Globalisering van Shell

24 maart 2010

Inleiding

Dit is een werkstuk over oliemaatschappij Shell en hoever deze maatschappij geglobaliseerd is. De opdracht voor het vak aardrijkskunde was om een multinational te bekijken vanuit het onderwerp globalisering. Ik heb Shell als bedrijf gekozen omdat het een heel bekende multinational is die vaak in het nieuws is en ik dacht dat er daarom veel informatie over te vinden zou zijn. Omdat Shell over de hele wereld actief is, is deze oliemaatschappij goed te koppelen aan het onderwerp globalisering.

Voor de deelvragen ben ik uitgegaan van de actualiteit. Nadat ik informatie verzameld had, ben ik mijn deelvragen gaan bedenken. Daarna ben ik de informatie gaan verzamelen om antwoorden te vinden op de deelvragen.

Onderzoeksvraag: Hoe ver is Shell geglobaliseerd?

Deelvragen

1:  Hoe is de ontwikkeling van Shell verlopen?

2: Waar is Shell actief en wat zijn de gevolgen voor het milieu en de bevolking in deze landen?

3: Wat doet Shell om haar organisatie beter aan te laten sluiten bij ontwikkelingen in de wereld, nu en in de toekomst?

Aanpak

Ik heb me eerst verdiept in het begrip globalisering door op internet naar informatie te zoeken. De gevonden informatie heb ik verwerkt in het hoofdstuk: Wat is globalisering?

Daarna ben ik mijn deelvragen gaan uitwerken en heb ik steeds hierbij het begrip globalisering meegenomen.

Geschiedenis van Shell

Aardolie was al in de oudheid bekend en men gebruikte het al voor verschillende toepassingen. Halverwege de 19^e eeuw ging men bewust naar aardolie zoeken. De eerste commerciële oliebron was in de Amerikaanse staat Pennsylvania waar Edwin L. Drake in 1859 naar olie boorde. Hij begon met twintig vaten olie per dag. Dit had gelijk tot gevolg dat de grondprijs rond het boortorentje in korte tijd duizenmaal zo hoog werd. De Verenigde Staten produceerden drie jaar later drie miljoen vaten olie. In deze tijd wordt oliemaatschappij Standard Oil van John D. Rockefeller de grootste industriële onderneming van de Verenigde Staten.

Rond 1890 wordt olie bijna alleen nog maar gebruikt voor verlichting.

 Olietoren van Edwin L. Drake.

In 1830 werd in Londen een klein bedrijfje opgericht dat handelde in Aziatische schelpen: Shell Co. Later werd ook in lampolie gehandeld. De grondleggers van Shell boorden sinds 1890 naar olie in het Sumatraanse oerwoud. In Nederland verkocht Koninklijke Olie, de vroegere naam van Shell, vanuit Nederlandsch-Indië de lampolie. Daar kwam een einde aan door de productie van energie door electriciteitscentrales. In 1890 waren er in Nederland vier centrales die gestookt werden met kolen. De gloeilamp ging de olielamp vervangen. Maar in die tijd werden auto’s ontwikkeld door bekende merken als Daimler, Ford, Peugeot en Reanault.  Ook de ontwikkeling van vliegtuigen met benzinemotors zorgden ervoor dat de productie van olie toenam. In 1938 leverde Shell al ruim een tiende van de wereldolieproductie. De tankervloot bestond toen uit 180 schepen met een draagvermogen van 1,4 miljoen ton.

In 1907 gingen Koninklijke Olie en Shell Co een zeer nauwe samenwerking aan, zonder volledig te fuseren.

Aardgas

Honderd jaar na de olieboring van Drake werd aardgas steeds belangrijjker. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), gemeenschappelijk bezit van Shell en Esso, had gas gevonden bij Coevorden en boorde in 1959 de gasbel van Slochteren aan. Het Groningen-veld bevatte 2.700 miljard kubieke meter gas.

De Noordzee bleek op allerlei plaatsen gas- en olie-velden te bevatten. In korte tijd werd de winning en productie op de zee, offshore, de snelst groeiende sector van de olie- en gasindustrie. Deze manier van energiewinning  gebeurt onder zware klimatologische omstandigheden en vergt enorme investeringen en technologische kennis.

Wereldenergievoorziening

Aan het einde van de jaren ’60 en ’70 groeide de wereldenergievoorziening enorm. Overal groeiden de raffinaderijen in aantal en capaciteit. Veel olie was afkomstig uit het Midden-Oosten. Om minder afhankelijk te zijn van het Midden-Oosten gingen oliemaatschappijen zich op verschillende bronnen richten. In 1970 kocht Shell daarom het mijnbouwbedrijf Billiton in Indonesië. Zo kreeg Shell grote belangen in de steenkoolproductie. De omslag kwam in 1973 als gevolg van de Arabisch-Israëlische oorlog.  Een olieboycot en forse prijsstijgingen waren het gevolg. Men ging ook beseffen dat er meer energiebronnen buiten het OPEC-gebied ontwikkeld moesten worden. En men moest gaan werken aan alternatieve energiebronnen. Shell besloot toen om in de bosbouw te gaan en het hout te gebruiken om electriciteitscentrales mee te stoken.

Hierna maakten de zeven grootste oliemaatschappijen, seven sisters,  niet langer de dienst uit maar moesten gaan samenwerken met regeringen en staatsoliemaatschappijen.

Wereldwijd worden nu per dag 76 miljoen vaten olie geproduceerd. Zo’n vat bevat 159 liter.

In de bovenstaande tabel is te zien welke oliemaatschappijen in het bezit zijn van 94 procent van de oliereserves van de wereld.

Wat is globalisering?

Letterlijk betekent globalisering ‘verspreid raken over de hele wereld’. Globalisering wordt ook wel mondialisering genoemd en is het proces dat verschillende maatschappijen, culturen en economiën dichter bij elkaar komen.  Het begrip globalisatie wordt vanaf 1944 gebruikt. Door middel van  communicatie- en informatietechnieken als telefoon en internet is het eenvoudig geworden om fabrieken vanaf de andere kant van de wereld te volgen en om zo nieuwe ideeën te delen op het internet.

Globalisering bevordert op deze manier de groei van de economie over de hele wereld. Het kan ook leiden tot een niet efficiënt gebruik van grondstoffen. Bijvoorbeeld: Als men goederen die geproduceerd zijn in landen waar de lonen laag zijn, over de wereld gaat transporteren, kost dit veel energie.

Voorstanders

Voorstanders van een steeds verdergaande economische globalisering denken dat, als alle landen op de wereld deelnemen aan de vrije markt, de welvaart voor iedereen groter wordt. Daarom moeten allerlei belemmeringen in het internationale handelsverkeer zoveel mogelijk verdwijnen.

Tegenstanders

Tegenstanders van de globalisering denken dat door de machtspositie van de rijke landen en de multinationals de armoede in de wereld niet vermindert. De rijke landen beschermen hun eigen belangen en verlangen wel van de arme landen dat ze hun grenzen openstellen. Tegenstanders zijn van mening dat multinationals de productie naar lageloonlanden verplaatsen om zo niet te maken te krijgen met mondige vakbonden en sociale voorzieningen.

De milieubeweging wijst erop dat er in deze landen nauwelijks sprake is van enige zorg voor het milieu.

Shell wereldwijd

Het triadisch netwerk is een soort driehoek en binnen deze driehoek vindt de meeste internationale handel, dienstverlening en kapitaalstromen plaats. Ook zijn in deze gebieden de buitenlandse investeringen groot. De drie blokken van het triadisch netwerk zijn de VS, de Europese Unie en Oost- en Zuidoost-Azië.

Op de onderstaande kaart is te zien in welke landen Shell actief is. Men kan zien dat Shell inderdaad veel activiteiten heeft binnen het triadisch netwerk. Er zijn echter ook gebieden buiten het triadisch netwerk waar Shell actief is, maar deze activiteiten komen voort uit de winning van olie in deze gebieden.

Shell in Irak

Half december is bekend geworden dat Shell in het zuiden van Irak het Majnoon-veld gaat exploiteren. Dit is één van de grootste olievelden ter wereld. Shell gaat dat samen met oliemaatschappij Petronas uit Maleisië doen. Het veld bevat naar schatting 12,6 miljard vaten olie, genoeg om de wereld een half jaar van olie te voorzien. Het contract dat Shell heeft afgesloten, is het derde in een jaar tijd voor hetzelfde gebied. Daarmee is het zuiden van Irak voor Shell in korte tijd uitgegroeid tot een belangrijk productiegebied.

Waar multinationals actief zijn, heeft te maken met hoe onderhandelingen met overheden verlopen. Meestal is hierover niet zoveel bekend. Dat was anders toen Shell eind vorig jaar, via een op de televisie uitgezonden veiling, de rechten kreeg om het veld Majnoon te ontginnen. Shell heeft geen informatie gegeven over hoe het bedrijf tot een bod kwam en welke economische en juridische adviezen er waren gegeven.

Het is voor Shell al jaren moeilijk om olie te vinden. En met het contract voor Majnoon hoopt de multinational ook in andere gebieden in Irak te mogen gaan onderzoeken. Het vermoeden is dat in het oosten van Irak namelijk nog veel olie te vinden is.

Plaatje olieveld Majnoon

NRC Handelsblad 11-12-2009

Deze cirkeldiagram laat zien dat Shell een aandeel van 45 procent in het project heeft, Petronas 30 procent en het Iraakse Ministerie van Olie 25 procent.

Tot nu toe waren internationale oliemaatschappijen heel voorzichtig om olie en gas te gaan winnen in Irak omdat ze in 1972 door Saddam Hussein uit het land waren gezet. Ook is het land door aanslagen nog steeds onveilig.

 Duurzaamheid

Er kwamen steeds meer vragen over de duurzaamheid van de bestaande energievoorzieningsystemen. In 1997 stichtte Shell daarom een nieuw segment: Shell Renewables. Dit onderdeel richt zich op duurzame energie en er werd geinvesteerd in windenergie, zonnecellen, waterstof en betere omzettingsprocessen voor biomassa in motorbrandstoffen.

Vanaf de jaren zeventig worden bedrijven als Shell kritisch gevolgd.

Twee voorbeelden:

De olieproducenten zijn de laatste jaren anders gaan werken. De bedrijven beginnen niet meteen te boren als ze ergens olie of gas vermoeden. Ze gaan eerst de gevolgen van oliewinning goed bestuderen. En men kijkt naar de gevolgen van oliewinning.

Een voorbeeld:

In sommige landen brengen oliebedrijven welvaart. Maar niet alle landen profiteren evenveel van de olieopbrengsten. Olieproducenten proberen de lokale bevolking mee te laten profiteren van de activiteiten.  Ook moeten olieproducenten schoner werken. Dit lukt niet altijd!

Een voorbeeld:

De samenleving wordt steeds milieubewuster daarom worden er vooral in Europa, maar ook in de Verenigde Staten, wetten ingevoerd om de uitstoot van vervuilende stoffen te beperken. Dit leidde tot ingrijpende veranderingen in de brandstof- en energie-technoglogie om aan de steeds strengere emissie richtlijnen te voldoen. De uitstoot van schadelijke gassen moet dus verminderen. De auto- en olie-industrie hebben hierin een belangrijke taak.

Halverwege de jaren zeventig werden er in de Verenigde Staten en Japan katalysatoren ingevoerd om de schadelijke uitlaatgassen van benzinemotoren te beperken. Europa volgde dit voorbeeld in de jaren negentig en de gelode benzine werd vervangen door ongelode benzine.

Een voorbeeld:

De organisatie van Shell

De organisatie van Shell is sinds het ontstaan van de maatschappij erg veranderd. Vanaf 1907 had Shell twee afzonderlijke maatschappijen: de NV Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij en The Shell Transport and Trading Company. Deze twee maatschappijen werkten samen in De Koninklijke Shell Groep. Vanwege de dubbele structuur had Shell twee hoofdkantoren: één in Londen en één in Den Haag.

Dit groeide in 2005 uit tot één onderneming: Royal Dutch Shell plc. Hierbij staat plc voor public limited company en dit is in Nederland een naamloze vennotschap. De reden voor deze verandering was dat de oude organisatiestructuur niet flexibel genoeg was voor het zakendoen in deze tijd.  Beleggers willen duidelijk zien hoe de organisatie werkt en men moet de leiding van de maatschappij kunnen aanspreken op haar werkwijze. In plaats van twee hoofkantoren heeft het nieuwe bedrijf nog maar één hoofdkantoor; in Den Haag.

Met deze verandering van de structuur kreeg Shell niet alleen één bestuur en één hoofdkantoor maar ook één aandeel. Het nieuwe beursfonds Royal Dutch Shell heeft een notering aan de beurzen van Londen, Amsterdam en New York.

Er veranderde niets aan de structuur van de vele werkmaatschappijen die Royal Dutch Shell wereldwijd ondersteunen.

Verlies van banen

Bij Shell verdwijnen op dit moment wereldwijd duizenden banen omdat de organisatiestructuur vereenvoudigd wordt. In Nederland vertrekken ongeveer achthonderd mensen  bij Shell. De nieuwe organisatiestructuur moet zorgen dat Shell efficiënter kan gaan werken. De nettowinst was in het derde kwartaal van 2009 2,3 miljard euro. Een jaar daarvoor was dat nog 5,6 miljard euro.

Shell in de toekomst

De vraag naar energie neemt wereldwijd nog steeds enorm toe. Men verwacht dat de energieconsumptie de komende 25 jaar nog ongeveer 50 procent zal groeien. Omdat deze groei zo groot is, zijn olie- en gasbronnen in de huidige gebieden niet voldoende. Shell richt zich daarom ook op nieuwe olie- en gasreserves. Bijvoorbeeld in Canada.

Shell blijft zich vooral richten op fossiele brandstoffen en is vorig jaar gestopt met windenergie. Het bedrijf verwacht dat in 2025 nog 80 procent van de energie uit kolen, olie en gas zal worden gehaald, en in 2050 nog tweederde. Omdat de totale wereldwijde energiebehoefte zal groeien, blijft er een groeiende vraag naar olie en gas. Shell heeft ook duurzame energie van biobrandstoffen. Shell werkt nu samen met het Braziliaanse Cosan dat ethanol uit rietsuiker haalt. Deze ethanolactiviteiten zijn echter minimaal. Met Cosan gaat Shell 35 duizend vaten biobrandstof per dag produceren. Dit is 1 procent van Shells totale olie- en gaswinning, die ruim 3 miljoen vaten per dag is.
Eigen mening

Ik heb gekozen om een werkstuk te maken over Shell omdat ik dacht dat er veel informatie over te vinden was. Dat was ook zo; maar er was zoveel informatie te vinden dat het veel moeite kostte om de goede informatie eruit te halen voor mijn werkstuk. Ik heb hieraan veel tijd besteed. Ook was het moeilijk om goede deelvragen te bedenken omdat je het onderwerp globalisering samen met de multinational Shell op veel verschillende manieren kan bekijken.

Nadat ik informatie verzameld had en mijn deelvragen had gemaakt, ben ik gaan zoeken naar antwoorden in de grote hoeveelheid informatie. Het vinden van tabellen en grafieken die mijn teksten duidelijker maakten was behoorlijk moeilijk. Er was niet veel cijfermateriaal dat meer inzicht gaf. De meeste tabellen en grafieken waren gericht op financieel gebied.

Conclusies

De ontwikkeling van Shell heb ik beschreven in het hoofdstuk ‘Geschiedenis van Shell’.

Shell is uitgegroeid tot een multinational, het grootste bedrijf ter wereld waarvan de omzet verdeeld is over meer dan 140 landen.

Shell is een multinational die over de hele wereld actief is. Dit betekent dat ze in heel veel landen invloed heeft. Er werken veel mensen bij Shell en daarom zijn er veel mensen voor hun inkomen afhankelijk van dit bedrijf. Als gevolg van de crisis is er minder vraag naar brandstoffen als benzine, diesel en kerosine. Dit heeft tot gevolg dat Shell raffinaderijen in Duitsland, Groot Brittannië, Zweden en Nieuw-Zeeland gaat verkopen. De lagere winst van Shell over 2009 heeft dus gevolgen voor heel veel landen.

De werkzaamheden van Shell hebben in de loop van de jaren ook gezorgd dat er in een aantal landen schade is aangericht aan het milieu. De gevolgen voor de bevolking zijn vaak groot. Shell, en ook andere oliemaatschappijen, zijn zich ervan bewust geworden dat zij met hun activiteiten meer rekening moeten houden met het milieu en met de bevolking.

Bij nieuwe activiteiten wordt daar meer rekening mee gehouden.