Het theater van Marcellus

Het theater van Marcellus
Het theater van Marcellus is een Romeins theater, gebouwd in de eerste eeuw voor Christus. Het idee en het begin van de bouw van het theater zijn afkomstig van Julius Caesar, maar na zijn dood heeft Augustus het theater af laten bouwen en vernoemd naar zijn overleden neef en schoonzoon Marcus Marcellus, die vijf jaar voor de afronding van het theater overleed.

Het theater van Marcellus is na het Colosseum het grootste theater in Rome. Dit theater heeft zelfs als voorbeeld gediend voor het Colosseum. Ondanks dat het theater beschouwd wordt als een van de best bewaarde theaters uit de Romeinse tijd is het zwaar beschadigd.
Het theater is enorm. Het is niet zeker hoeveel mensen in het theater pasten, maar de getallen variëren van tienduizend tot twintigduizend.

Het gebouw is gemaakt van tufsteen (soort vulkanisch gesteente) en travertijn (kalksteen). De Romeinse theaters zijn eigenlijk afgekeken van de Grieken. Sommige aspecten waren echter niet te altijd uit te voeren en daarin verschillen de Griekse van de Romeinse theaters. Zo bouwden de Grieken hun theaters tegen heuvels op, maar omdat op de plek waar Julius Caesar zijn theater wilde bouwen geen heuvel was, hebben ze een enorm bouwwerk neergezet van ca. dertig meter hoog met een diameter van ongeveer 150 meter. Waar dit theater nog meer verschilde van de Griekse theaters was de aansluiting tussen het decor en de tribune, een typisch Romeins kenmerk. Ook typisch zijn de gebruikte bouwordes, die de verschillen in de bevolkingsgroepen aangaven. Onderaan de tribune, waar de rijkste en machtigste Romeinen zaten, is de Dorische bouworde gebruikt. Een niveau hoger, waar de gemiddelde Romein plaatsnam, is de Ionische bouworde gebruikt. Omdat het gebouw zwaar beschadigd is geweest, is het niet helemaal duidelijk hoe de bovenste verdieping eruit zag, maar er wordt aangenomen dat er kale muren stonden met Korinthische zuilen.

Het theater van Marcellus werd gebouwd als bron van vermaak voor vooral de gegoede burgers van Rome. Dit is ook te zien aan de indeling van de tribune. Het verste deel van het podium af, helemaal bovenin, was bestemd voor buitenlanders, vrouwen en slaven. Hoe verder naar beneden je gaat, hoe rijker en machtiger de bezoekers worden, en helemaal onderaan, vlak voor het podium, is de plek voor het bestuur van Rome en hun familie.
Toen het theater werd geopend en de eerste voorstellingen werden gegeven, stortte echter een klein deel van het theater in. Augustus, wiens stoel vlak naast het ingestorte deel stond, is desondanks gewoon gaan zitten en heeft de gehele voorstelling uitgezeten. Dit deed hij omdat hij bang was dat de mensen er niet meer in durfden. Door zelf het goede voorbeeld te geven heeft hij ervoor gezorgd dat de voorstelling toch nog doorging.

Het theater van Marcellus is in de Romeinse tijd gebruikt als theater. Er werden vooral pantomimes (een toneelstuk waarbij acteurs het stuk zonder spraak, maar alleen met lichaamstaal en mimiek uitbeelden), begeleid door muzikanten met zang en dans, opgevoerd, maar ook mythologische voorstellingen kwamen geregeld voor. Tijdens deze voorstellingen werd er boven de hoofden van de toeschouwers geparfumeerd water verstoven. Echter, naarmate het verval van het Romeinse Rijk steeds meer zijn intrede deed, daalde de kwaliteit van de voorstellingen tot weinig diepgaande vertellingen, om nog bezoekers te blijven trekken. In 370 na Christus werd de eerste schade aan het gebouw aangericht, door de Romeinen zelf. Vlakbij het theater was namelijk een belangrijke brug, de Ponte Cestio beschadigd geraakt en de Romeinen gebruikten de grote stenen van het theater om de brug te herstellen. Het theater werd nooit hersteld; de afbraak ging zelfs eeuwen door, tot in de twaalfde eeuw rijke adellijke families zich in het theater vestigden om zich te beschermen in hun eeuwige strijd tegen keizers en pausen. Uiteindelijk werd het gebouw gered van totale verwoesting door de adellijke familie Savelli, die definitief hun intrek namen in het theater. De bovenverdieping werd omgebouwd tot appartementen, waar tot op de dag van vandaag mensen wonen.

Marcus Marcellus
Het theater is vernoemd naar Marcus Claudius Marcellus III, een neef en schoonzoon van Augustus. De precieze geboortedatum van Marcellus is onduidelijk maar over het algemeen wordt aangenomen dat hij in 42 voor Christus geboren is. Wel zeker is dat hij stierf in 23 voor Christus, waarschijnlijk op twintigjarige leeftijd. Augustus, die in de kinderjaren van Marcellus nog Octavianus heette, had zelf geen zonen en beschouwde zijn neefje als zijn eigen zoon. Marcellus werd gezien als de opvolger voor zijn oom Augustus. Dit viel niet goed bij verschillende Romeinse bestuurders, vooral niet bij Agrippa en Tiberius, die na Marcellus de meest waarschijnlijke opvolgers waren.
Marcellus stierf aan een onbekende ziekte. Er gingen echter veel geruchten dat hij vermoord zou zijn door de derde vrouw van Augustus, Livia, omdat zij liever haar eigen zoon Tiberius zag als opvolger van Augustus.

Mussolini en het theater van Marcellus
In de middeleeuwen is er veel verbouwd aan het theater. Niet om het weer in de oorspronkelijke staat te krijgen, maar om er woningen in te bouwen. Dit deden ze door er onderin deuren bij te bouwen en de bogen dicht te metselen. Mussolini wilde aan Europa laten zien hoe machtig het Romeinse Rijk was; hij wilde het oude Rome laten herleven. Hij liet vele oude gebouwen uitgraven en restaureren, waaronder het theater van Marcellus. Hij liet de deuren weghalen, die er in de middeleeuwen in waren gezet, net als het metselwerk in de bogen.
Ook liet hij de appartementen die er bovenop waren gebouwd (zie prent hieronder) weghalen in een poging het oorspronkelijke theater terug te halen. Hierdoor ziet het theater van Marcellus er weer meer uit als in het authentieke Rome.