Lichaamstaal

Inleiding

Wat we via ons lichaam uitdrukken is directer en eerlijker dan wat we zeggen met woorden. Het brengt boodschappen over die we tijdens het spreken wel eens proberen te verbergen. Deze manier van communiceren wordt ook wel 'lichaamstaal' genoemd. Een boodschap kan al doorgegeven worden door een aanraking, de manier van ademhalen en zelfs al het feit dat iemand aanwezig is.

Je zou het niet verwachten maar lichaamstaal bepaalt 93 procent van wat we communiceren. Non-verbale communicatie is dus heel belangrijk. Ook is het belangrijk hoe je iets zegt. Als ik zeg ‘het gaat goed’, terwijl ik boos kijk, gelooft niemand mij. De toon waarop men spreekt, wel of geen glimlach of een onzekere afgewende blik. Al deze signalen hebben meer invloed dan woorden.

Gezichtsuitdrukkingen

Vooral het gezicht spreekt boek delen. Dit noemen we gezichtsuitdrukkingen of gelaatsexpressie.  Het gezicht beschikt de meeste spieren om emoties weer te geven. Vooral rond de ogen en mond bevinden zich kleine spiertjes die ook de fijnere details van de gevoelens kunnen weergeven. Als je iemand ‘face to face’ spreekt, kun je deze gezichtsuitdrukkingen zien. Via de telefoon niet. Dat is dus veel afstandelijker, terwijl je tijdens een persoonlijk gesprek meer emoties kunt toevoegen.

Niet alleen als je spreekt zijn gezichtsuitdrukkingen handig. Als je je gezicht onbewogen laat terwijl je luistert naar wat de ander zegt, zal hij waarschijnlijk snel ophouden met praten. Je maakt dan namelijk niet de indruk dat het je echt interesseert wat de ander zegt. Als je een goede luisteraar bent, zal je gezicht meebewegen met het verhaal van de ander. Als je gesprekspartner vertelt over iets wat moeilijk was, zul jij als luisteraar fronsen en langzaam knikken met je hoofd. Met gezichtsuitdrukkingen kun je laten zien dat je twijfelt of dat iets je verbaast. De juiste gelaatsexpressies maken iemand al een goede luisteraar.

Arm en hand signalen

Mensen gebruiken heel vaak hun armen en handen om aanvullende informatie te geven in een gesprek. Ze ondersteunen onze woorden heel duidelijk.

1. Handen die ontspannen en open gespreid zijn met de palmen naar boven worden geassocieerd met positiviteit, vertrouwen, eerlijkheid en oprechtheid. De open palmen geven aan dat er niets wordt verborgen.
2. Verborgen handen geven echter wel het gevoel dat iemand iets te verbergen heeft. Als iemand beide handen met de rug naar boven op tafel legt en beweert dat hij het beste voorstel ooit heeft gedaan, wekt dat automatisch gevoelens van wantrouwen op. Hetzelfde geldt voor kinderen: als zei iets te verbergen hebben of liegen houden zij vaak hun handpalmen verborgen achter de rug.
3. Handbewegingen met de palm naar beneden die een beweging van boven naar beneden maken oefenen een zekere druk uit. Schouderkloppen zijn ook dominante bewegingen, ook al zijn ze goed bedoeld, kunnen deze nog steeds denigrerend overkomen.
4. Handen die krachtig samen zijn geknepen stralen een spanning uit.
5. Met gespreide vingers zijn vingertoppen tegen elkaar tikken, als een soort dak: trots en zelfingenomen.
6. Iemand die achter zijn of haar oren krabt verkeerd in onzekerheid.
7. Als de neus wordt aangeraakt is dit een gebaar van twijfel, waarmee een afwijzing wordt uitgedrukt.
8. Handen in de nek: overduidelijk domineren. Vaak ook een afwijzend gebaar.
9. De armen worden gekruist als iemand zich aangevallen voelt, of het oneens is met de spreker. Hoe hoger gekruist, hoe hoger de bescherming.

Beensignalen

Ook onze benen geven signalen af. Hoe lager een lichaamsdeel zich bevindt, hoe lastiger het is deze onder controle te houden. Voeten en benen geven daarom een waardevol beeld van onze emoties. Alleen al aan de manier van lopen is een mensentype te herkennen.

Als een kind blij is zal het lichtvoetig lopen, misschien zelfs huppelend. Als het teleurgesteld is zal het met afgezakte schoudertjes en lood in de schoenen lopen. Een rustig, zelfverzekerd persoon zal snel korte pasjes maken. Mensen die energiek, met grote passen en forse armbewegingen lopen, kunnen eerder uit balans raken.

Spiegelen

Spiegelen is een vorm van lichaamstaal die bij veel mensen onbewust plaatsvindt. Het is eigenlijk niets meer dan het aannemen van hetzelfde gedrag of dezelfde houding van onze mede spreker. Van een verliefd koppel dat synchroon lijkt te bewegen tot beste vriendinnen die plots even hoog en snel gaan spreken. Hoe hechter de band, hoe meer je elkaars lichaamstaal overneemt. 

Bij het spiegelen worden elkaars handbewegingen, maar ook het spreektempo, intonatie en woordkeuze overgenomen. Hoe sterker de relatie, hoe meer we elkaar spiegelen. Maar ook bij een eerste ontmoeting vertelt het veel. Het kan een goede klik voorspellen. Spiegelgedrag versterkt het onderlinge vertrouwen. Mensen voelen zich verbonden en ervaren het gesprek als aangenaam.

Proxemics

De afstand tussen twee mensen die spreken is bepalend voor hun relatie en situatie. Dit wordt ook wel proxemics genoemd. De afstanden tonen hoe mensen zich voelen over de mede spreker en de situatie. Deze theorie was voor het eerst door Edward T Hall in het jaar 1966 geïntroduceerd. Hij stelde dat er 4 zones zijn waarin mensen spreken, elke zone wordt gebruikt voor verschillende relaties en situaties.

De 4 zones zijn:

1. Intieme afstand:

Dit is de afstand van 0 tot 46 cm. Deze is bewaard voor mensen waarmee we een sterke band hebben. Denk aan kinderen en ouders, beste vrienden en intieme partners. Hier komen aanrakingen en knuffels kijken, maar deze zijn optioneel. Doordat het de ‘persoonlijke ruimte’ van de gemiddelde mens inbreekt, wordt het niet door elk persoon geaccepteerd.

1. Persoonlijke afstand:

Een afstand van ongeveer 46 cm tot 1,2 meter. Hierin worden gesprekken gevoerd met familie leden en vrienden. Hier worden handschuddingen, high-fives en klopjes op de rug gegeven.

1. Sociale afstand:

Een afstand van 1,2 tot 2,1 meter. Hier vinden de meeste sociale interacties plaats met bijvoorbeeld vreemdelingen, collega’s etc. 

1. Openbare afstand:

Een afstand van minimaal 2,1 meter. Openbare afstanden worden gevonden in voor situaties zoals conferenties en speeches. Doordat de sprekende persoon ver van de anderen staat, overheerst deze de groep.