Verslag over constructivisme en El Lissitzky

Inleiding

Lijnen en kleuren in een geometrische compositie, dat is hoe ik de kunst van het constructivisme zou beschrijven. Het wordt gekenmerkt door ernst, geometrisme, laconieke vormen, en monolitisch uiterlijk (iets wat bestaat uit verschillende onderdelen, maar toch een geheel vormt).

Het constructivisme is een kunstvorm uit de periode van 1915 tot 1934. In 1915 is het constructivisme echt ontstaan, losjes gebaseerd op het rayonisme en het suprematisme. De eerste constructivistische kunstenaar was Vladimir Tatlin, die onder andere bekend is door zijn ontwerp van ‘Tatlin’s toren’. De Russische Revolutie uit 1917 heeft een belangrijke rol gespeelt in het ontwikkelen van deze kunstvorm, omdat er na deze revolutie behoefte was om een nieuwe wereld op te bouwen.

 Van 1917 tot 1921 was het constructivisme de officiële kunstvorm van de Russische Revolutie, en kunstenaars kregen belangrijke posities in de maatschappij zoals leraar aan de kunstacademie van Moskou. Dit is ook een verschil tussen het suprematisme en het constructivisme, want Tatlin geloofde heilig in de maatschappelijke kracht en functie van de kunst, terwijl Malevich (belangrijk persoon van het suprematisme) de kunst als iets zag wat volledig op zichzelf staat. Na 1920 werd de kunst van het constructivisme door de regering echter gezien als onbegrijpelijk voor het gewone volk en was het in strijd met het algemene belang.

 In 1921 wordt de eerste werkgroep van constructivisten opgericht, maar aan het einde van de jaren 20 sterft het constructivisme uit in Rusland, en het socialistische realisme is vanaf dat moment de enige officiële kunststroming die door het communistische regime wordt erkend. Alhoewel het constructivisme in Rusland dan dus uitsterft verspreidt het zich dan nog wel verder door Europa. Een aantal kunstenaars uit Rusland, zoals El Lissitzky, zijn namelijk naar Europa gevlucht nadat Stalin in 1924 aan de macht kwam. Stalin wilde dat alle kunstenaars hielpen met het maken van propaganda en alle kunstenaars die dat niet wilden moesten het land uitvluchten.

El Lissitzky

El Lissitzky is een Russische kunstenaar, die op 21 of 22 november 1980 (zijn exacte geboortedatum is niet bekend) is geboren in Smolensk. Hij heeft als kind al veel interesse en talent voor tekenen en vanaf zijn 13e wordt hij daarin begeleid door een lokale kunstenaar genaamd Yehuda Pen. Hij blijkt een snelle leerling te zijn; vanaf zijn 15e geeft hij zelf les aan studenten. In 1909 wil hij studeren aan de kunstacademie van Sint Petersburg, maar hij wordt afgewezen. Hij is namelijk Joods, en onder het Tsaristische regime mag de universiteit maar een klein aantal Joden toelaten. Dit is dan ook de reden dat hij in 1909 naar Duitsland gaat.

In Duitsland volgt hij de studie “architectural engineering” aan de Technische Hochschule in Darmstadt. Hij wordt in 1914 door de Eerste Wereldoorlog gedwongen om weer terug naar Rusland (Moskou) te gaan. In Moskou heeft hij nog een tijdje gewerkt bij de Technische Universiteit van Riga.

Na de val van de Tsaar wordt de wet tegen het drukken van Hebreeuwse letters ingetrokken waarna El begint met het illustreren van Jiddische boeken voor kinderen. Zijn eerste ontwerpen zijn te zien in het boek Sihas hulin: Eyne fun di geshikhten dat in 1917 wordt uitgegeven.                                                  

In mei 1919 krijgt Lissitzky een uitnodiging van de Joodse kunstenaar Marc Chagall om les te geven op zijn net opgerichtte school, waarna Lissitzky teruggaat naar Vitebesk. Chagall had meerdere kunstenaars gevraagd om leraar te worden op zijn school, en op deze manier ontmoet El Lissitzky de kunstenaar Kazimir Malevich, die later zijn mentor zou worden. Malevich is rond die tijd bezig met het verder vorm geven van het suprematisme, een vorm van kunst die El Lissitzky erg aanspreekt. Hij ontwikkeld zijn eigen suprematistische stijl die hij PROUN noemt (de betekenis hiervan is niet bekend). Zijn bekendste werk, versla de witten met een rode wig, is het eerste werk waar hij zijn eigen stijl begint te ontwikkelen.

In 1921 splitst het suprematisme zich op in twee groepen: de een geeft de voorkeur aan Utopische kunst en de andere wil graag kunst maken die van nut zijn in de samenleving. El Lissitzky is het met geen van beiden eens, en verlaat Vitebesk. Hij gaat weer terug naar Duitsland, waar hij een baan krijgt waarbij hij contacten moet leggen tussen Russische en Duitse kunstenaars. Tijdens zijn verblijf in Duitsland presenteert hij samen met Kurt Schwitters en Theo van Doesburg een kunststroom die onder het constructivisme valt. Ook helpt hij de Avant-Garde door tentoonstellingen te houden.

In 1923 wordt hij gediagnosticeerd met Tuberculose en dus vertrekt hij in 1924 naar Zwitserland. Zijn verblijf wordt betaald door Pelikan Industries omdat hij hun reclame ontwerpt. Verder vertaalt hij ook Malevich’s werken naar het Duits en experimenteert hij met typografie en fotografie.

Als in 1925 zijn visa in Zwitserland verloopt gaat Lissitzky weer terug naar Moskou. Hij geeft les in interieur design, metaalwerk en architectuur op het Vkhutemas. Dit blijft hij doen tot 1930. Rond die tijd wordt zijn tuberculose namelijk erger, en hij wordt afhankelijker van zijn vrouw voor het afmaken van kunstwerken. Hij blijft wel doorgaan met het ontwerpen voor tentoonstellingen, en ontwierp onder andere de Russische bijdrage aan de Wereldtentoonstelling van 1939. Ook maakt hij nog propaganda voor Rusland.

In 1941 verslechterd zijn conditie door de tuberculose, en op 30 december 1941 overlijdt hij in Moskou.

Versla de witten met een rode wig (1919)

De bovenstaande afbeelding is El Lissitzky’s bekendste kunstwerk. Het is gemaakt in 1919, en is een propaganda poster. Van 1918 tot 1922 was er een burgeroorlog tussen de ‘Roden’ (bolsjewieken) en de ‘Witten’ (tegenstanders van de Oktoberrevolutie). In het kunstwerk worden met simpele geometrische vormen en kleuren een beeld gegeven van hoe volgens Lissitzky de oorlog zal aflopen. De rode driehoek en andere rode vormen (het Rode leger) doorboren de witte cirkel (het Witte leger). Dit staat dus eigenlijk symbool voor de overwinning van het Rode leger. De zwarte en witte achtergrond kan voor meerdere dingen symbool staan. Ikzelf interpreteer het dat de Roden door de Witten te verslaan de ‘duisternis’ verdrijven die zou zijn ontstaan als de Witten aan de macht kwamen.

Bronnen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Constructivisme_(kunst)
http://kunst-modernisme.blogspot.com/p/suprematisme-enconstructivisme.html
https://www.vavo-tekenen.nl/Constructivisme.html
https://www.artsalonholland.nl/kunst-stijlen/constructivisme
https://en.wikipedia.org/wiki/Constructivism_(art)
https://nl.wikipedia.org/wiki/El_Lissitzky
https://en.wikipedia.org/wiki/El_Lissitzky
https://www.wikiwand.com/en/El_Lissitzky
https://artstrokez.wordpress.com/2015/03/18/constructivism-beat-the-whites-with-the-red-wedge/
https://www.dailyartmagazine.com/beat-the-whites-with-the-red-wedge/
https://nl.pinterest.com/pin/100486635408569341/

Slot
Naar mijn mening was dit een erg interessant verslag om te schrijven. Ik heb al eerder onderzoek gedaan naar onder andere de Russische Revolutie voor een Duits project, en ik vond het erg boeiend  om meer te weten te komen over de kunst in die periode.