Klimaatverandering

Presentatie:
Gevolgen van de klimaatverandering

Klimaatverandering is de verandering van het gemiddelde weertype of klimaat over een bepaalde periode. De verandering kan bijvoorbeeld bestaan uit een stijging of daling van de gemiddelde temperatuur op aarde en van de gemiddelde hoeveelheid neerslag. Tegenwoordig staat klimaatverandering volop in de belangstelling omdat men aanneemt dat door de stijging van de CO2-uitstoot door menselijk handelen er een opwarming van de atmosfeer plaatsvindt.

De mens beïnvloedt het klimaat door de uitstoot van broeikasgassen. Broeikasgassen zoals waterdamp, kooldioxide en methaan die zich in de dampkring bevinden leggen een warme deken om de aarde. Omdat we steeds meer fossiele brandstof gebruiken, blazen we steeds meer CO2 in de atmosfeer. Fossiele brandstoffen zijn koolstofverbindingen die zijn ontstaan als resten van plantaardig en dierlijk leven uit het geologisch verleden van de aarde. Hieronder vallen aardolie, aardgas, steenkool en bruinkool. Als de mens broeikasgassen aan de atmosfeer blijft toevoegen, blijft de gemiddelde temperatuur op aarde stijgen. De beïnvloeding van het klimaat door de mens kan overal ter wereld vergaande gevolgen hebben.


De gevolgen van klimaatverandering kunnen enorm variëren voor verschillende gebieden op aarde. En ze zijn nu al merkbaar. We zullen nu enkele gevolgen noemen die klimaatverandering heeft op het weer en de zeespiegel.

Het weer raakt in de war
Gemiddeld genomen zal de temperatuur op aarde stijgen. Maar plaatselijk kunnen de effecten zeer verschillend zijn. Als bijvoorbeeld de warme Golfstroom een andere koers neemt, krijgt West-Europa tijdelijk een veel kouder klimaat. Elders, in de Sahel bijvoorbeeld, wordt het al 25 jaar steeds warmer.

Heviger neerslag, meer droogte
Een warmer klimaat betekent een ander neerslagpatroon. Als het regent, regent het veel harder, maar er kunnen ook langere droogteperiodes voorkomen. Beide kunnen grote effecten hebben op de natuur.

Het weer wordt extremer
IJskoude winters, afgewisseld door bloedhete zomers in de Verenigde Staten. Overstromingen in Bangladesh. Maar ook in Nederland: regelmatig extreem hoog water in de rivieren en de natste herfst sinds decennia. Dit soort uitschieters komen steeds vaker voor. Het zijn indicaties dat het klimaat niet alleen verandert, maar bovendien wisselvalliger wordt met meer kans op extreme situaties.

Plotselinge veranderingen: warme golfstroom
Het klimaat kan ook ineens ingrijpend veranderen door de stijging van de temperatuur. Een van de mogelijke snelle veranderingen is het achterblijven van de 'warme golfstroom'. Door de 'warme golfstroom' is het in Noord- en West-Europa ongeveer 8 graden warmer dan gemiddeld op deze breedtegraad. De golfstroom wordt aangedreven door een 'pomp' bij Groenland, die werkt dankzij kleine verschillen in temperatuur en zoutgehalte in het zeewater. Door het smelten van het ijs op de Noordpool verandert het zoutgehalte in het water. Daardoor raakt de pomp van slag. Het stilvallen van de warme golfstroom zou in ons land tot een klimaat leiden zoals nu in Siberië, met 6 maanden sneeuwbedekking per jaar.

De zeespiegel stijgt
De zeespiegel is in de twintigste eeuw gemiddeld gestegen met 10 tot 20 centimeter als gevolg van de opwarming van het zeewater - dat uitzet als het warmer wordt - en het smelten van landijs. Gebeurt er niets, dan zal de zeespiegel de komende eeuw zo'n 15 tot 95 centimeter stijgen. Landijs smelt langzaam, maar gestaag. Smelt het landijs op Groenland, dan leidt dat tot 3 meter zeespiegelstijging.


Al deze gevolgen hebben natuurlijk invloed op mens en dier. Wij zullen nu de gevolgen voor de mens behandelen en daarna de gevolgen die klimaatverandering heeft op dieren.

Overstromingen
Klimaatverandering zorgt voor heviger regenval. Overstromingen kunnen hiervan het gevolg zijn. We moeten ons waterbeheer aanpassen en ruimte geven aan de rivier, zodat het achterland niet bedreigd wordt. In ontwikkelingslanden is het aanpassen van rivierbeheer een stuk lastiger.

Watervoorziening
Terwijl er op het ene moment een lokatie een teveel aan water ontstaat, kan er elders een watertekort ontstaan. Door langere droogteperioden, maar ook doordat smeltwaterrivieren veranderen in regenrivieren: de gletsjers waar de rivieren van afhankelijk zijn slinken door de temperatuurstijging. Wanneer een gletsjer verdwenen is, wordt de rivier afhankelijk van de – veel onbetrouwbaarder - bron regen.

Landbouw
Sommige gewassen kunnen profiteren van de temperatuurstijging, maar veel gewassen – met name in ontwikkelingslanden – zijn zeer kwetsbaar voor temperatuurstijging en droogte.
De gezondheid van de mens
Ook de Wereldgezondheidsorganisatie maakt zich zorgen om het broeikaseffect. Met de stijging van de temperatuur nemen namelijk ook tropische plagen en ziektes toe. Met name in Noord-Amerika rukken vanuit het zuiden termieten en muskieten op. In Noord-Amerika, maar ook in Zuid-Europa, zijn al enkele gevallen van malaria geconstateerd. Als het klimaat opwarmt tot boven de 16 graden in de winter, vergroten malariamuggen hun verspreidingsgebied. Ook tropische ziektes als gele koorts en vijfdaagse koorts (Dengue) en de ziekte van Lyme eisen steeds noordelijker slachtoffers.
Een ander probleem is hooikoorts. Doordat de groeiseizoenen verschuiven, zullen een aantal planten eerder in het voorjaar stuifmeel ontwikkelen. Het hooikoortsseizoen kan daarmee behoorlijk worden verlengd.


Eilanden
Laaggelegen eilanden verdwijnen door de zeespiegelstijging in zee. Er zijn al eilanden in de grote oceaan verdwenen. Eilanden in de Pacific zoals Tuvalu worden bedreigd. Maar ook wij zullen iets aan ons waterbeheer moeten doen en meegroeien met de zee om ons achterland te beschermen.

Gevolgen voor de dieren
Doordat het groeiseizoen in de gematigde streken langer worden, verschuiven de verspreidingsgebieden van planten en dieren naar de polen en de hooggebergten, planten gaan eerder bloeien, insecten verschijnen eerder, vogels broeden vroeger. Wat dit gaat betekenen voor de dieren en planten is niet te overzien. Van een aantal soorten daalt de populatie nu al en dat veel soorten het moeilijk zullen krijgen, is te raden. Nu zijn er al gevolgen te zien voor de ijsbeer, pinguins, rendieren, zeeschildpadden, olifanten in Afrika, ooievaars, slingerapen. Ook de koraalriffen, zoetwaterwetlands, Europese bossen, mangrovebossen en het tropisch regenwoud veranderen en dit heeft weer grote gevolgen voor de dieren die zich daar bevinden.
We kunnen niet alle dieren behandelen, daarom zullen we jullie wat vertellen over de koraalriffen, zoetwaterwetlands, Europse bossen, mangrovebossen en het tropisch regenwoud. Aantasting van de koraalriffen en bossen hebben namelijk ook directe gevolgen voor de dieren.

De koraalriffen
Wat de tropische regenwouden zijn op het land, zijn de koraalriffen voor de zee. De koraalriffen worden gebouwd door koraaldiertjes. Ze kunnen alleen daar leven waar het water precies de goede diepte en precies de goede temperatuur heeft. Als het water maar één graad opwarmt of de zeespiegel maar één meter stijgt, zullen ze sterven. En met hen de onderwatertuinen en alle vissen die daar leven.

De zoetwaterwetlands
Trekvogels leiden op het oog een zorgeloos bestaan. Als hun ingebouwde wekker afgaat, vliegen ze enorme afstanden naar een ander gebied. Maar hoe lang kan dit nog? Talloze wetlands langs de veelgebruikte trekroutes staan onder druk. Voedselrijke slikplaten komen onder water te staan en daar loopt de weg dood voor de trekvogels. Elders vormt de verhoogde verdamping juist de belangrijkste bedreiging voor de wetlands, die langzaam uitdrogen.

De Europese bossen
De laatste bossen van het dichtbevolkte Europa zijn het thuis van een gevarieerde planten- en dierenwereld. Van spechten tot wilde zwijnen, van vlinders tot boommarters. Zulke bossen lijken onverwoestbaar. Ze kunnen zelfs de koudste winters doorstaan, maar als de gemiddelde temperatuur slechts drie graden stijgt, zal eenderde van alle eiken- en beukenbossen ten onder gaan.


De mangrovebossen
Mangrovebossen herbergen een gigantische rijkdom aan levensvormen. Een zeespiegelstijging van één meter kan in deze kustbossen ernstige schade aan de natuur toebrengen. In de mangrovebossen bij Bangladesh en India leven de meeste wilde tijgers ter wereld. Ook zijn de bossen met hun ontelbare kreken en uitgestrekte rietlanden een eldorado voor overwinterende trekvogels. Als de zeespiegel stijgt is er voor hen geen plek meer over. Zeker omdat de mangroven zich door de steeds dichter bebouwing niet landinwaarts kunnen terugtrekken.

Het tropisch regenwoud
Tropische regenwouden kunnen zich goed aanpassen aan snelle klimaatveranderingen, zo blijkt wel uit fossiel materiaal. Maar nu maakt de mens het de bossen erg moeilijk. Landbouw en houtkap versnipperen de regenwouden, nevelwouden en heidewouden. De delen die aan de rand van het woud liggen zijn een makkelijke prooi voor orkanen, die steeds vaker de kop op steken. Nauwelijks beschermd door de luwte van soortgenoten, zijn de bomen slecht bestand tegen de al maar krachtiger rukwinden.