe kan het dat een instrument dat verzekerd is voor 5 miljoen francs zich bevinden in de handen van zo’n jong talent? Dankzij Martha Casals – Istomin, de weduwe van de Catalaan, een musica en vrouw in hart en nieren, die artiesten een kans biedt om te spelen op de Goffriller van haar echtgenoot. En hem gedurende een jaar achter te laten bij de jonge Lyonse. Een cadeau waarvan Anne Gastinel zelf nooit durfde te dromen. X Ook dankzij de onvermoeibare zoektocht van Norbert Zauberman, president van het Franse instrumenten fonds. Deze vereniging stelde voor om instrumenten van ‘grote’ namen te vinden bij de maat van artiesten aan het begin van hun carrière die zelf niet in staat zijn om ze te betalen. Vorige lente kreeg Norbert Zauberman te horen dat Martha Casals op doorreis was in Parijs. Hij gaf bij haar hotel cd’s van Anne Gastinel af evenals een mediadossier. Vergezeld met een vraag om de mystieke Goffriller te leven. Hij wachtte. Hij wachtte twee lange weken. Anne, van haar kant, geloofde er liever niet in. Echter, het antwoord was gevallen zonder voorteken, noch discussie. Het was ja. XI Sindsdien heeft de musica haar metgezel niet verlaten. Voor hun eerste concert, in Lyon, verschuilde de erfgename zich bijna, fragiel, achter het erfgoed. Daarna begon ze te spelen. En daar, onder de handen van Anne, veranderde de lucht van kwaliteit, de ruimte voelde zich gekneusd, gebogen, geslingerd als een huiselijke hemel rondom het zonnelichaam van het instrument. Een wonder van betekenis, intelligentie en harmonie. Aan het einde van het stuk kwam een bewonderaar af op ‘la’ Gastinel – zoals men hier zegt – gewapend met een boeket witte rozen. Het jonge meisje, dolblij, glimlachte, strekte de hand, vervolgens, plotseling, bedacht ze zich. Ze kan niet tegelijkertijd het boeket en het instrument dragen. Dus droeg ze een klein spijtig gebaar op aan haar fan en omarmde de Goffriller. XII Ze heeft nog niet een jaar met haar cello geleefd. Ze heeft alleen maar de tijd gehad om haar stem te leren kennen, haar buiging, haar zwaktes. Met moeite genoeg om van haar te houden. En om er al spijt van te hebben. Wanneer komt ze weer tot zichzelf? ‘Het zal een mooie liefdesnacht zijn geweest,’ mompelt Anne. En de zin klinkt vals. Voor de eerste keer liegt het jonge meisje. Een maatregel voor niks dat vooraf gaat aan de traan.