Euthanasie

“Soms is sterven menselijker dan leven” Inleiding Onze motivatie voor het kiezen van het onderwep ‘euthanasie’ voor onze presentatie is dat de discussie over de euthanasiewetgeving van ons land één van de meest actuele politieke discussie van dit moment is. Of eigenlijk is de discussie omtrent euthanasie altijd aan de gang. De medische wereld krijgt nu eenmaal steeds meer mogelijkheden om het leven van ongeneeslijk zieke mensen te rekken. Dat is een vooruitgang, maar misschien niet altijd. Als iemand doodziek is, alleen nog maar in bed kan liggen, in leven wordt gehouden met machines en kunstmatige voeding, is dat dan nog een menswaardig bestaan? Wij hebben ons beide al eerder verdiept in het onderwerp euthanasie, we vinden het een interessant onderwerp en vinden het leuk om het onderwerp onder de aandacht te brengen van de klas. Ook hebben wij beide in onze nabije omgeving te maken gehad met euthanasie. Onze stelling is “Soms is sterven menselijker dan leven”. Er bestaan tal van meningen of levensbeëindiging van ondraaglijk en uitzichtloos lijdende patiënten wel al dan niet ethisch verantwoord is. Veel Nederlanders vinden euthanasie acceptabel en zijn tolerant ten opzichte van het onderwerp. Anderen vinden euthanasie absoluut strafbaar en beschouwen het als strijdig met de ethische normen. Zo’n mening kan bijvoorbeeld voortvloeien uit geloofsovertuiging. Omdat er zo verschillend over het onderwerp gedacht wordt, is er in Nederland een euthanasiediscussie ontstaan. Deze discussie bestond al zo’n dertig jaar, maar is pas weer nieuw leven in geblazen. De aanleiding daarvoor is de nieuwe wet die euthanasie legaliseert. Wij zullen hier later nader op ingaan. Wat is euthanasie? Euthanasie heeft maar één doel: de (door de patiënt gewenste) dood. Leven niet verlengen is iets anders dan leven beëindigen. Volgens de Staatscommissie voor Euthanasie is euthanasie het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene op diens verzoek. Letterlijk betekent het woord euthanasie ‘een goede dood’, deze betekenis stamt af van het Grieks. De definitie van euthanasie zoals wij die kennen, bestaat nog niet zo lang. Pas in 1985 kwam er duidelijkheid over het onderwerp euthanasie. Tot die tijd werd er onderscheid gemaakt tussen actieve en passieve euthanasie. Bij het actieve euthanasie wordt er een zogenaamd euthanaticum, een stof die de dood tot gevolg heeft, toegediend waarmee het leven van de patiënt actief wordt beëindigd. Bij passieve euthanasie stopt de arts met het toedienen van bepaalde medicijnen bij zijn patiënt of schakelt de medische apparatuur uit waarmee de desbetreffende patiënt nog in leven wordt gehouden, waardoor de patiënt op natuurlijke wijze komt te overlijden. Euthanasie wordt vaak verbonden met hulp bij zelfdoding, het zijn twee begrippen die door veel mensen door elkaar worden gehaald. Van hulp bij zelfdoding is sprake als de arts dodelijke middelen voorschrijft die de patiënt zelf ineemt, bij euthanasie dient de arts deze middelen toe. Hulp bij zelfdoding vraagt een actievere rol van de patiënt. Dat kan je zien als een voordeel, de patiënt wil immers zelf zo’n actief mogelijke bijdrage leveren aan zijn of haar levensiende. Ook artsen geven hier soms de voorkeur aan, want zo is er absoluut geen misverstand mogelijk over de wens van de betrokkene.
Wat is een euthanasieverklaring en waar dient het voor? Een persoon kan met behulp van een euthanasieverklaring aangeven dat hij of zij onder bepaalde omstandigheden zijn leven door middel van euthanasie beëindigd wil zien. Een euthanasieverklaring is dus een document waarin iemand de wensen over zijn of haar levenseinde vastlegt. Een euthanasieverklaring bestaat uit twee delen. In het eerste deel legt de persoon vast dat hij of zij niet meer verder wil leven wanneer men komt te verkeren in een toestand van ondraaglijk lijden, of in een toestand waarin die persoon nooit terug zal kunnen keren naar een waardige levensstaat. In het tweede deel worden situaties genoemd waarin de betrokkene juist wel of niet verder wil leven, bijvoorbeeld in het geval van permanente verlammingen of afhankelijkheid van anderen. De persoon kan aangeven in welke gevallen hij of zij euthanasie wenst. In een euthanasieverklaring legt men dus zijn mening over zijn levenseinde vast. Om euthanasie te plegen, is de belangrijkste voorwaarde dat de patiënt een verzoek hiervoor heeft ingediend. Het is echter niet zo dat dit verzoek per se schriftelijk moet zijn; ook een mondeling verzoek kan voldoende zijn. Toch wordt de voorkeur gegeven aan een schriftelijke verklaring, omdat die duidelijk en gestructureerd is, en het bij een eventuele rechtzaak als bewijsmateriaal gebruikt kan worden. Welke rol speelt de arts bij euthanasie? Het zou fantastisch zijn als mensen die zodanig ziek zijn dat alleen nog maar kunnen lijden of mensen die levensmoe zijn met behulp van euthanasie op een menswaardige wijze zouden kunnen sterven, zonder dat de dienstdoenende arts daarbij in moeilijkheden komt. Dit blijkt in de praktijk etcher niet te werken. Een arts heeft tegenover zijn patiënt immers twee verplichtingen: het lijden van de patiënt verlichten of wegnemen en het leven van de patiënt behouden. En dus is voor artsen het hulp bieden bij euthanasie niet iets dat je ‘zomaar’doet. En zeker ook omdat het volgens de wet tot op zekere hoogte strafbaar is, is het extra moeilijk om als arts de beslissing te nemen om wel al dan niet hulp te bieden bij euthanasie. Hoe zit het met de Nederlandse wetgeving rond euthanasie? In 1992 is er een wet opgesteld voor euthanasie. De wet bepaalt dat artsen onder bepaalde voorwaarden een weloverwogen verzoek tot levensbeëindiging van ondraaglijk en uitzichtloos lijdende patiënten mogen inwilligen. Onzorgvuldige euthanasie blijft strafbaar, met een maximum straf van twaalf jaar. Toch worden artsen die euthanasie toepassen zelden vervolgd. Dit omdat er bij hulp bij zelfdoding en euthanasie jurisprudentie is waaruit blijkt dat arsten niet vervolgd zullen worden als ze zich aan bepaalde zorgvuldigheidscriteria houden. Een belangrijke, positieve verandering in de wet rond euthanasie tussen verleden en heden is toch wel de strafuitsluiting. Deze is gunstig voor patiënt en arts. Als een arts zich aan de regels houdt zoals die in de wet omschreven zijn, de zogenaamde zorgvuldigheidseisen, is hij niet langer strafbaar. Centraal in deze wet staan het ondraaglijke en de uitzichtloze van het lijden. De patiënt kan zelf bepalen in welke situatie hij euthanasie wenst. Onder ondraaglijk wordt vooral verstaan ‘niet meer waardig kunnen sterven’. De arts is in zo’n geval verplicht met de patiënt en een collega andere alternatieven te bespreken. Voor strafuitsluiting is een wilsverklaring nodig die vastlegt dat de patiënt in sommige gevallen niet meer verder wil leven. De schriftelijke wilsverklaring is vooral voor de omstandigheden waarin de patiënt geen mondeling verzoek om euthanasie zou kunnen doen. Wanneer de patiënt zo’n verklaring heeft, moet de arts toch volgens de wet andere opties bekijken en overleggen met een andere arts. In de wet is ook een onafhankelijke regionale toetsingscommissie opgenomen. Deze commissie moet beslissen of de arts goed, daarmee wordt bedoeld: volgens de regels, heeft gehandeld. Als dat inderdaad het geval is, gaat hij vrijuit. In gevallen van twijfel wordt er een onderzoek ingesteld naar het handelen van de arts tijdens het plegen van euthanasie. De zaak wordt in dit geval ook overgedragen aan het Openbaar Ministerie. De wet heeft ook het recht van minderjarigen op euthanasie en hulp bij zelfdoding vastgelegd. Zo kan je in de leeftijdscategorie van twaalf tot zestien jaar niet zelf beslissen over de euthanasie, maar worden de ouders om toestemming gevraagd. Voor de zestienjarigen en ouderen is die niet nodig, al moeten de ouders wel bij de besluitvorming worden betrokken. Zestien jaar vormt in het wetsvoorstel ook de grens voor de schriftelijke wilsverklaring, waaraan de arts zich moet houden. De verschillende visies en opinies over euthanasie Om een mening te vormen over het onderwerp gaan we uit van 2 deelvragen: - Wie zijn er bij het probleem betrokken? - Welke visies bestaan er over het onderwerp? Wie zijn er bij het probleem betrokken? * De NVVE (de Nederlandse Vereniging Vrijwillige Euthanasie) Het doel van deze vereniging is: de sociale aanvaarding en de daaruit voortvloeiende legalisering van vrijwillige euthanasie en hulp bij zelfdoding. De NVVE heeft verschillende middelen om haar doel te bereiken, een daarvan is goede publieksvoorlichting. De NVVE pleit voor nog vrijere euthanasiemogelijkheden. * De LHV (Landelijke Huisartsen Vereniging) Een grote rol in het hele euthanasieproces is natuurlijk die van de arts. Deze moet zelf bepalen of hij in de gevallen die zich voordoen, euthanasie wil plegen. De LHV is een vereniging die de arts op dit gebied kan voorlichten en ondersteunen. * De overheid
De overheid neemt ook een plaats in het euthanasieproces, onder andere als controlerende factor die erop toe moet zien dat de arts de euthanasie volgens de regels toepast. De regering heeft in april 2001 een wetsvoorstel aangenomen dat euthanasie toestaat, mits de arts zich aan de zorgvuldigheidscriteria houdt. * De patiënt

De patiënten zijn eigenlijk de bron van het hele probleem.. De patiënten zijn de personen die graag de vrije keus willen hebben om, als ze in een ondraaglijke situatie terecht zouden komen, een einde aan hun leven te laten maken. Welke visies bestaan er over het onderwerp? Er bestaan in Nederland verschillende meningen over euthanasie. Die mening komt meestal voort uit de godsdienst, levensbeschouwing of politieke overtuiging van die persoon. Ook de mening van buitenlanders over onze euthanasiewet is belangrijk. We zullen nu op enkele visies over euthanasie ingaan. Godsdienst en levensbeschouwing
Christendom
Vanuit het christendom is een aantal argumenten aan te voeren tegen het inwilligen van een verzoek om euthanasie. Het simpelste argument is natuurlijk het verwijzen naar het zesde van de Tien Geboden, dat vertaald wordt als ‘Gij zult niet doden’. Nauw hieraan verwant is de stelling dat het leven heilig is, van God gegeven en dus altijd beschermwaardig. Ook wordt er gezegd dat het verkeerd is om in te grijpen in het natuurlijke proces van sterven. Tenslotte zijn er christenen die vinden dat het lijden niet verkort mag worden, omdat Jezus immers ook niet wegliep voor het lijden aan het kruis. Het lijden van Jezus staat centraal in het christelijk geloof. Hoewel deze argumenten overtuigend klinken, bestaan er ook christenen die over goede tegenargumenten beschikken
Een tegenargument is bijvoorbeeld dat als het leven van God gegeven is, dat dan toch juist ook betekent dat je het terug mag geven wanneer je er niets meer van maken kan. Islam
Alle islamieten zijn het erover eens dat patiënten die kunstmatig in leven worden gehouden en geen kans meer hebben op leven, ‘recht’ hebben op euthanasie. Het staken van een medische levensverlengende behandeling is dus niet altijd verboden. Toch is dat nog niet zo eenvoudig. Vanuit een religieuze kijk is het immers altijd denkbaar dat God alsnog ingrijpt en het leven herstelt. De orthodoxe moslim zal euthanasie dus afkeuren, de meer liberale moslim keurt het al meer goed. Humanisme
De keuzevrijheid van de mens is belangrijk voor het humanisme, zodat een keuze voor euthanasie niet wordt afgewezen. Wel pleit het humanisme voor grote zorgvuldigheid. Ook de ‘natuurlijkheid’ is heel belangrijk binnen het humanisme en aangezien het doodgaan een natuurlijk proces vinden ook al wordt daar hulp bij geboden, zijn deze mensen niet tegen euthanasie. Politiek
We zullen nu van twee politieke partijen hun visie op euthanasie weergeven. GroenLinks
GroenLinks is van mening dat de mogelijkheid om te kiezen voor een waardige, zachte dood in de wet moet worden erkend. Ze is dus zeker vóór een wettelijke euthanasieregeling. De voorwaarden die GroenLinks hieraan stelt zijn allereerst de vrije keuze van de patiënt voor euthanasie. Er moet zorgvuldig gehandeld worden, dit betekent dat een arts die meewerkt aan euthanasie altijd eerst moet overleggen met een andere arts en dat de arts een meldingsplicht heeft. In de wet moet precies worden omschreven wanneer een arts die euthanasie pleegt wel of niet strafbaar is. GroenLinks wil artsen die vanwege gewetensbezwaren niet aan euthanasie willen meewerken, daartoe niet verplichten. SGP

De SGP is, evenals de Christen-Unie, principieel tegen euthanasie. Ze proberen hun standpunt echter niet met allerlei argumenten te ondersteunen, maar bieden alternatieven waarmee ze het hele euthanasieprobleem volgens hen op kunnen lossen. Een voorbeeld van zo’n alternatief is dat er meer aandacht moet worden besteed aan zieke mensen in bijvoorbeeld bejaarden-en verzorgingstehuizen. De SGP vindt Christelijke naastenliefde belangrijk, zodat de mensen niet in de steek worden gelaten, maar een helpende hand en een luisterend oor aangeboden krijgen. Europa en euthanasie
Op de visie op euthanasie van andere Europese landen ten opzichte van Nederland willen wij niet zo diep ingaan, omdat onze presentatie dan veel te lang zou worden en het is heel kort samen te vatten. De Nederlandse euthanasiewetgeving heeft veel aandacht getrokken in andere landen. Nederland is vrij vooruitstrevend en loopt ook voor in het versoepelen van de mogelijkheden van euthanasie ten opzichte van andere Europese landen. Dit heeft veel kritiek op de Nederlandse wetgeving van euthanasie als gevolg! Eigen mening en conclusie We kunnen concluderen dat euthanasie een zeer omvangrijk vraagstuk is. Er bestaan tal van opvattingen over het wel al dan niet toestaan van euthanasie. We zijn voorstanders van euthanasie omdat we vinden dat iedereen zijn eigen keuzes moet kunnen maken als de mogelijkheid daartoe bestaat. Een mens bepaalt zelf hoe hij leeft en we vinden dat men ook moet kunnen bepalen wanneer en hoe hij of zij sterft. Als iemand niet meer wil leven en daar goede redenen voor heeft, moet je die persoon de vrijheid geven om ook daadwerkelijk dood te gaan. We begrijpen dat vooroordelen over het huidige Nederlandse euthanasiebeleid ertoe kunnen leiden dat met gaat vrezen voor onvrijwillige levensbeëindiging. Dit is volgens ons niet nodig, aangezien er strenge regels en zorgvuldigheidscriteria voor het plegen van euthanasie bestaan. Deze zijn wettelijk verankerd en op het overtreden van de criteria kan een gevangenisstraf van twaalf jaar staan, dus je kunt ervan op aan dat de arts zich aan de eisen houdt. Je hoeft ook niet bang te zijn dat je leven wordt beëindigd tegen je wil. Bij wilsonbekwame personen wordt het maken van een beslissing over het levenseinde een stuk moeilijker. Een baby met ernstige aangeboren afwijkingen, een dementerende bejaarde of een comateuze patiënt kan zijn wens tot euthanasie niet duidelijk maken, terwijl die persoon misschien wel ondraaglijk lijdt. We zijn van mening dat een arts op zulke mensen in geen geval euthanasie mag toepassen. Die beslissing is namelijk zo definitief dat je het nooit meer kan herroepen. Als die persoon eigenlijk helemaal niet dood wilde, is dat natuurlijk heel erg. We denken, nu euthanasie gelegaliseerd is, dat het een goed idee is dat iedere Nederlander zijn mening over euthanasie vastlegt, bijvoorbeeld in een schriftelijke euthanasieverklaring. Je hebt dan de zekerheid dat je levenseinde naar je wens zal verlopen ook al zou je dat, wanneer je bijvoorbeeld dement wordt, niet meer duidelijk kunt maken. De onderzoeksvraag die we aan het begin van deze praktische opdracht geformuleerd hebben, beantwoorden we met ‘ja’. We vinden het ethisch verantwoord dat euthanasie in onze samenleving is toegestaan.