Bernini als Architect

Biografie (tot 1640)

Gian Lorenzo Bernini werd in 1598 geboren in Napels. Zijn vader, Pietro Bernini, was ook een beeldhouwer. In zijn jeugd kreeg Bernini kunstlessen van zijn vader. Hij vertoonde zulke grote vooruitgang dat hij op zijn tiende al een engelenhoofd uit marmer kon uithouwen. In 1608 verhuisde hij samen met zijn vader naar Rome, hier zou hij voor de rest van zijn leven wonen. Hij vergaarde in Rome snel bekendheid vanwege zijn vaardigheid om perfecte beelden uit te houwen. Het lukte Bernini ook om, door zijn speciale manier van het oppervlak bewerken, het steen er veel gladder dan ooit tevoren uit te laten zien. Hij vervaardigde tussen 1618 en 1625 verschillende beelden die de basis zouden leggen voor zijn wereldwijde roem later.

Bernini kreeg zijn eerste échte architecturale opdracht in 1624. Hij had op dit moment nog helemaal geen ervaring met architectuur. Hij kreeg van paus Urbanus VIII de opdracht om de verbouwing van de gevel van de Santa Bibiana te overzien.  Ook kreeg hij in hetzelfde jaar de opdracht een baldakijn te ontwerpen voor  het graf van Petrus in de Sint-Pieter. Hij kreeg deze opdracht ook van Ubanus VIII.

Hij was met de laatste bezig tot 1633. Deze baldakijn staat bekend als het eerste échte barokke monument. Een leuk weetje is dat een aantal beelden op dit monument gemaakt zijn door Borromini, Bernini’s rivaal 

Vanaf 1627 werkte Bernini ook samen met Carlo Maderno aan het Palazzo Barberini. Hij deed deze werkzaamheden naast zijn werk aan de Sint Pieter.

In 1629 overleed Carlo Maderno, de hoofdarchitect die de leiding had over de verbouwing van de Sint Pieter. Bernini werd aangesteld als zijn vervanger en kreeg dus de leiding over de volledige verbouwing van de Sint Pieter. Ook kreeg Bernini de touwtjes in handen over het werk aan het Palazzo Barberini.

Een leuk weetje over dit project is dat hij bij deze aanstelling als projectleider voorkeur kreeg boven Borromini, die een neef was van Maderno. Beide architecten werken kort samen aan de Palazzo, die in 1633 klaar was. In 1633 was hij ook klaar met zijn werk aan de Sint Pieter.

Toen paus Urbanus VIII overleed in 1644 werd Innocentius X paus. Bernini viel bij deze paus niet in de gratie en kreeg ook geen opdrachten van deze paus.

In 1637 ontwierp hij de klokkentorens van de Sint Pieter, maar doordat hij rekenfouten had gemaakt in zijn ontwerp moesten deze in 1646 weer afgebroken worden, waardoor Bernini gezichtsverlies leed.
 

Werken

Barokke stijl

Voordat ik de eigenschappen van Bernini’s werk ga bespreken zal ik eerst de hoofdlijn van de stijl uit de barok uitleggen. Bernini werkte namelijk in deze stijl.

Barok wordt gekenmerkt door een overdaad aan gebogen vormen en de sterke onregelmatigheid.  Ook een kenmerk van de barok is dat het de grens tussen architectuur en beeldhouwkunst kan en heeft doen vervagen.

Gebouwen die gebouwd werden volgens de barokke architectuur waren vaak rijkelijk versierd en er werd veel aandacht besteed om de symmetrie van het gebouw te verbergen.  Dit gebeurde bijvoorbeeld door de ingang schuin te maken of door een frontale benadering onmogelijk te maken d.m.v. de aanleg van een vijver.

Het doel van dit alles was om indruk op de bezoeker te maken. Zo werden plafonds bijvoorbeeld bij voorkeur als koepels gebouwd, en als dit niet mogelijk was, dan werden de plafonds zo geschilderd dat alsnog leek alsof het een koepel was.

De Sint Pieter (gebouw)

Wat het eerste opvalt aan de Sint Pieter is het Sint Pieterplein, dat Bernini ook ontworpen heeft.

Binnenin het gebouw zelf heeft Bernini ook verschillende dingen bijgedragen, maar hij heeft niet het hele gebouw ontworpen. De dingen die hij heeft toegevoegd aan het gebouw zijn:

-De baldakijn van Sint Pieter

-Het praalgraf van paus Urbanus VIII

-Het praalgraf van paus Alexander VIII

-De vier grote steunpilaren met beelden van de vier grote heiligen

-De Cathedra Petri, of De Troon van de Heilige Stoel

-De Kapel van het Sacrament

In de Sint Pieter kan je direct zien dat het een barok gebouw is. De plafonds zijn bol gebouwd en zijn ook nog zo geschilderd dat dit effect versterkt wordt. Op de muren vind je veel versieringen in de vorm van beelden, kozijnen, zuilen enz. Ook het overwegend veel gebruik van goudkleurige objecten is typisch barok.

Bernini heeft dus zowel beelden als monumenten ontworpen voor de Sint Pieter. Ik zal me beperken tot zijn bijdrages op het gebied van architectuur.

Aan zijn werken in de Sint Pieter is direct zijn barokke stijl te herkennen. De baldakijn is bijvoorbeeld overladen met beelden en vormen. Zelfs de zuilen zijn niet recht, maar vormen spiralen.  Ook speelt hij met het contrast tussen zwart en goud. Deze vormen zowel harmonie als chaos samen.

Ook op het praalgraf van Urbanus VIII is zijn stijl te zien. Bij het graf staan beelden, die allen stuk voor stuk vol staan met vormen, zoals de mantels die veel plooien hebben en op het graf zelf zijn ook veel versieringen te vinden, zoals de twee bogen onder het beeld van de paus.

De Cathedra Petri

De Cathedra Petri (De Stoel van Sint Peter) werd door Bernini gemaakt tussen 1647 en 1653. Het is gemaakt van vooral verguld brons. Binnen in de stoel op het monument zit een relikwie, namelijk een houten troon, die volgens de traditie gebruikt is door Sint Pieter. Eigenlijk was de houten troon een gift van Karel de Kale aan paus Johannes VIII in 875.

Barokke kenmerken

In een oogopslag is al te zien dat de Cathedra een barok werk is. Wat direct de aandacht naar zich toetrekt is het gouden raam, met alle beelden er omheen. Dit gedeelte van het werk is zeer barok en is ook een perfecte samenvoeging van alle kunsten in de barok en ook presteert Bernini het om via het raam het licht zo op zijn werk te laten vallen, dat het alleen maar imposanter lijkt.