Vulkanen

WAT IS EEN VULKAAN

Een vulkaan is een opening in de aardkorst waar heet en vloeibaar gesteente uit komt.
Dat noemen we magma.
Als een vulkaan ontploft noemen we dat een uitbarsting.
Het is één van de meest indrukwekkende gebeurtenissen in de natuur.
As, stenen en gassen komen dan in de lucht en het wordt helemaal donker.
Vulkanen hebben verschillende vormen en je kunt ze over de hele wereld vinden.

LAVASTROMEN

Als magma aan de buitenkant van de aarde komt heet het lava.
Soms lijkt lava als die bijvoorbeeld van een helling af komt net een rivier.
Die rivier van lava kan wel veel meters diep zijn.
Als de stroom afkoelt wordt het een hard gesteente.
Je hebt ook lava die ongeveer maar twee meter per dag vooruit kruipt.
Die lavastromen zijn soms honderden meters dik.
Ze gaan zo langzaam vooruit dat de korst afkoelt en hard word.
Die breekt weer als er nieuwe lava aankomt.

EEN VULKAANUITBARSTING

Met en vulkaanuitbarsting zijn er grote stukken magma die honderden meters in de lucht vliegen.
Soms stort de magma pas een kilometer verderop weer neer.

BINNNEN IN DE VULKAAN

Een vulkaan bestaat uit lange pijpen.
Dat noemen we eruptie pijpen.
Die staan in verbinding met de magmakamer dat is diep in de aarde.
Het kan in die kamer wel 1200 °C worden !!
Water kookt al bij 100°C dus is het heel heet.
Het magma wordt door de lange eruptiepijpen omhoog gedrukt.
En daarna komt het op de buitenkant van de aarde en word het lava.
De eruptiepijpen zijn er zelfs op de oceaan bodem.
Daar komt magma uit de spleten van de aardkorst.

DE VORM VERANDERT

Als een vulkaan uitbarst komt er allemaal lava van de helling af.
Dat koelt af, wordt hard en is dan een nieuwe laag.
Elke keer als de vulkaan weer uitbarst komt er weer een nieuwe laag op de vulkaan.
En zo krijgt de vulkaan steeds weer een andere vorm.

OPBOUW VAN DE AARDE

Hiernaast zie je hoe de aarde in elkaar zit.
Helemaal midden in de aarde zit de vaste kern.
Daarna krijg je vloeibare kern.
Over de vloeibare kern ligt de mantel.
Als allerlaatste krijg je de aardkorst en dat bestaat uit grote stukken die we tektonische platen noemen.
De mantel bestaat uit heel heet gesteente.
De vaste kern en de vloeibare kern bestaan beide uit metaal.

SOORTEN VULKANEN

DE SPLEETVULKAAN
In de aardkorst zitten soms wel spleten van wel een paar kilometer lang.
Het magma stroomt uit de spleet en stroomt in kleine stroompjes van de helling af.
Dan wordt de helling zacht.

SCHILDVULKAAN
De vulkanen op de Hawaï eilanden en in de Stille oceaan spuwen hele vloeibare lava.
Die lava vormt vulkaankegels in de vorm van schilden.

KOEPELVULKAAN
Een koepelvulkaan heeft mar 1 kraterpijp (op het plaatje)
Waar magma uit komt.
De dikke maar snel afgekoelde lava, lijkt op een kegel met een steile helling.

CALDERAVULKAAN
Als de bovenkant van de vulkaan instort en in de magmakamer zakt wordt het een caldera of een krater.
Soms komt er water in en vormt het een meer.

SLAKKENKEGEL
Als een vulkaan uitbarst vallen er brokken afgekoelde lava (slakken) op de helling en daarna pas as.
De brokken lava en de as stapelen op elkaar en krijgt de vorm van een steile kegel.

SAMENGESTELDE VULKAAN
Een samengestelde vulkaan is net als een slakkenkegel, want de samengestelde vulkaan heeft ook allemaal lagen van slakken en as, steile helling.

UITBARSTINGEN

Je hebt vulkanen die actief, uitgedoofd zijn of slapen.
Een vulkaan is actief als ie in de laatste 10.000 jaar uitgebarst is.
En weer zal uitbarsten.
Een slapende vulkaan is een vulkaan die in de volgende jaren nog uit kan barsten.
Een uitgedoofde vulkaan barst nooit weer uit.
Er zijn wel meer dan 1500 actieve vulkanen op aarde!!

De ene uitbarsting hoor je bijna niet maar de andere geeft zo'n ontploffing dat dorpen en steden helemaal vernield worden of dat er mensen bij omkomen.

DONKERE HEMEL

In juni 1991 barstte de Pinatubo op de Filippijnen uit.
Die spuwde enorm as, stof, lava en andere gevaarlijke gassen uit die wel 100 km per uur van de helling af gleden.
Door het stof en de as werd de hemel helemaal zwart.
Toen het stof en de as weer naar beneden viel bleef er op de grond een dikke laag stof en as over.Alles was grijs....

VERSCHILLENDE SOORTEN LAVA

TOUWLAVA
Is vloeibare lava.
Touwlava wordt ook wel pahoehoe genoemd.
(Pahoehoe spreek je uit als Pahoihoi)
Als de lava afkoelt komen er rimpels die op trossen touw lijken.

Aa-lava
Aa (spreek het uit als:ah-ah) is brokkelige lava.
Dat komt doordat bij een uitbarsting stukken lava door de lucht vliegen en daar afkoelen.

KUSSENLAVA
Als magma onder het water afkoelt, vormt het grote bellen die op kussens lijken.

KRISTALLEN
Als vloeibare lava afkoelt, worden de mineralen die erin zitten hard en vormen ze kristallen.
Daar worden juwelen van gemaakt.
Sommige kristallen zijn zeldzaam zoals de diamant.

VULKANISCHE GEBIEDEN

Doordat je rook uit een vulkaan ziet komen of als je een vulkaan uit ziet barsten zie je waar er magma uit de aardkorst komt.
Maar je kunt het ook aan andere dingen zien.
Je ziet bijvoorbeeld allemaal stoom door het hete magma.
Het magma maakt het water heet.
Daardoor komen er weer geisers, heetwaterbronnen en modderpoelen.
Als heet water en gassen zich met elkaar mengen komen er fumarolen.
Sommige fumarolen (de solfataren) stinken naar rotte eieren.

ETNA
De Etna, op het eiland Sicilië onder Italië, is één van de hoogste en actiefste vulkanen van Europa.
Vaak stroomt er lava van de hellingen en regent het as op de stad van Catania.
Dat onder aan de vulkaan ligt.

ONDERZEESE VULKANEN
Veel vulkanen liggen duizenden meters diep in de oceaan.
Als de aardkorst breekt en er stroomt magma uit vormt het een vulkaan.
Na veel uitbarstingen (en jaren!) kan een vulkaan boven water komen en een eiland vormen.

VULKAANMEREN
Bij een zware uitbarsting kan de top van de vulkaan inzakken. En blijft er een grote krater over, een caldera.
Als daar regenwater in komt wordt het een meer.

ZURE MEREN
Sommige vulkaanmeren zoals de Kawah Idjen op Java, zitten zuren.
Die komen uit de gassen van de vulkaan eronder en lossen dan op in het water.
Er leeft niets in zo’n meer, mensen kunnen zich er zelfs aan branden.

KRATERMEER
Na een vulkaanuitbarsting komt er een prop afgekoelde magma in de kraterpijp.
Dan kan er geen magma meer uit.
Doordat er regenwater in de krater komt krijg je een kratermeer.

GROTE UITBARSTINGEN

Elk jaar barsten er minstens 60 vulkanen uit.
Sommigen zijn heel zwaar en verwoesten veel.
De uitbarsting van Vesevius in Italië in 79 na Christus verwoeste de hele stad Pompeji.
Ook in Herculaneum, dat dichtbij lag, stierven mensen door de wolken van hete as en gassen.
De as die over de doden viel werd zo hard als cement.
Hun lichamen vergingen en er bleef een holte over.
De onderzoekers vullen dit met gips en maken er een afgietsel van.
De uitbarsting van Vesevius is een van de bekenste uitbarstingen.

KRAKATAU, 1883
De uitbarsting van Krakatau verwoeste het hele Indonesische eiland.
De uitbarsting was wel 4000 km ver te horen en door de aswolken leken de zon en de maan helemaal groen.

KATMAI
Toen de Mount Katmai in Alaska ontplofte, werd een heel groot gebied bedekt met een laag as.
Omdat er niet zoveel mensen woonden waren er gelukkig ook niet zoveel doden.

PINATUBO
Na 600 jaar barstte de Pinatubo op de Filippijnen weer uit.
Grote wolken stof en as bedolven hele dorpen en akkers.

WONEN OP EEN VULKAAN

Vulkanen zijn meestal heel gevaarlijk, maar ze kunnen ook heel nuttig zijn voor de mens.
In het as van de ulkaan zitten veel mineralen.
Als een ulkaan uitbarst en er allemaal as op een akker komt wordt die vruchtbaar door de mineralen in het as.