Etymologie

Begin

Wij houden onze presentatie over etymologie. Eerst vertellen we wat etymologie betekend en wat onze hoofdvraag is. Daarna vertellen we over de bekendste etymologen. vervolgens vertellen we waar de woorden die niet ontstaan zijn door etymologie vandaan komen. Daarna vertellen we hoe etymologie werkt. En tot slot vertellen we jullie het antwoord op de hoofdvraag, de conclusie.

Inhoudsopgave:

• Wat is etymologie?
• Bekende etymologen
• Waar komen woorden vandaan?
• Hoe zit etymologie in elkaar?
• Conclusie

Wat is etymologie?

Wat is etymologie nou eigenlijk? Etymologie is de wetenschap die de herkomst van een woord onderzoekt. De etymologie van een woord is dus de historische verklaring voor de manier waarop de vorm van het woord tot stand is gekomen. Etymologie wordt dus ook wel woordherkomst genoemd.
Een woord krijgt pas een etymologie als de vorm en betekenis erg overeenkomt met een woord in een andere taal, dat het dus geen toeval kan zijn.
Als voorbeeld, we nemen de etymologie van het woord etymologie. Het griekse woord 'étymon' betekend oorspronkelijke vorm van een woord, dit is weer afgeleid van het bijvoeglijk naamwoord 'étymos' wat werkelijk of waar betekend en 'logos' betekend weer de leer of wetenschap van iets. Dus zo krijg je etymologie is dus woordafleidkunde.
Maar goed, Wij gaan ons nu verdiepen in hoe etymologie nou eigenlijk werkt. Daarom is onze hoofdvraag dus: ' Hoe werkt etymologie?'.

Bekende etymologen

Zo bestaan er ook etymologen. Als je een etymoloog bent, houdt dat in dat je deskundig bent op het gebied van de etymologie. Daar moet je iemand bij voorstellen die bijvoorbeeld bij uitgeverijen van woordenboeken of encyclopedieën werkt. Enkele bekende etymologen zijn de genoemde namen op het bord.
Jan de Vries
Nicoline van der Sijs
Albert Carnoy
Jean Haust

Waar komen woorden vandaan?

Niet alle woorden zijn ontstaan door etymologie. Veel woorden zijn per toeval ontstaan.

Veel woorden zijn ontstaan door middel van een stamwoord. Bijvoorbeeld het stamwoord zit. Met dit woord zijn weer nieuwe woorden gemaakt, denk daarbij bijvoorbeeld aan zat, gezeten maar ook opzetten, verzetten en woorden als zetel en verzetje. Die zijn allemaal ontstaan door het stamwoord zit.
Woorden kunnen ook ontstaan door twee of meerdere woorden samen te voegen, een samenstelling. Denk daarbij bijvoorbeeld aan woorden als deurbel. dit woord bestaat uit deur en bel. Andere voorbeelden zijn computermuis en klaslokaal.

Hoe zit etymologie in elkaar?

Om het overzichtelijke te maken, maak je in de etymologie onderscheidt tussen 4 verschillende categorieën: Gemeenschappelijke bronnen, leenwoorden, klanknabootsingen en elementaire begrippen. 

Gemeenschappelijke bronnen:

Ten eerste heb je de categorie gemeenschappelijke bronnen. Bij gemeenschappelijke bronnen is er geen sprake van een toevallige overeenkomst, maar een etymologisch verwantschap tussen woorden. als voorbeeld, je neemt verschillende talen. als deze talen veel woorden die qua vorm en betekenis op elkaar lijken, is dit waarschijnlijk geen toeval. Het is mogelijk dat deze talen uit de zelfde brontaal zijn ontwikkeld. ze hebben dus een gemeenschappelijke brontaal. Nederlands behoort tot de Indo-Europese taalfamilie. De Indo-Europese talen worden gevormd door meer dan 400 verwante talen. Cognaten zijn woorden die in de etymologie woordverwantschap aanduidt: twee woorden uit verschillende talen gaan op hetzelfde woord in een oudere taal terug. Enkele voorbeelden van cognaten staan op het bord.

Leenwoorden:

Een andere categorie van etymologie zijn leenwoorden. Dit zijn woorden die zijn overgenomen van een andere taal. Bijvoorbeeld het woord single. Dat is een engels woord, maar de nederlandse taal heeft dat woord overgenomen. Het is dus een leenwoord.

In Nederland bestaan ongeveer 28.000 leenwoorden uit 28 verschillende talen.

Soms vindt ontlening plaats, gevolgd door een nieuwe ontlening in omgekeerde richting waardoor doubletten ontstaan. Een voorbeeld van een doublet is met het woord boulevard De taal frans ontleende het woord boulevard aan het woord bolwerk (nederlands) (betekent verdedigingswerk). Vervolgens nam de taal Nederlands het woord boulevard weer over van het Frans. Het woord boulevard is dus een doublet.

Een andere voorbeeldcategorie van leenwoorden zijn zwerfwoorden. Dat zijn woorden die uit één bepaalde taal afkomstig zijn en vervolgens in zeer veel andere talen belandt als leenwoord, bijvoorbeeld via de handel. Het betreffende woord krijgt zo allerlei cognaten in diverse talen, waardoor het moeilijk wordt om de juiste oorsprong nog te kennen.

Klanknabootsingen

Woorden kunnen ook ontstaan door het geluid dat iets maakt. Dit noem je klanknabootsingen ookwel onomatopeeën. Een voorbeeld hiervan is met het woord koekoek. Een koekoek is een vogel die de hele tijd koekoek roept. Daarom heet de koekoek een koekoek. In andere talen heet deze vogel ook een koekoek, of iets wat daarop lijkt. Andere voorbeelden zijn: sissen zoemen en druppelen.

Elementaire begrippen

Elementaire begrippen zijn woorden die in veel landen op elkaar lijken omdat ze makkelijk uit te spreken zijn. Dit zijn de woorden die een taallerend kind als eerste leert.  Het woord moet dus makkelijk uit te spreken zijn. voorbeelden van elementaire begrippen zijn: Mama en Papa.  Deze woorden hebben maar twee klinkers en die klinkers lijken ook nog is heel erg op elkaar. het is hierdoor makkelijk voor een kind om dat te leren.

Bij deze categorie is geen sprake van een etymologische verwantschap. Dus het is toeval dat deze woorden zo zijn ontstaan.

Conclusie

de hoofdvraag van deze presentatie is “Hoe werkt etymologie?”. Het antwoord op deze vraag is dus dat etymologie werkt op 4 verschillende manieren. Er zijn gemeenschappelijke bronnen, leenwoorden, klanknabootsingen en elementaire begrippen.

We willen nogmaals duidelijk maken dat niet elk woord is ontstaan door etymologie. Veel woorden zijn per toeval ontstaan, daar is geen verklaring voor. En er zijn dus woorden ontstaan door stamwoorden of samenstellingen.